In de gemeente Borsele zetten bewoners zich schrap. Het Rijk wil twee nieuwe kerncentrales bouwen pal naast het dorp Borssele. Maar de gemeente ziet dit niet zitten en heeft samen met inwoners 39 voorwaarden opgesteld.

Hoe het is om te leven met een kerncentrale in de buurt, weten de inwoners van Borssele wel. De oude centrale is al sinds 1973 actief. Maar toch is er weerstand tegen de komst van twee nieuwe exemplaren. "Het zijn twee joekels. Veel groter dan het kleine bolletje dat je achter ons ziet", zeggen bewoners Mieke Jansen en Frits Otte.

Geluid richting het Rijk

Het echtpaar is kritisch op de komst van de kerncentrales en zijn dan ook actief voor de actiegroep 'Borssele tot de Kern'. En ook in andere vormen laten ze hun stem horen. Zo maakte Otte deel uit van de Borselse Voorwaarden Groep.

Deze groep van in totaal 100 inwoners heeft samen met experts de 39 voorwaarden opgesteld. Aanstaande donderdag besluit de gemeenteraad welk geluid er richting het Rijk gaat. En daarin lijken ze eensgezind: naar verwachting worden de 39 voorwaarden unaniem omarmd.

Inspiratie Engeland

Bij het opstellen van de voorwaarden liet een zevental bewoners, waaronder Otte, zich inspireren door de ontwikkelingen in Engeland.

Daar worden op dit moment in het graafschap Somerset, in het zuidwesten van het land, eveneens kerncentrales gebouwd. Met een groep provinciegenoten ging Otte op bezoek bij het complex, genaamd Hinkley Point.

Centrale verdiept aanleggen

De bouw van Hinkley Point begon in 2017. Naar verwachting zijn de centrales daar in 2028 actief. In Nederland is de planning gericht op 2035: dan moeten de nieuwe centrales in Borssele beginnen met het opwekken van energie.

Het bezoek aan Hinkley Point Engeland zorgde voor inspiratie bij het opstellen van de Borselse voorwaarden. Zo wil Borsele bijvoorbeeld dat onderzocht wordt of de centrale verdiept kan worden aangelegd en of het extra transport bij de bouw voornamelijk over het spoor en water plaats kan vinden.

'Extreme eisen'

"Men stelt wel vrij stevige eisen, wat extreme eisen op bepaalde punten", zegt Wim Turkenburg, emeritus hoogleraar 'Science, Technology & Society' aan de Universiteit Utrecht.

Turkenburg houdt zich bezig met energie- en milieuvraagstukken en weet als geen ander hoe nieuwe kerncentrales elders in Europa gebouwd zijn. Turkenburg ziet voornamelijk problemen bij de eisen die Borssele stelt als het gaat om het koelen.

Afvoerleiding naar de Noordzee

Zo wil Borsele dat er geen koeltorens geplaatst worden. Maar ook het lozen van koelwater op de Westerschelde heeft de gemeente liever niet. Als alternatief wordt gepleit voor een grote afvoerleiding naar de Noordzee. "Dat is een enorme afvoer die je dan moet realiseren", zegt Turkenburg.

"Ik zie niet het bezwaar om rechtstreeks op de Westerschelde afvalwater te lozen. De warmte die je daar loost, wordt heel snel door de stroming afgevoerd richting de Noordzee."

Ruime compensatie

Een andere voorwaarde van de gemeente Borsele gaat over de elektriciteitsvoorzieningen rondom de centrale. De gemeente ziet een nieuwe hoogspanningsleiding dwars door het polderlandschap richting Bergen op Zoom niet zitten.

Daarnaast wil Borsele ruim gecompenseerd worden door het Rijk, voornamelijk financieel gezien. "Het gaat bij elkaar om miljarden wat het gebied wil hebben als je kijkt naar de voorwaarden. Ik vind dat aan de hoge kant", zegt Turkenburg.

Zorgen op tafel

Turkenburg verwacht niet dat Borsele daadwerkelijk iets gaat bereiken met de gestelde voorwaarden. "Vanuit Zeeland willen ze wel heel veel steun ontvangen. Het zijn verlangens die men heeft geuit", zegt hij. "Het is op zich wel goed dat alle zorgen die men heeft op tafel liggen en dat daarover gesproken wordt."

