Nederlandse advocaat Merel Pontier (30) vecht tegen de doodstraf in Amerika: 'Rechtssysteem is kapot aan alle kanten'

De doodstraf, in Nederland kennen we die niet, maar in de Verenigde Staten is het op veel plekken nog 'normaal'. De Nederlandse advocaat Merel Pontier doet er alles aan om ter dood veroordeelden in de staat Texas vrij te krijgen.

Dit jaar behaalde de 30-jarige Merel Pontier haar grootste succes als advocaat tot nu toe: de vrijlating van Clinton Young, die 20 jaar op death row zat. Dat hij eerder deze maand nog een keer werd opgepakt, komt volgens Pontier doordat de Amerikaanse justitie 'de nederlaag niet aankon'. Inmiddels is hij opnieuw op borgtocht vrijgelaten.

'Schrijnend'

Ze is even in Nederland, waar ze bij haar ouders in Bleiswijk logeert, maar Pontier woont en werkt in de Amerikaanse staat Texas. Altijd al heeft ze interesse gehad in het Amerikaanse rechtssysteem, vertelt ze. "Tijdens mijn studie liep ik stage bij een advocaat in New York die hele rijke mensen bijstond. Mensen die fraude hadden gepleegd op Wall Street en er eigenlijk altijd met een goede deal vanaf kwamen."

Eenmaal terug in Nederland zag ze een documentaire waarin Clinton Young werd geïnterviewd, die vertelde hoe jong hij was toen hij in de dodencel terechtkwam. Dat hij geen geld had, geen goede advocaten, geen eerlijk proces. "Ik vond het schrijnend om te zien dat beide situaties in één land mogelijk zijn."

'Consequenties heel groot'

Dat was het moment waarop Pontier besliste dat, zodra ze haar rechtendiploma zou behalen, ze dat wilde inzetten voor mensen die dat het hardst nodig hebben. Kort werkte ze in Louisiana aan doodstrafzaken en toen ze was afgestudeerd zegde Pontier haar baan bij het OM in Nederland op en verhuisde ze naar Texas. Daar staat ze sindsdien ter dood veroordeelden als Young bij.

Waarom ze specifiek mensen bijstaat die ter dood veroordeeld zijn? "De consequenties zijn heel groot. Als er geen eerlijk proces is in een doodstrafzaak, is de consequentie dat je wordt geëxecuteerd. De gevolgen zijn heftiger dan in bijvoorbeeld een financiële zaak, waarin je mogelijk veel geld moet betalen. Daarom wil ik me inzetten voor ter dood veroordeelden."

Meeste doodstrafzaken in Texas

Texas is 'the capital' van de doodstrafzaken, vertelt Pontier. "Ze hebben heel veel doodstrafzaken en ze executeren veruit het meest van de Verenigde Staten. Meer dan een derde van alle executies in het land worden uitgevoerd in Texas. Dus daar is het meeste werk."

Deze staat in het zuiden van de Verenigde Staten is erg conservatief en gelovig vertelt Pontier. "Je hebt heel veel vrijheid in Texas, maar de Texanen vinden dat als je een misstap begaat, je daar ook de hoofdprijs voor moet betalen. En dat zie je terug in strafzaken."

Niet aan de overheid

In elk rechtssysteem worden fouten gemaakt, zegt Pontier. "Er zijn dus altijd mensen die onschuldig worden veroordeeld. En bij doodstrafzaken moet je je afvragen wat de prijs is die je wil betalen om de doodstraf in stand te kunnen houden. Hoeveel onschuldige mensen mogen daarvoor geëxecuteerd worden? Ik vind nul. Elke onschuldige die wordt geëxecuteerd is er een te veel. Dat is voor mij een van de redenen om me met dit soort zaken bezig te houden."

Ten tweede, vindt Pontier, dat het niet aan een overheid of staat is om te bepalen over het beëindigen van mensenlevens. "Ook als iemand niet onschuldig is, want dat zou betekenen dat een moord altijd 100 procent de verantwoordelijkheid is van een individu. De mensen die op death row zitten in Texas zijn vaak mensen die een triest leven hebben geleid, vol trauma, en bij wie de overheid op allerlei momenten had kunnen ingrijpen, maar dat niet heeft gedaan."

Kapot aan alle kanten

Het Amerikaanse rechtssyteem is kapot aan alle kanten, zoveel is duidelijk voor Pontier. "De straffen zijn te hoog en er is sprake van willekeur als het aankomt op vervolgen. Niet elke moordzaak is een doodstrafzaak, dat is aan de officier van justitie. Dus het hangt er helemaal vanaf in welke stad je aangeklaagd wordt", vertelt ze.

Maar er is meer mis, volgens haar: "Het systeem is niet gericht op rehabilitatie en de straffen voor jeugdigen zijn heel hoog. Je hebt in Texas wetten waardoor je als medeplichtige dezelfde straf kunt krijgen als de dader en dat geldt ook voor doodstraffen."

Wat wil de achterban?

Ook het feit dat officieren van justitie en rechters in de Verenigde Staten worden gekozen, is volgens Pontier geen goede zaak.

"Die hebben altijd een dubbel motief om een bepaalde straf te eisen. Ze moeten rechtvaardigheid zoeken, maar natuurlijk denken ze ook in hun achterhoofd aan wat hun achterban wil. Ze denken: als ik niet de meest hoge straf eis, gaan ze dan wel weer opnieuw op me stemmen?"

'Arrestatie grootste nachtmerrie'

Hoe hard het rechtssysteem is, blijkt volgens Pontier uit de zaak van Young, die na 7 maanden vrijheid opnieuw werd opgepakt. "Dat is voor hem ongekend traumatisch. Als je in een dodencel zit, heb je niets meer te verliezen, maar als je vrij bent heb je weer alles te verliezen."

Om weer gearresteerd en vastgezet te worden, was de grootste nachtmerrie van haar cliënt, vertelt Pontier. De arrestatie maakte de jonge advocaat alleen maar strijdvaardiger, en met succes: inmiddels is Young voor de tweede keer op vrije voeten gesteld.