Precies 544 dagen heeft het kabinet-Rutte IV het volgehouden. Maar uiteindelijk struikelde het, omdat de coalitiepartijen VVD, CDA, ChristenUnie en D66 het niet eens konden worden over de aanpak van de asielcrisis. Wij vroegen naar jullie vragen hierover.

Antwoorden op de vragen worden gegeven door politiek redacteuren Cas de Jong en Roelien Akse van EenVandaag.

1. Waarom over dit onderwerp? Het komt bij de volgende formatie toch weer op tafel.

Vanaf het begin was het onderwerp migratie een thema waarbij de verschillen groot waren in de coalitie. Met name tussen VVD en CDA aan ene kant (voor inperken van migratie) en D66 en ChristenUnie aan andere kant (humaan asielbeleid).

Vorig jaar zomer bleek dat Nederland te weinig opvangplekken heeft voor asielzoekers. De mensen moesten buiten slapen bij het aanmeldcentrum in Ter Apel. Vanuit Ter Apel moeten mensen doorstromen naar een asielzoekerscentrum, maar er zijn te weinig centra.

Daarna zeiden verschillende politieke partijen, waaronder de VVD, dat de oplossing ligt in het minder toelaten van asielzoekers. Over hoe dat dan moet, waren de coalitiepartijen verdeeld, maar ze gingen er wel over praten. Dat overleg heeft ruim een halfjaar geduurd, maar er is dus geen overeenstemming bereikt.

Wat meespeelt is dat Mark Rutte onder druk stond van zijn eigen partij. VVD-leden eisen al heel lang van hun VVD-leider dat er een strenger asielbeleid komt. Dat dit het thema is waar op gebroken is, valt goed uit te leggen aan zijn achterban.

Tot slot gaat het in deze discussie niet om een paar miljoen meer of minder, maar om principes. En dat gaat gepaard met veel meer emoties. Dan is het ook lastiger om een compromis te sluiten. Vooral de ChristenUnie als gezinspartij vindt het inperken van huwelijksmigratie onbespreekbaar.

Bekijk ook

2. Wat is er veranderd ten opzichte van de periode van het regeerakkoord, dat de partijen van gezinshereniging nu een breekpunt hebben gemaakt?

In het coalitieakkoord was niet afgesproken dat gezinshereniging beperkt zou worden. Dat idee is opgekomen tijdens de gesprekken hoe om te gaan met de asielcrisis. Het idee hiervoor kwam van CDA en VVD, maar D66 en de ChristenUnie hadden daar vanaf het begin problemen mee.

Vooral de VVD heeft een belangrijk punt gemaakt van gezinshereniging en het inperken ervan. Groot verschil is dat de asielcrisis vorig jaar tot een kookpunt kwam, toen er asielzoekers in het gras moest slapen in Ter Apel en de druk op Rutte als VVD-leider met de dag toenam.

3. Wie heeft hier voordeel van? Toch weer de VVD?

Wie voordeel heeft van de val van het kabinet is nu moeilijk te zeggen, want er komen eerst verkiezingen. Feit is wel dat de VVD in onze zetelpeilingen van het Opiniepanel de laatste weken weer de grootste was, op de voet gevolgd door BBB. De VVD-leden die druk hebben gezet op de top van de partij voor een beperking van de migratie zullen tevreden zijn en hun partij trouw blijven.

Hetzelfde geldt voor leden en stemmers van de ChristenUnie die het eens zijn met de partij, die beperking van gezinshereniging afwijst. In de peilingen staat die partij eigenlijk vrij stabiel rond de 5 zetels.

De laatste zetelpeiling

Vooral het CDA en D66 wilden dit kabinet in het zadel houden, omdat die er aanzienlijk slechter voor staan in de peilingen. Voor die partijen breekt ook een moeilijke tijd aan: wil Sigrid Kaag nog wel een keer lijsttrekker worden van D66? En hoe zit dat met Wopke Hoekstra bij het CDA? En de PvdA en GroenLinks werken nauw samen, maar komt er nu ook een fusie en één lijsttrekker? Daar hintte Attje Kuiken vrijdagavond in elk geval wel op. Veel vragen en onduidelijkheden, het worden spannende maanden.

4. Hoe gaat het met alle moeilijke dossiers (toeslagen, Groningen, stikstof, wooncrisis) en wanneer is duidelijk waarover niet meer besloten kan worden door dit kabinet?