Als het aan burgemeester Gerben Dijksterhuis ligt, blijft het niet bij zorgen. Hij is er wel van overtuigd dat het eisenpakket daadwerkelijk tot iets gaat leiden. "De minister heeft ook in zijn Kamerbrief geschreven over het belang van de lokale omgeving, het draagvlak."

Eén eisenpakket

De gemeente voelt zich in de strijd gesterkt door de provincie Zeeland, die in februari eveneens voorwaarden gaat opstellen. De bedoeling is dat deze eisen gebundeld worden met de gemeentelijke voorwaarden en als één pakket op het bureau van de minister belandt. "De zorgen die er zijn, moeten serieus worden genomen", zegt Dijksterhuis.

Maar de burgemeester heeft weinig in de melk te brokkelen, stelt Antje Beers. Zij deed als student een juridisch onderzoek naar kerncentrales, kernafval en op welke manier gemeenten daar iets over te zeggen hebben. "Ze mogen hun wensen en bedenkingen tijdens de procedure voorleggen aan het kabinet, maar dit is niet bindend en de minister mag dit dan ook naast zich neerleggen", zegt Beers.

'Rijksoverheids wil is wet'

"In zekere zin is de wil van de Rijksoverheid wet", zegt Beers, die uitlegt dat de gemeente in principe de vergunning uitdeelt. Maar ook als de gemeente dat weigert te doen, kan het Rijk de macht dus teruggrijpen en alsnog een vergunning verlenen. Het is in die zin dus afwachten in hoeverre Borssele serieus genomen wordt.

Daarbij is het aanzien welke minister het uiteindelijke besluit gaat nemen. De huidige bewindvoerder, demissionair minister van Klimaat en Energie Rob Jetten, heeft al aangegeven te willen luisteren naar de Zeeuwen. "Lokaal draagvlak en randvoorwaarden voor de komst van nieuwe kerncentrales zijn cruciaal", zei Jetten begin december. "Ik vind het daarom belangrijk om de omgeving van de mogelijke locaties bij alle toekomstige stappen te blijven betrekken."

Alternatieve plek

Als het aan Jansen en Otte ligt kan de minister niet anders dan voorwaarden serieus nemen. Jansen: "De voorwaarden zijn opgesteld in opdracht van de Borselse gemeenteraad. En minister Jetten heeft er zelf de aftrap voor gegeven. Dan moet je ze toch serieus nemen?"

In het locatieonderzoek wordt de Maasvlakte in Rotterdam voorlopig ook nog meegenomen als alternatieve plek voor de bouw van de centrales. Toch verwachten alle betrokkenen dat de centrales in Zeeland terecht zullen komen. Naar verwachting wordt eind dit jaar een definitieve keuze gemaakt.

Israël voert de militaire strijd tegen Hamas op en wil delen van de Gazastrook bezetten, zegt premier Benjamin Netanyahu. Maar experts vragen zich af wat het plan is: "Gaza veroveren is niet zo moeilijk, het gebied daarna behouden is veel ingewikkelder."

Premier Netanyahu kondigde vandaag een intensieve militaire operatie aan met als doel om Hamas te verslaan. Volgens hem zal Israël Gaza niet binnenvallen om zich vervolgens weer terug te trekken: "De bedoeling is het tegenovergestelde daarvan."

'Dagen tot paar weken'

Het Israëlische leger heeft inmiddels tienduizenden reservisten opgeroepen voor het aanstaande offensief in Gaza. Een bezetting van de Gazastrook zou dan ook snel een feit kunnen zijn, denkt oud-commandant der landstrijdkrachten Mart de Kruijf. "Ik denk ook dat het Israël gaat lukken."

Hij verwacht dat Israël de Gazastrook 'binnen een paar dagen of een paar weken' kan veroveren. "Dan heb je heel Gaza wel onder controle. Het probleem is dan alleen: er wonen wel 2,2 miljoen mensen, hoe krijg je die onder controle?", zegt De Kruif. "Land bezetten is iets anders dan land ook daadwerkelijk bezet houden."

