De veiligheidssituatie in Europa’s grootste ondergrondse kerstmarkt, die in de grotten van Valkenburg aan de Geul, is volgens veiligheidexperts Ira Helsloot en Fred Vos levensgevaarlijk.

“Mijn conclusie is dat huidige situatie levensgevaarlijk is, als er nu brand uitbreekt gaan er veel slachtoffers vallen”, meent hoogleraar Besturen van Veiligheid Helsloot. “Het zijn hele smalle, lage grotten. Bij brand krijg je rook en rook zorgt ervoor dat mensen heel snel bedwelmd raken omdat ze niet tijdig kunnen vluchten vanwege te lange gangen.”

“Dit is hét scenario om grote hoeveelheden mensen in gevaar te brengen”, zegt brandveiligheidsexpert Vos over de situatie in de grotten. De tip kwam binnen via klokkenluiderssite Publeaks.

Eerder reageerde burgemeester Schrijen van Valkenburg in EenVandaag op de situatie in de grotten: “Qua risico heb ik een afweging gemaakt als burgemeester en daar sta ik volledig achter. In mijn afweging ben je daar zeker veilig maar dat neemt niet weg dat je niemand 100% veiligheid kunt bieden.”  Afgelopen week bestudeerden de experts voor EenVandaag de door Valkenburg afgegeven vergunningen. Daaruit komt naar voren dat meerdere adviezen van de brandweer genegeerd worden door het gemeentebestuur van Valkenburg. De experts vinden het een levensgevaarlijke situatie.

LEES OOK: Hoe veilig is de Valkenburgse kerstmarkt? 

Teveel mensen, nooduitgang te smal, ontruimingstijd niet gehaald

In het brandweeradvies staat dat er maximaal 866 personen gelijktijdig in de kerstgrot mogen zijn. De gemeente hanteert het aantal van 1035 personen, bijna 170 mensen meer omdat ‘dit al minder is dan voorheen’. Helsloot: “Ook al stop je maar 200 mensen in deze grot, dan nog is het een onveilige situatie.” De brandweer heeft de maximale ontruimingstijd gesteld op 3,5 minuten, dat wordt bij lange na niet gehaald. De gemeente laat dit nu onderzoeken door het Instituut Fysieke Veiligheid (IFV) die in februari 2018 met een advies moet komen.

Ook de nooduitgang in de mergelgrot voldoet niet. De brandweer stelt dat ‘de vluchtroute te smal is om als nooduitgang te dienen.’ Ook hier doet het IFV onderzoek naar maar ondertussen zegt de gemeente dat tijdens de Kerstmarkt 2017 deze nooduitgang gewoon gebruikt kan worden. Helsloot: “Op deze wijze mag je geen kerstmarkt houden, hij moet gewoon dicht.”

Rampscenario, vergunning deugt niet

Brand-expert en oud-brandweercommandant Fred Vos kan het niet gevaarlijker verzinnen. Vos: "Ik ken alle brandrampen van de afgelopen 40 jaar. Zelfs de vuurwerkramp Enschede kan hier qua gevaar-setting niet tegen op. Ik ben me kapot geschrokken.” De kerstmarkt in de Valkenburgse grotten wordt dit jaar voor de 32e keer gehouden. Vos stelt dat ook de vergunning niet deugt: “Volgens de wet mogen de grotten van Valkenburg hier helemaal niet voor gebruikt worden. De kerstmarkt moet gewoon dicht.”

Rattenval

Dat het de afgelopen jaren nog niet gruwelijk mis is gegaan is slechts een kwestie van geluk, aldus Vos. “Het is heel cynisch gezegd een rattenval”, aldus de oud-brandweercommandant. Tijdens de opbouw van de kerstmarkt in 2008 ontstond er brand door kortsluiting in één lichtslang. De halve grot kwam hierdoor onder de rook te staan. Tijdens de kerstmarkt zijn honderden meters lichtslang aangebracht voor de sfeer. Mensen schuifelen door de grotten, ook mensen met rolstoel, rollator en kinderwagen aldus bezoekers.

