Een jaar nadat geneeskundestudent Fouad L. in een vol klaslokaal docent Jurgen Damen doodschoot en brand stichtte in het Erasmus MC, blikt bestuurder Stefan Sleijfer terug. "We gaan door, maar wel met een litteken op ons hart."

Kort voordat Fouad L. chaos en paniek veroorzaakte in het Rotterdamse Erasmus MC, precies 1 jaar geleden, schoot hij in dezelfde stad zijn buurvrouw Marlous (39) en haar 14-jarige dochter Romy dood. Hun huis stak hij in brand. De dag liet diepe wonden achter bij alle betrokkenen. De strafzaak loopt.

'Zeer gewaardeerde medewerker'

Waarom L. uitgerekend docent Jurgen Damen (43) doodschoot, wil bestuursvoorzitter Sleijfer niet zeggen. "Zolang het een en ander onder de rechter is, doen wij daar geen uitspraken over."

Damen was gezichtsbepalend bij de opleiding huisartsgeneeskunde, vertelt Sleijfer. Hij kende hem persoonlijk. "Hij was één van onze zeer gewaardeerde medewerkers".

'Dat raakt je'

Toevallig had Sleijfer een paar maanden voor de schietpartij meegelopen in Damens huisartsenpraktijk op Katendrecht. "Om te praten over het onderwijs, maar ook om gewoon weer even mee te draaien als raad van bestuur. Ervaren wat er gebeurt in zo'n huisartsenpraktijk."

Damens dood heeft Sleijfer diep geraakt. "Dat zoiets gebeurt, terwijl iemand gewoon zijn vak uitoefent. Een vak voor de maatschappij, om betere zorg-professionals te krijgen, dat raakt je."

Brand in onderwijscentrum

Als organisatie bereid je je overal op voor en ligt er een uitgebreid crisisprotocol klaar, benadrukt Sleijfer. Denk aan gehackt worden, een brand, een instortend pand. "Op gezette tijden ben je aan het oefenen", zegt hij. Maar dat dit kon gebeuren? "Nee, dat stel je je in je ergste dromen niet voor."

Het crisisprotocol schrijft voor dat medewerkers, studenten en patiënten bij een calamiteit moeten verzamelen in het onderwijscentrum. Uitgerekend op die plek stichtte Fouad L., na de moord op Damen, brand. "Je kunt je voorstellen wat voor minuten - misschien wel langer - van angst, van onduidelijkheid hier hebben geheerst bij veel mensen."

Vlammen tot aan het plafond

Beelden van de ravage en paniek in het onderwijscentrum verspreidden zich razendsnel via social media. "Het was een vlam die reikte tot aan het plafond", schetst Sleijfer. "Ik denk wel een meter of 15 hoog, met heel veel rookontwikkeling en sprinklers die aanstonden."

De politie heeft 'waanzinnig knap werk' geleverd, zegt Sleijfer. "Maar je snapt wel wat dat doet met mensen als je hier bent." De impact was enorm. "Iedereen is anders qua reactie op zo'n enorm stressvol gebeuren", zegt hij. "Sommige mensen hebben daar nu nog dagelijks last van, dat zien we."

'Enorme veerkracht'

Toen de politie later aangaf dat het veilig was ging Sleijfer met een van de directeuren van het Sophia Kinderziekenhuis de organisatie in om met mensen te praten. Er werd nazorg ingericht. "Een telefonische hulplijn met psychologen, ook van een arbodienst, die weken in stand is gehouden." Er werden bijeenkomsten en herdenkingsmomenten georganiseerd. "Ook als organisatie moet je dit met z'n allen weer gaan verwerken."

Medewerkers en studenten werden het afgelopen jaar goed in de gaten gehouden. "We hebben ze gevolgd", vertelt hij. "Wat je ziet is de enorme veerkracht van heel veel mensen die zeggen, het heeft mij enorm geraakt, maar ik ben er weer." Er zijn er die vanwege het trauma extra hulp hebben gekregen via Slachtofferhulp of met bijvoorbeeld EMDR-therapie.

'Litteken op ons hart'

Een jaar na dato is hij 'ontzettend trots' op zijn organisatie en de mensen. "De veerkracht en daadkracht om ons weer te focussen op waar we voor zijn: aandacht voor zieke patiënten en voor de maatschappij." Ondanks de verschrikkelijke gebeurtenis die zich in impact moeilijk laat beschrijven. "Het was echt hartverscheurend. Toch waren er die dag ook hartverwarmende elementen. We gaan gewoon door. Maar ja, wel met een litteken op ons hart."

Maar het is wel anders geworden, zegt Sleijfer. "Want één van onze geliefde medewerkers is tijdens het beoefenen van zijn vak - het geven van onderwijs aan studenten - doodgeschoten. Dat zijn dingen die je bij je draagt", zegt hij. "En ik denk ook dat het heel passend is dat je daar op gezette tijden even bij stilstaat."

President Donald Trump kondigde het gisteravond aan: Amerika gaat een importheffing van 20 procent op alle producten uit de Europese Unie doorvoeren. Wereldwijd waarschuwen economen dat dit een slecht idee is, vooral voor de VS zelf. Toch zet Trump door.

Voor Nederlandse ondernemingen met veel export naar de Verenigde Staten breken spannende tijden aan. Door de extra belasting van 20 procent worden hun producten voor de Amerikaanse consument een stuk duurder. "Dit betekent heel veel onzekerheid."