Veel dossiers zullen gewoon afgehandeld worden, omdat daarvoor wetten zijn gemaakt die door de Eerste en Tweede Kamer goedgekeurd zijn. De schadeafhandeling en versterking in Groningen kan daarom bijvoorbeeld gewoon doorgaan, net als de afhandeling van het toeslagenschandaal en zaken rond de oorlog in Oekraïne.

Maar er zijn ook dossiers, zoals stikstof, die nog door het parlement behandeld moeten worden. Omdat daar zoveel discussie over is, zullen die controversieel verklaard worden. Dat betekent dat daar nu geen beleid voor gemaakt wordt, dus: stilstand.

De Tweede Kamer bepaalt binnenkort per onderwerp of het controversieel wordt verklaard of niet, bij meerderheid van stemmen. Dat zal gelden voor de meeste zaken. Maar het is dus aan de Kamer en niet aan het kabinet en het wordt elke keer per thema bepaald. Wel moet het kabinet in elk geval voor Prinsjesdag een begroting in elkaar timmeren, al zal die 'beleidsarm' zijn. Maandag is een eerste debat over de val van het kabinet.

Bekijk ook

5. Hoe snel komen er verkiezingen?

De Kiesraad schrijft voor dat er tenminste 90 dagen tussen de val van een kabinet en verkiezingen moeten zitten. Juist ook om nieuwe partijen de kans te geven om zich te registreren en handtekeningen te verzamelen. Omdat er een zomervakantie tussen zit en een herfstvakantie, schat de Kiesraad dat de verkiezingen pas op z'n vroegst half november zijn.

info

EenVandaag Vraagt

In dit artikel zijn antwoorden verwerkt op vragen die zijn ingestuurd via EenVandaag Vraagt. Met EenVandaag Vraagt heb je invloed op wat we maken. Wil je meedoen? Download dan de Peiling-app van EenVandaag, ga dan naar 'Instellingen' en zet je notificaties voor EenVandaag Vraagt aan. Je vindt de vragen en antwoorden terug bij 'Doe mee'. De Peiling-app van EenVandaag is gratis te downloaden in de App Store of Play Store.

6. Komt er een Rutte 5?

Dat is nog onduidelijk. Eerst moet Mark Rutte bepalen of hij weer lijstrekker van de VVD wil worden. Hij gaf vrijdagavond aan dat het wat hem betreft een optie is, maar dat hij er ook de tijd voor wil nemen en zijn partij er iets over te zeggen heeft. Daarnaast moet hij dan eerst nog maar de grootste partij worden bij de verkiezingen om als eerste een kans te krijgen een nieuw kabinet te formeren.

Een lastige factor is dat BBB-leider Caroline van der Plas heeft aangegeven dat ze niet in een coalitie wil zitten met Rutte als premier.

7. Wat gaat Pieter Omtzigt doen?

Pieter Omtzigt heeft nog niet besloten of hij een eigen partij gaat oprichten en aan de verkiezingen mee gaat doen. Hij heeft ruwweg drie opties:

  1. Hij kan een eigen lijst maken en als nieuwe partij meedoen aan de verkiezingen. Daar heeft hij alleen wel weinig tijd voor.
  2. Hij kan zich aansluiten bij een bestaande partij. BBB-leider Van der Plas heeft al eerder aangegeven dat hij van harte welkom is bij haar partij. Dat heeft hij tot nu toe afgehouden. Ook een terugkeer naar het CDA is niet helemaal uitgesloten, maar dat is wel zeer onwaarschijnlijk.
  3. Hij kan er ook voor kiezen om te stoppen als politicus.

8. Hoe groot is de kans dat er een kabinet gevormd wordt met rechtse partijen, zoals PVV, JA21 en BBB?

Dat is lastig in te schatten. De VVD heeft eerder gezegd niet meer te willen samenwerken met Geert Wilders na het kabinet-Rutte I. De BBB en de PVV sluiten in principe geen partijen uit, dus dat zou kunnen (mits Mark Rutte geen premier wordt). Dan moeten die partijen samen wel een meerderheid van de zetels halen.

Op basis van recente peilingen is het best aannemelijk dat er een kabinet over rechts gevormd gaat worden. Zeker als de VVD en BBB zo groot worden als nu uit de prognoses blijkt.

Maar eerst komt er een campagne en moet blijken welke partijen als grooste uit de bus komen. Als PvdA en GroenLinks er voor kiezen als één partij de verkiezingen in te gaan, met bijvoorbeeld Frans Timmermans als lijstrekker, kan ook links een gooi doen om de grootste te worden.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.