Reactie gemeente

De gemeente stelt dat er een verantwoorde afweging is gemaakt over de kerstmarkt: “Door jarenlange samenwerking zijn brandweer en gemeente zeer goed op de hoogte wat betreft de veiligheid in de grotten van Valkenburg. De brandweer is adviseur en de burgemeester maakt uiteindelijk de afweging daar waar het gaat om veiligheid. Op basis van het advies van de brandweer en de extra maatregelen die zijn getroffen heeft de burgemeester een verantwoorde afweging gemaakt over de kerstmarkten in de grotten van Valkenburg. Samen met brandweer en organisaties van de kerstmarkten zijn we al een aantal jaren bezig met het optimaliseren van de veiligheid in de kerstgrotten. Er zijn dan ook al diverse organisatorische maatregelen getroffen om het risico zo veel mogelijk te reduceren (beveiligers, brandwachten, brandblusapparaten bij elke stand). Er zijn nog verbeterpunten, want het gaat om een unieke locatie en dat vraagt om maatwerk. Daar wordt aan gewerkt.”

Normaal gesproken zijn er jaarlijks oefeningen onder de vlag van de NAVO waar de VS en Europa gezamenlijk aan meedoen. Maar volgens een bron uit het netwerk van hoogleraar internationale betrekkingen Rob de Wijk wil Amerika hier per direct mee stoppen.

"Het is echt één voor twaalf voor Europa", waarschuwt De Wijk in EenVandaag. "We staan er compleet alleen voor en moeten nu héél snel gaan handelen", zegt hij over de verdere terugtrekkende beweging van de Amerikanen.

Oefening zonder Amerikanen?

Op 31 maart staat er een NAVO-oefening gepland, maar de kans is dus groot dat daar geen Amerikaanse troepen aan zullen meedoen. Volgens De Wijk is er vandaag vanuit Amerika een aanwijzing gekomen richting de NAVO dat het land niet meer zal meedoen aan oefeningen in NAVO-verband.

"Dit zegt veel over hoe Amerika denkt over Europa en over de bijdrage die Amerika zou kunnen leveren aan de verdediging van Europa", reageert hij. "Amerika geeft als reden aan: we gaan bezuinigen en dat gaat ten koste van Europa, onze prioriteit ligt niet bij Europa."

'Trump schrijft ons af'

Het lijkt een nieuwe stap in de verwijdering tussen de Verenigde Staten en Europa, die in een stroomversnelling is gekomen sinds het aantreden van Donald Trump als president eind januari. Dit laat volgens De Wijk opnieuw zien dat we in Europa op onszelf zijn aangewezen.

"Het geeft aan dat we niet langer moeten denken dat het wel goed komt met onze band met Amerika binnen de NAVO", benadrukt de hoogleraar. "Trump schrijft ons af."

'NAVO niet meer levensvatbaar'

Dat de Amerikanen niet meer samen met de Europeanen willen oefenen is echt een relevant signaal, gaat De Wijk verder. "Kijk naar de daden van Trump, dan moet je inzien dat de NAVO met hem niet meer levensvatbaar is."

"Want als hij zegt dat zijn troepen niet meer naar Europa gaan om te oefenen, dan hoef je de NAVO niet eens op te heffen, dan functioneert de NAVO al niet meer", legt hij uit.

Kan Rutte nog iets doen?

De Wijk heeft niet het idee dat de secretaris-generaal van de NAVO, sinds oktober vorig jaar oud-premier Mark Rutte, nog iets kan doen om een breuk binnen het militaire bondgenootschap tussen de Verenigde Staten en de Europese lidstaten te voorkomen.

"Nee, dan had hij allang succes gehad", zegt de hoogleraar daarover. "De continue neiging om Trump te pleasen en om met hem in gesprek te gaan op zijn voorwaarden lijkt verspilde moeite", stelt De Wijk somber vast.