Een grote kostenpost van kabinet Schoof zijn vier nieuwe kerncentrales. De eerste twee moeten al in 2035 draaien. Minister Hermans van Klimaat en Groene Groei hoopt dat investeringsfondsen gaan meebetalen. Maar die lijken nog niet erg warm te lopen.

Nederland heeft plannen om vier kerncentrales te bouwen. Maar uit onderzoek van NRC Handelsblad blijkt dat privé-investeerders nog maar weinig zin hebben om mee te doen aan de bouw van nieuwe kerncentrales.

Risico's te groot

Hoogleraar energietechnologie David Smeulders aan de Technische Universiteit Eindhoven begrijpt dat wel."Ik denk dat veel private investeerders de risico's gewoon te groot vinden."

"Ze weten niet hoe ze de investering kunnen verantwoorden naar de achterban. Optimaal rendement is niet gegarandeerd. Dus ze durven die stap niet te nemen", legt hij uit.

Bouw vertraagd, kosten verhoogd

Een aantal Europese kerncentrales loopt tijdens de bouw enorm veel vertraging op. Zo duurt de bouw van een nieuwe centrale in het Franse Flammanvillle al 13 jaar langer dan gepland en kost het inmiddels vijf keer zo veel.

De kosten van de kerncentrale Hinkley Point in Groot-Brittannië waren geschat op 21 miljard, die kost nu al ruim 50 miljard. En in Finland liep de bouw van de kerncentrale Olkiluoto 14 jaar vertraging op. In plaats van 3 miljard kostte de centrale 11 miljard.

Geen langetermijnvisie

Maar het is niet alleen de onzekerheid over de kosten en de bouwtijd die investeerders afschrikt. Wat ze vooral willen, zegt Smeulders, is een overheid die vasthoudt aan een langetermijnvisie.

"Er is te veel politieke wisselvalligheid. De investeerders haken af door een gebrek aan regie bij de overheid. En dat is aan de ene kant natuurlijk begrijpelijk omdat de politiek een cyclus heeft van 4 jaar. Daardoor zijn we niet gewend om in lange termijnen te denken. Maar dat moet nu juist wel bij kernenergie, want die heeft een cyclus van 50, 60 jaar", legt hij uit.

Onzekerheid investeerder

Dat moet voortaan anders, op een bepaalde manier moeten die verschillende processen bij elkaar komen. Want als de investeerders nu 20 tot 40 jaar terugkijken in de tijd, dan zien ze een erg wisselvallige politiek.

Smeulders vertelt: "20 jaar geleden was er geen sprake van dat er kerncentrales bij zouden komen. Borssele moest in 2030 dicht moet zijn. Nu hebben we het over vier nieuwe centrales. Als je dan op de lange termijn gaat kijken, zal een investeerder zich afvragen of hij dat over 20 jaar nog steeds op diezelfde manier kan uitvoeren of of hij zijn investeringen dan als afgeschreven moet beschouwen."

'Overheid moet meer regie pakken'

Volgens de hoofdleraar moet er daarom nu een richting gekozen worden. "Wij moeten zelf als regering, als overheid en als wetenschap, zeggen: dit is de richting die we uit gaan."

"De overheid zal echt meer de regie moeten pakken dan nu het geval is en dat betekent dus ook garanties geven, voor de lange termijn", voegt hij eraan toe.

Voorbeeld van Tsjechië

Daarbij vindt Smeulders het belangrijk om niet alleen het vergrootglas op bouwprojecten met grote kostenoverschrijdingen te leggen, maar vooral ook te kijken en te leren van projecten die goed gaan. "Zoals in Tsjechië. Daar heeft de regering een renteloze lening gegeven voor de investeerders. En dan komen ze wel. Dan is zo'n investering prima uit te leggen aan de achterban."

De komende 14 jaar worden er bij de Tsjechische kerncentrale Dukovany twee nieuwe reactoren gebouwd voor ongeveer 8,5 miljard per centrale. "Hoe het precies geregeld is als het onverhoopt toch allemaal misloopt weet ik niet, dat zijn geheime afspraken, maar de Nederlandse regering zou natuurlijk bij Tsjechië kunnen informeren hoe dat precies zit", stelt de hoogleraar voor.

Van investeerders naar overheid

Richard Gielens is al 47 jaar inwoner van de gemeente Borsele waar al een kerncentrale staat, en die als voorkeurslocatie is aangewezen voor twee nieuwe centrales. Voor hem zou het beste scenario zijn dat de overheid garant staat voor de kerncentrales, zoals in Frankrijk.

Richard: "Nu de private investeerders afhaken, zal de gewone burger de investeringskosten moeten ophoesten. Dan komen de kerncentrales in handen van de Staat. Maar eigenlijk vind ik dat wel een goed idee."

'Voor stabiliteit wil ik betalen'

Met zo'n risicovol miljardenproject moet je als Staat meer risico nemen, vindt Richard. "Er wordt nu gesproken over 30 miljard kosten, maar voor hetzelfde geld wordt het 100 miljard of nog meer. Bij private investeerders weet je niet of ze tussentijds afhaken."

Dat gebeurt volgens hem wel vaker, zoals in de scheepsbouw. "Dan haken investeerders tussentijds af en loopt alles nog meer vertraging op. Die tijd hebben we helemaal niet." Daarom vindt hij het beter als de kerncentrales in handen komen van de Staat. "Dat geeft meer stabiliteit. En voor die stabiliteit wil ik als burger wel iets meer belasting betalen Daarvoor is kernenergie te groot en te essentieel."

Wie betaalt straks de kerncentrales nu private investeerders afhaken?

