Gevangenispersoneel en gedetineerden maken zich al langer zorgen over het coronavirus. Vooral de meerpersoonscellen worden gezien als een brandhaard. Vakbond FNV spant een kort geding tegen de staat aan om sluiting van die cellen af te dwingen.

Op 3 juni staat Yntse Koenen van vakbond FNV detentiepersoneel voor de rechter. De bond wil dat het ministerie van Veiligheid en Justitie zo snel mogelijk stopt met mensen op te sluiten in meerpersoonscellen. Ruim 80 procent van de leden van de bond heeft dat in een enquête aangegeven.

'Ze zitten op elkaars toilet en matras'

Het geeft volgens Koenen aan hoe hoog de druk is op dit moment. Bewakers geven aan dat het onmogelijk is om de RIVM-richtlijn van anderhalve meter te handhaven, zeker op de meerpersoonscellen. "Gevangenen zitten soms 20 uur per dag in elkaars lucht, ze zitten op elkaars toilet en matras. Het personeel vindt dat het risico op besmetting met die meerpersoonscellen groter wordt."

Minister Sander Dekker erkent dat het moeilijker is om in een meerpersoonscel anderhalve meter afstand te houden. Eerder beloofde hij het aantal meerpersoonscellen al af te bouwen. Door de dalende instroom van gedetineerden in coronatijd, komen er meer eenpersoonscellen vrij. Waar begin dit jaar nog 30 procent van de 10.000 gevangenen in zo'n cel zat, is dat nu nog maar 10,2 procent. "Maar dat moet naar nul", vindt Koenen.

'Heropen leegstaande gevangenissen'

Dekker zoekt de oplossing vooral binnen de bestaande gevangeniscapaciteit. Kunnen de gevangenen die nog als duo op een cel zitten worden verplaatst? Daarbij zou ook worden gekeken naar plekken in de huizen van bewaring bijvoorbeeld, zegt Koenen, maar daarmee red je het niet.

Koenen:"Je kunt ook nadenken over een tijdelijke heropening van gesloten gevangenissen. Vorig jaar zijn er vier gesloten. Daar kun je zo een oplossing vinden voor dit probleem." Daar voelt het ministerie niets voor, zo blijkt. Het laat weten de oplossing binnen de bestaande capaciteit te zoeken.

Overdreven angst?

Tot op heden zijn er veertien besmettingen geweest op ruim 8.000 gedetineerden. Drie zijn er nu nog ziek en er is niemand overleden, zo meldt het ministerie. Dat lijkt niet veel. Toch vindt Koenen niet dat hij overdrijft.

"Je kunt niet overdrijven in deze zaak. We hoeven toch niet te wachten op dodelijke slachtoffers, om een belangrijk punt te maken? 80 procent van onze leden vindt die meerpersoonscellen in deze tijd onacceptabel."

'Echte cijfers veel hoger'

Volgens advocaat Arthur van der Biezen, die meerdere cliënten heeft met ernstige zorgen, zijn die cijfers van het ministerie maar een deel van het ware verhaal. "De cijfers gaan over de gevangenen die getest zijn en waarvan bleek dat ze het virus dragen. Maar niet iedereen die ziek is, wordt getest. Wij horen meer verhalen. Ik denk dat er veel meer besmettingen zijn dan uit die cijfers blijkt."

Het ministerie houdt niet bij hoeveel bewakers er ziek zijn geworden. Het ziekteverzuim verdubbelde in het begin van de coronacrisis, maar zou later weer teruggelopen zijn, vertelde de minister eerder tegen EenVandaag. Volgens Koenen is er inmiddels wel een bewaker overleden aan het coronavirus.

FNV was al tegenstander

Meerpersoonscellen zijn in 2004 ingevoerd vanwege het cellentekort. Toen later het aantal gevangenen afnam, bleven de meerpersoonscellen open, omdat het goedkoper is. Mede door de meerpersoonscellen, konden afgelopen jaren meerdere gevangenissen de deuren sluiten.

Veel FNV-leden zijn tegen meerpersoonscellen, zo bleek al eerder uit een onderzoek. Koenen: "Volgens bewakers leidt het tot meer onrust en incidenten, onze mensen zijn er tegen."

Misbruik van de situatie

Het is dan ook een legitieme vraag of FNV geen misbruik maakt van de coronacrisis, nu de bond zo aandringt op heropenen van gesloten gevangenissen.

"Wij hebben twee jaar geleden een convenant ondertekend, waarin we erkennen dat meerpersoonscellen soms noodzakelijk zijn. Maar nu, in coronatijd moet het verboden zijn. Ik heb niet om corona gevraagd", zegt Koenen fel.

Ministerie betreurt de stap naar de rechter

Het ministerie van Veiligheid & Justitie betreurt de stap naar de rechter en geeft aan de juiste maatregelen te hebben genomen, volgens de richtlijnen van het RIVM. Die hebben er volgens het ministerie voor gezorgd dat het aantal besmettingen tot op heden beperkt bleef.

"We zijn voortdurend in overleg met de vakbonden en medezeggenschapsraad. Uitgangspunt is dat daar waar de capaciteit het toelaat er op een eenpersoonscel wordt geplaatst. Door verminderde instroom is het aantal personen op meerpersoonscellen de afgelopen periode gedaald van 28,2 procent naar 10,2 procent van het aantal gedetineerden", zegt een woordvoerder.

Alleen klachtenvrij in een meerpersoonscel

Bij binnenkomst worden gedetineerden de eerste 2 weken in een eenpersoonscel geplaatst en wordt hun gezondheid gemonitord, geeft het ministerie aan. "Plaatsing in een meerpersoonscel gebeurt vervolgens alleen als gedetineerden geen klachten vertonen. Ze worden goed in de gaten gehouden."

Iedereen in een eenpersooncel plaatsen is niet mogelijk, meent de woordvoerder van het ministerie. "En niet nodig om de veiligheid van personeel en gedetineerden te borgen."

Hoe een virus werkt en waarom juist corona zich zo snel verspreidt