Inwoners Borssele stellen tientallen voorwaarden aan komst nieuwe kerncentrales

In de gemeente Borsele zetten bewoners zich schrap. Het Rijk wil twee nieuwe kerncentrales bouwen pal naast het dorp Borssele. Maar de gemeente ziet dit niet zitten en heeft samen met inwoners 39 voorwaarden opgesteld.

Hoe het is om te leven met een kerncentrale in de buurt, weten de inwoners van Borssele wel. De oude centrale is al sinds 1973 actief. Maar toch is er weerstand tegen de komst van twee nieuwe exemplaren. "Het zijn twee joekels. Veel groter dan het kleine bolletje dat je achter ons ziet", zeggen bewoners Mieke Jansen en Frits Otte.

Geluid richting het Rijk

Het echtpaar is kritisch op de komst van de kerncentrales en zijn dan ook actief voor de actiegroep 'Borssele tot de Kern'. En ook in andere vormen laten ze hun stem horen. Zo maakte Otte deel uit van de Borselse Voorwaarden Groep.

Deze groep van in totaal 100 inwoners heeft samen met experts de 39 voorwaarden opgesteld. Aanstaande donderdag besluit de gemeenteraad welk geluid er richting het Rijk gaat. En daarin lijken ze eensgezind: naar verwachting worden de 39 voorwaarden unaniem omarmd.

Inspiratie Engeland

Bij het opstellen van de voorwaarden liet een zevental bewoners, waaronder Otte, zich inspireren door de ontwikkelingen in Engeland.

Daar worden op dit moment in het graafschap Somerset, in het zuidwesten van het land, eveneens kerncentrales gebouwd. Met een groep provinciegenoten ging Otte op bezoek bij het complex, genaamd Hinkley Point.

Centrale verdiept aanleggen

De bouw van Hinkley Point begon in 2017. Naar verwachting zijn de centrales daar in 2028 actief. In Nederland is de planning gericht op 2035: dan moeten de nieuwe centrales in Borssele beginnen met het opwekken van energie.

Het bezoek aan Hinkley Point Engeland zorgde voor inspiratie bij het opstellen van de Borselse voorwaarden. Zo wil Borsele bijvoorbeeld dat onderzocht wordt of de centrale verdiept kan worden aangelegd en of het extra transport bij de bouw voornamelijk over het spoor en water plaats kan vinden.

'Extreme eisen'

"Men stelt wel vrij stevige eisen, wat extreme eisen op bepaalde punten", zegt Wim Turkenburg, emeritus hoogleraar 'Science, Technology & Society' aan de Universiteit Utrecht.

Turkenburg houdt zich bezig met energie- en milieuvraagstukken en weet als geen ander hoe nieuwe kerncentrales elders in Europa gebouwd zijn. Turkenburg ziet voornamelijk problemen bij de eisen die Borssele stelt als het gaat om het koelen.

Afvoerleiding naar de Noordzee

Zo wil Borsele dat er geen koeltorens geplaatst worden. Maar ook het lozen van koelwater op de Westerschelde heeft de gemeente liever niet. Als alternatief wordt gepleit voor een grote afvoerleiding naar de Noordzee. "Dat is een enorme afvoer die je dan moet realiseren", zegt Turkenburg.

"Ik zie niet het bezwaar om rechtstreeks op de Westerschelde afvalwater te lozen. De warmte die je daar loost, wordt heel snel door de stroming afgevoerd richting de Noordzee."

Ruime compensatie

Een andere voorwaarde van de gemeente Borsele gaat over de elektriciteitsvoorzieningen rondom de centrale. De gemeente ziet een nieuwe hoogspanningsleiding dwars door het polderlandschap richting Bergen op Zoom niet zitten.

Daarnaast wil Borsele ruim gecompenseerd worden door het Rijk, voornamelijk financieel gezien. "Het gaat bij elkaar om miljarden wat het gebied wil hebben als je kijkt naar de voorwaarden. Ik vind dat aan de hoge kant", zegt Turkenburg.

Zorgen op tafel

Turkenburg verwacht niet dat Borsele daadwerkelijk iets gaat bereiken met de gestelde voorwaarden. "Vanuit Zeeland willen ze wel heel veel steun ontvangen. Het zijn verlangens die men heeft geuit", zegt hij. "Het is op zich wel goed dat alle zorgen die men heeft op tafel liggen en dat daarover gesproken wordt."

Als het aan burgemeester Gerben Dijksterhuis ligt, blijft het niet bij zorgen. Hij is er wel van overtuigd dat het eisenpakket daadwerkelijk tot iets gaat leiden. "De minister heeft ook in zijn Kamerbrief geschreven over het belang van de lokale omgeving, het draagvlak."

Eén eisenpakket

De gemeente voelt zich in de strijd gesterkt door de provincie Zeeland, die in februari eveneens voorwaarden gaat opstellen. De bedoeling is dat deze eisen gebundeld worden met de gemeentelijke voorwaarden en als één pakket op het bureau van de minister belandt. "De zorgen die er zijn, moeten serieus worden genomen", zegt Dijksterhuis.

Maar de burgemeester heeft weinig in de melk te brokkelen, stelt Antje Beers. Zij deed als student een juridisch onderzoek naar kerncentrales, kernafval en op welke manier gemeenten daar iets over te zeggen hebben. "Ze mogen hun wensen en bedenkingen tijdens de procedure voorleggen aan het kabinet, maar dit is niet bindend en de minister mag dit dan ook naast zich neerleggen", zegt Beers.

'Rijksoverheids wil is wet'

"In zekere zin is de wil van de Rijksoverheid wet", zegt Beers, die uitlegt dat de gemeente in principe de vergunning uitdeelt. Maar ook als de gemeente dat weigert te doen, kan het Rijk de macht dus teruggrijpen en alsnog een vergunning verlenen. Het is in die zin dus afwachten in hoeverre Borssele serieus genomen wordt.

Daarbij is het aanzien welke minister het uiteindelijke besluit gaat nemen. De huidige bewindvoerder, demissionair minister van Klimaat en Energie Rob Jetten, heeft al aangegeven te willen luisteren naar de Zeeuwen. "Lokaal draagvlak en randvoorwaarden voor de komst van nieuwe kerncentrales zijn cruciaal", zei Jetten begin december. "Ik vind het daarom belangrijk om de omgeving van de mogelijke locaties bij alle toekomstige stappen te blijven betrekken."

Alternatieve plek

Als het aan Jansen en Otte ligt kan de minister niet anders dan voorwaarden serieus nemen. Jansen: "De voorwaarden zijn opgesteld in opdracht van de Borselse gemeenteraad. En minister Jetten heeft er zelf de aftrap voor gegeven. Dan moet je ze toch serieus nemen?"

In het locatieonderzoek wordt de Maasvlakte in Rotterdam voorlopig ook nog meegenomen als alternatieve plek voor de bouw van de centrales. Toch verwachten alle betrokkenen dat de centrales in Zeeland terecht zullen komen. Naar verwachting wordt eind dit jaar een definitieve keuze gemaakt.