Moet Europa de Iran-deal redden?

Het zijn aartsvijanden van elkaar, Israël en Iran. De afgelopen dagen bombardeerden beide landen militaire doelen van elkaar in Syrië. Sinds Amerika deze week uit de nucleaire deal met Iran stapte staan de verhoudingen in het Midden-Oosten weer onder hoogspanning.

Maandag ontmoeten de Europese ministers van Buitenlandse zaken Iran in een crisisoverleg om verder te praten over hoe ze de deal in stand kunnen houden. Een belangrijk overleg, want volgens de adviseur van de Europese buitenlandchef Federica Mogherini is wat we de afgelopen dagen hebben gezien slechts een voorbode van hoe het conflict kan escaleren.

Zonder Amerika

Nathalie Tocci adviseert Mogherini en is professor aan de Universiteit van Tübingen. Ze erkent dat zonder Amerika het moeilijk zal zijn om de Iran-deal in stand te houden. Nu Amerika weer sancties instelt tegen Iran valt een belangrijke basis onder het akkoord weg.

Europa moet daarom er alles aan doen om het akkoord te redden, vindt ze. “Als de deal uiteen valt kan Iran weer hun nucleaire programma oppakken. Dat zal een reactie van Saudi-Arabië opleveren. We weten dat Israël een nucleaire bom heeft. Dus er is zeker een dreiging van nucleaire uitbreiding in het Midden-Oosten.” Volgens Tocci kan dit zelfs leiden tot een regionale oorlog tussen Israël, Iran, Syrië, Libanon en Saudi-Arabië. “Alles wat we hebben gezien sinds 2011 is niks in vergelijking met de rampen die hieruit kunnen komen.”

Slechtste scenario

“Er komt mogelijk een oorlog aan,” zegt Arabist Leo Kwarten. “De spanning tussen Iran en Israël lopen hoog op. Israël is bang voor een Iraanse bom, ze zijn ervan overtuigd dat Iran in het geheim aan een atoombom werkt.” 

De vraag is wat er allemaal mis zou kunnen gaan. Kwarten: “Het allerslechtste scenario is dat Israël besluit de atoomwapens van Iran, als die er zijn, uit te schakelen en daarbij bondgenoten krijgt, zoals Amerika of de Golfstaten.” 

Steun voor Israel vanuit de Golfstaten

“Het is erg opmerkelijk dat er nu zelfs steun is vanuit de Golfstaten voor wat Israël doet tegen Iran.” Europa, China en Rusland staan nog wel vierkant achter de deal maar van Amerika hoeven zij geen steun te verwachten. “Wat belangrijks is, is dat die deal in stand blijft.” Want in Iran zijn er ook hardliners, net als Trump, “die zijn ook tegen de deal, maar vanuit een andere optiek. Die gematigde kracht in Iran moeten we steunen,“ zegt Kwarten.

Rol van Trump

Trump is nog ruim twee jaar president van Amerika en erg pro-Israël. Kwarten: “Je zou kunnen denken dat haviken in Israël van de gelegenheid gebruik willen maken om Iran nu aan te pakken.” Maar het komt niet alleen door Trump. De Iraniërs hebben er zelf ook een rol in. “Het gaat allemaal om Syrië. De Iraniërs hebben aanvankelijk Assad geholpen om in het zadel te blijven. Ook hebben ze een basis gebouwd die een bedreiging vormt.” Israël wil dat niet, “dus begint de basis aan te vallen.”

Tactiek van Trump?

Het is een verkiezingsbelofte die Trump wil inlossen. “Aan de andere kant zien we dat de anti-Iran lobby vat op Trump heeft,” aldus Kwarten. “Hij is ontvankelijk voor hun signalen en nu heeft hij een grote stap genomen die de vrede in het Midden Oosten niet echt dichterbij brengt.”