"Dit valt wel rauw op ons dak", zegt Willem Hulsebosch. Samen met zijn vrouw en zoons runt hij al jaren een bloembollenbedrijf in Julianadorp.

Andere markten

"We doen al decennialang zaken met Amerika en hebben in de loop der jaren echt een goede band opgebouwd met onze klanten in de VS", gaat Hulsebosch verder. "Die willen we graag houden. Maar als het moet, dan gaan we ons op andere markten richten."

Want de familie beseft wel dat Amerikanen zullen afhaken als bloemen door de heffing te duur worden. "Tulpen zijn geen eerste levensbehoefte. Aan het eind van je rondje supermarkt staat er een bosje bloemen. Als dat ineens 20 procent duurder is, dan denk je wel twee keer na."

'We begrijpen zijn visie'

De familie Hulsebosch is flink verweven met de Verenigde Staten. "Onze moeder is Amerikaans, we hebben familie overzee en komen er vaak", vertelt zoon Roy.

"We houden van het land en zijn zelfs pro-Trumpers. Dat klinkt misschien tegenstrijdig, maar we begrijpen zijn visie wel. Hij maakt waar wat hij zegt. Dat vinden wij ergens ook wel bewonderenswaardig. Hij zet zijn volk op één, dat is duidelijk. Daar kunnen wij in Europa nog wat van leren. Alleen dit plan, dat maakt het voor ons wel lastig."

Niet volledig afhankelijk

Toch blijft Hulsebosch positief: "We zijn gelukkig niet volledig afhankelijk van Amerika. We exporteren ook naar Engeland, China, Rusland en Kazachstan. En we hebben een uniek product. Bollen kun je maar op één plek in de wereld telen, en dat is hier, in Nederland. Door het klimaat, de bodem, de omstandigheden. Dat kan niet zomaar ergens anders. Daar hebben ze ons gewoon voor nodig.

Er zijn dus genoeg opties. "Als de ene markt moeilijk doet, dan vinden wij onze weg wel via een andere. We hebben al vaker met onzekerheden te maken gehad. Als het even tegenzit, dan nemen we genoegen met wat minder marge en stellen we investeringen gewoon even uit."

'Kennis en ervaring zit in Nederland'

"Trump ziet ons het liefst naar Amerika vertrekken", legt directeur van TTA-ISO Martin Maasland uit. Het Nederlandse bedrijf maakt landbouwmachines en heeft een grote afzetmarkt in de Verenigde Staten.

TTA-ISO heeft zelfs een kantoor in de VS zitten. "Maar de kennis en ervaring op het gebied van high-techsystemen in de tuinbouw zit hier in Nederland. Die gekwalificeerde mensen kun je niet oppakken en in Amerika neerzetten."

Prijs verlagen

Bang voor Amerikaanse concurrenten is Maasland niet. "In ons geval zijn er weinig of eigenlijk geen partijen in de Verenigde Staten die hetzelfde kunnen bieden als wij. We zien onszelf daardoor niet genoodzaakt om de winstgevendheid op onze machines te verlagen."

Maar als de prijs vanwege de invoerheffingen te hoog wordt, dan bestaat er volgens Maasland wel een kans dat de markt afneemt of zelfs helemaal stilvalt. "Dan kunnen we overwegen of we bereid zijn iets van onze marges op te geven, maar we moeten ook de salarissen van onze medewerkers kunnen betalen."

Tegenactie

Over eventuele eigen tarieven die de EU als tegenactie kan invoeren, maakt Maasland zich geen zorgen. "De grootste impact zijn uiteindelijk toch de hoge tarieven van Amerika richting Europa, omdat wij in Europa produceren."

"En andersom importeren wij weinig vanuit Amerika", gaat hij verder. "Dus als Europa hoge handelstarieven gaat invoeren, verwachten wij niet dat dat veel impact op ons heeft."

Minder groei maar geen crisis

Hoofdeconomoom van de ING Marieke Blom begrijpt de zorgen van Nederlandse ondernemers die veel exporteren naar de Verenigde Staten. "Door Trumps nieuwe invoertarieven, gemiddeld 25 procent, en zelfs 54 procent voor China krijgt ook de Europese Unie een tarief van 20 procent opgelegd. Dat leidt naar verwachting tot een exportdaling van zo'n 15 procent richting de VS. Voor Nederland betekent dat een krimp van ongeveer 0,2 procent van het BBP."

Toch is dit volgens Blom geen nieuwe economische crisis in wording. "Dit is niet te vergelijken met corona of de energiecrisis. Het is vooral een rem op de groei."

Niet terugslaan met eigen tarief

Blom verwacht dat Europa met eigen tarieven zal reageren. "Maar hoe dat uitpakt is onduidelijk, omdat we niet zeker weten hoe Trump reageert. Een handelsoorlog moeten we zien te voorkomen."

"We kunnen beter gerichte steun bieden aan getroffen sectoren. Ook kan er veel winst worden geboekt door de interne markt beter te laten werken. En er liggen veel kansen in het versterken van handelsrelaties met landen als India en Zuid-Amerika. Als we dit moment grijpen, kan Europa uiteindelijk sterker en minder afhankelijk van de VS worden. Ook voor Nederland liggen hier echte kansen."