Situatie van voor 2005

Een nieuw militair offensief zou goed het einde kunnen betekenen van een Palestijns Gaza, denkt Midden-Oosten-deskundige Peter Malcontent: "Je mag concluderen uit de woorden van politici in het Israëlische veiligheidskabinet dat er een herbezetting komt."

Daarmee zouden we teruggaan naar de situatie van voor 2005, toen Israël tientallen jaren ook de hele Gazastrook in handen had, vertelt hij. "En dus zullen er straks ook nieuwe nederzettingen gebouwd gaan worden voor Israëlische Joden in Gaza."

'Terecht op een kluitje'

Netanyahu liet in zijn aankondiging van het nieuwe militaire offensief weten dat de inwoners van Gaza zullen worden 'verplaatst'. Voor hun eigen bescherming, voegde de Israëlische premier daaraan toe. Malcontent verwacht dat de Palestijnen zullen worden verdreven naar het zuiden. "Die komen daar dan terecht op een kluitje."

Een aantal ministers in het kabinet van Netanyahu zijn volgens de Midden-Oosten-expert extreem nationalistisch. "Die hebben deze plannen al veel langer", weet hij. "Eigenlijk kon je op je vingers natellen dat dit zou gaan gebeuren."

Al weken geen hulp

Het Israëlische leger heeft op dit moment al zo'n 70 procent van de Gazastrook onder controle. Volgens persbureau AP zou een totale verovering betekenen dat honderdduizenden Palestijnen hun verblijfplaats kwijtraken.

Daar komt bij dat de mensen in Gaza al weken zonder voedsel, schoon water, medicijnen en medische hulp zitten. Israël houdt de grenzen met Gaza sinds 2 maart dicht voor humanitaire hulp. Internationale hulporganisaties waarschuwden vorige week dat de laatste voorraden inmiddels zijn uitgedeeld.

'Moet proportioneel zijn'

De Kruif zet dan ook vraagtekens bij een nog verdere uitbreiding van het bezette gebied. "Ik heb beelden gezien van 7 oktober, die zijn vreselijk", zegt hij over de aanslag van Hamas op Israël. "Maar is dat nou een reden om 2,2 miljoen mensen op een heel klein stukje grond te gaan concentreren?"

De maatregelen die Israël neemt in reactie op de aanslag van 7 oktober 2023 moeten wel proportioneel zijn, zegt hij. "Dus die moeten in verhouding zijn met het gevaar dat er uitgaat van de extremisten van Hamas."

Ander soort oorlog

Een volledige bezetting van de Gazastrook leidt uiteindelijk tot een ander soort oorlog met Hamas, legt de oud-commandant uit. "Wij noemen dat een asymmetrische of een irreguliere oorlog." Dat betekent volgens hem dat er straks bijvoorbeeld meer aanslagen zullen worden gepleegd.

De bestrijding hiervan en het handhaven van de status quo is een kwestie van een lange adem die veel inspanning kost, benadrukt De Kruif. "En als er één ding is wat Israel niet heeft, dan zijn het de vele militairen die daarvoor nodig zijn."

Terughalen van gijzelaars

Los van de strijd met Hamas is bovendien de grote vraag of het andere doel van Netanyahu wel bereikt kan worden: het terughalen van de Israëlische gijzelaars in Gaza. "Bij een totale bezetting is de kans juist groter dat de gijzelaars dood gaan", zegt Malcontent. "Een intensivering van de strijd in Gaza heeft dus gevolgen."

Toch is de verwachting van beide deskundigen dat Israël doorzet. "Ze hebben ook het militaire vermogen", vertelt De Kruijf. "Hamas is relatief verzwakt. Maar vooral heeft Israël - waarschijnlijk - de steun van de president van de Verenigde Staten om dit te kunnen doen."

Internationale steun

Tegelijkertijd denkt de oud-commandant dat internationaal de steun voor Israël sterk zal afnemen bij een nieuw offensief in Gaza. "Israël zou zich dat meer moeten afvragen", zegt hij.

Wat is zo'n kortetermijnsucces om een bufferstrook te creëren je waard als je op lange termijn steun verliest in heel de wereld", legt De Kruif uit. "Terwijl je die steun hard nodig kan hebben. Want de echte vijand van Israël is Iran en die wordt gesteund door Rusland. Dus het conflict is nog lang niet ten einde."