'Kabinet reserveert extra geld'

Richard ontmoette deze week minister van Klimaat en Groene Groei Sophie Hermans die deze week naar Zeeland afreisde om kennis te maken met de bevolking. Inmiddels houdt ook Hermans er rekening mee dat de Staat zelf veel meer moet betalen dan ze eigenlijk wil.

"Kerncentrales zijn niet goedkoop, laat ik dat voorop stellen", begint de minister. "Dus ik denk ook helemaal niet dat we daar even makkelijk met een schijntje vanaf komen. Het kabinet reserveert ook niet voor niks extra geld om te investeren in kerncentrales."

Vorm en omvang nog onzeker

Maar hoeveel het kabinet straks precies inlegt, hangt ook af van de financieringsvorm die wordt gekozen en wat dat betekent voor de bereidheid van marktpartijen om in te stappen. "Het is een energievorm waar risico's bij horen. En een vorm die we als kabinet belangrijk vinden, dus dan lever je daar ook een bijdrage aan."

"Maar", voegt ze eraan toe, "in welke omvang dat precies is en in welke vormgeving, dat is echt nog te vroeg om daar nu iets over te zeggen."

'De zon schijnt niet altijd'

Hermans is niet bang dat de nieuwe kerncentrales een enorme geldput worden, zoals in Engeland. "Volgens mij heeft bang zijn niet zoveel zin in dit vak. Ik sta voor een heel grote opdracht, dit kabinet, om de energietransitie verder vorm te geven. Ik ben ervan overtuigd dat ons dit alleen gaat lukken als we naast wind en zon ook kernenergie in Nederland aan de energiemix toevoegen."

Ze gaat verder: "Want de zon schijnt niet altijd, de wind waait niet altijd. En kernenergie is dan een hele stabiele en robuuste energievorm die we nodig hebben. Maar het kan wel zijn dat dit voor de overheid significant duurder uit gaat pakken."

Na de arrestatie van de vermoedelijke Rotterdamse serieschutter, Sendric S., reageerde de buurt opgelucht. Toch voelen sommige wijkbewoners zich na de 3 moorden nog altijd angstig, ziet de stadsmarinier. "Dat gevoel van onveiligheid gaat nog lang door."

Door 3 fatale schietpartijen in nog geen 2 weken tijd stond eind december het leven in het Rotterdamse stadsdeel IJsselmonde even stil. Uit het niets werden 3 mannen op straat neergeschoten. Het zorgde voor een uitzonderlijk advies: 'Ga bij voorkeur niet alleen naar buiten, vermijd donkere plekken.'

Meer ernstige incidenten

Stadsmarinier Wieke van de Haterd was betrokken bij het opstellen van dat advies. Een stadsmarinier is een ambtenaar die vanuit de gemeente werkt aan de veiligheid in de buurt. Van Haterd's werkterrein is IJsselmonde, waar de schietpartijen waren. Een wijk waar de afgelopen jaren het aantal ernstige incidenten is toegenomen, zegt ze.

Na de eerste schietpartij, was nog helemaal niet duidelijk wat er aan de hand was. "Wat maakt dat deze man specifiek is uitgekozen of is het toevallig?" Er werd tegelijkertijd ook onderzoek gedaan naar het wapen. "Toen is ook het tweede slachtoffer gevallen", vertelt ze. Er werden beelden vrijgegeven, maar het leidde nog niet tot de schutter. Het derde slachtoffer viel opnieuw in hetzelfde gebied. "Toen is de link gelegd: het gaat om dezelfde dader."

'Er was echt gevaar'

De politie schaalde volgens Van de Haterd snel op waardoor alle capaciteit beschikbaar was om de schutter snel te pakken. "Omdat er echt gevaar was dat hij weer zou toeslaan." De gemeente en politie kwamen samen tot het advies niet alleen naar buiten te gaan. "Daar hebben we lang over getwijfeld", zegt ze. "Want uiteindelijk gaat het ook uit van een maakbaarheid dat het niet kan gebeuren."

Maar de situatie was uitzonderlijk. "Het was duidelijk wat zich in IJsselmonde afspeelde, er leek echt een verband", legt ze uit. En veel was ook onzeker. Er was veel politie, zichtbaar en onzichtbaar in de wijk. Ook was er veel aandacht voor. "Wat doet dat met zo'n verdachte? Escaleert het meer, wordt de situatie gevaarlijker? Daar moet je toch rekening mee houden."

Bewoners ondersteunen

Na het derde slachtoffer gaat het ineens snel. Er wordt een duidelijke foto vrijgegeven en na een klopjacht kan de politie hem inrekenen. Beelden van de inval circuleren al snel via social media, het gaat om een flat in de buurt van de schietpartijen. De 24-jarige Sendric S. werd er aangehouden, die niet officieel woont in het gebouw. De opluchting is groot. "Omdat je echt bang bent dat er nog andere slachtoffers gaan vallen."

De strafzaak tegen S. begint, over een motief is niets bekend. Wijkmarinier Van de Haterd is nog erg bezig met het organiseren van de nazorg in de wijk. "Het effect van dat gevoel van onveiligheid dat gaat heel lang door", vertelt ze. "We zijn met z'n allen druk bezig om te kijken wat we kunnen doen om de bewoners hierin te ondersteunen".

President Donald Trump kondigde het gisteravond aan: Amerika gaat een importheffing van 20 procent op alle producten uit de Europese Unie doorvoeren. Wereldwijd waarschuwen economen dat dit een slecht idee is, vooral voor de VS zelf. Toch zet Trump door.