Nog steeds lang wachten op hartoperatie ondanks minder volle ic's: 'De wachtlijst is tijdens corona meer dan verdubbeld'

Zelfs nu de ic's niet meer vol liggen met coronapatiënten hebben veel mensen met hart- en vaatklachten nog te maken met uitgestelde zorg. De wachtlijsten zijn tijdens de pandemie meer dan verdubbeld. "Je loopt meer kans op schade door het uit te stellen."

"De 'bottleneck' is nu niet meer de ic", vertelt hartchirurg Jerry Braun. "Het lukt wel om direct kritieke zorg in te plannen, maar dit gaat volledig ten koste van mensen die minder urgent zijn. Daardoor blijven de wachtlijsten hoog."

Minder hartoperaties door corona

Jerry Braun is voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Thoraxchirurgie (NVT). Na twee jaar corona maakt hij de balans op. Uit zijn rondgang langs de vijftien hartcentra van Nederland blijkt dat de pandemie heeft geleid tot een flinke zorgachterstand. "Vóór corona stonden er rond de duizend, elfhonderd mensen op de wachtlijst voor hartoperaties. Nu zijn dat er bijna vierentwintighonderd."

De wachtlijst kon zo oplopen door de volle ic's tijdens de pandemie. Gemiddeld kunnen vijftien hartoperaties niet doorgaan door één coronapatiënt op de ic. Dat betekent dus flink minder ruimte voor hartingrepen. In de jaren vóór corona vonden er gemiddeld zo'n vijftienduizend hartoperaties per jaar plaats. De afgelopen twee jaren waren dat tussen de twaalf- en dertienduizend operaties per jaar.

Consequenties

"Normaal wacht een patiënt met een niet-urgente hartingreep maximaal drie maanden op een operatie. Nu moeten sommigen wel bijna negen maanden wachten", vertelt Braun. En dat langere wachten is niet zonder gevolgen. "De patiënt zit langer in spanning en anderzijds leidt het tot verslechtering van de conditie."

Hoe vaak het langere wachten leidt tot overlijdens kan Braun niet zeggen, dat wordt niet bijgehouden. "Onlangs verscheen in NRC wel het verhaal van nabestaanden over hun familielid dat was overleden door een uitgestelde operatie. Dat is een triest voorbeeld. Wat wij vooral zien is dat mensen op de wachtlijst van niet-urgent naar acuut gaan", aldus Braun.

"Je leven staat stil"

Guus Schrijver weet wat het is om langer op een wachtlijst te staan dan je wil. Zijn operatie van twee lekkende hartkleppen werd vorig jaar meerdere keren uitgesteld. "Je leven staat stil als je aan het wachten bent", vertelt hij. "Je kan niks plannen. En elke week dat de telefoon niet gaat, weet je dat de schade aan je lichaam ernstiger wordt."

Inmiddels is Schrijver geopereerd en gaat het goed met hem. Maar hij herinnert zich de spanning die erbij komt kijken als je langer moet wachten dan zelfs artsen zouden willen. Want zelfs toen zijn openhartoperatie als urgent werd aangemerkt, kreeg hij het bericht dat het wat verder moesten oprekken. "Je loopt kans op schade aan je hart als je het keer op keer uitstelt. Die spanning is zo groot", zegt hij.

Zorgachterstand is niet in te halen

De opgelopen zorgachterstand leidt dus tot zorgen bij hartchirurgen. Toch verwacht Braun dat de achterstand niet snel of eenvoudig is in te halen. "We zijn nog steeds niet toe aan inhaalzorg. Zelfs nu er ruimte is op de ic leidt ziekteverzuim onder ziekenhuispersoneel weer tot nieuwe problemen."

Maar ook als de de ergste gevolgen van de pandemie achter ons liggen ziet Braun geen ruimte. "In het meest gunstige scenario moet je dertienhonderd operaties inhalen. Ik zie niet hoe we dat moeten doen. Er zijn niet opeens extra verpleegkundigen of meer ic-bedden dan normaal."

Operaties naar buitenland verplaatsen

Braun en zijn collega's onderzoeken wel verschillende mogelijkheden: "Hartchirurgie is ketenzorg. Er spelen dus vele factoren mee. Waar we naar kijken is of mensen die al lang op de wachtlijst staan naar Duitsland of Macedonië verplaatst kunnen worden voor hun operatie. Maar tot nu toe er is nog geen enkele patiënt naar het buitenland gegaan."

Ook wordt er gekeken of de zorg nog efficiënter kan, bijvoorbeeld door mensen korter op de ic te laten liggen. "Maar dat zijn allemaal maatregelen met beperkt effect", zegt Braun. "Misschien moeten we concluderen dat de wachtlijst een erfenis is van de coronapandemie."