Misschien heb je het zelf wel eens meegemaakt: de inspraakronde van de gemeente gemist en plots zijn die mooie bomen in de buurt gekapt of is er een windmolen geplaatst. Niks meer aan te doen. Maar dat gaat veranderen.
Door een uitspraak van de Raad van State kunnen omwonenden en organisaties tóch naar de rechter stappen, ook al hebben ze tijdens inspraakrondes geen bezwaar gemaakt. Deze verruiming van de toegang tot de rechter is het gevolg van een uitspraak van het Europees Hof van Justitie. Het Hof vond dat er sprake was van een onterechte beperking van de rechtstoegang in Nederland.
'Positieve ontwikkeling'
Voor omwonenden en organisaties die bezwaar maken tegen de aanleg van een weg, de bouw van woningen of de komst van een windmolenpark is de verruiming van de toegang tot de rechter een positieve ontwikkeling, zo vindt Tom Barkhuysen. Hij is partner bij Stibbe en hoogleraar staats-en bestuursrecht aan de Universiteit Leiden.
"Een inspraakronde gaat nog niet over een echt besluit. Het is dan ook principieel wat verstrekkend, zoals wij in Nederland deden, om dan te zeggen dat als je niet meedoet aan zo'n inspraakronde, je niet naar de rechter kan stappen", zegt hij.
Kaarten vroeg op tafel leggen heeft voordelen
Maar Barkhuysen heeft ook wel zorgen over het effect van de uitspraak van de Raad van State. "De andere kant is, en dat is ook de reden waarom wij dat systeem van inspraakronde hebben, dat iedereen dan al z'n kaarten op tafel moet leggen."
"Dat geeft de mogelijkheid voor projectontwikkelaars om daar rekening mee te houden bij het definitieve ontwerp van het project", zegt hij. Dat betekent ook minder vertraging, omdat bezwaren niet pas bij de rechter op tafel komen.
Lees ook
Verplicht rondje rond de kerk
Toch heeft de hoogleraar ook wel kritiek op het systeem van inspraakrondes. "Het loopt vaak goed, maar ook heel vaak is er eigenlijk helemaal geen sprake van inspraak. Dan is er eigenlijk al een definitief besluit genomen, dat wordt dan voor de vorm een ontwerp-besluit genoemd. Het deelnemen aan die inspraakronde is dan een verplicht rondje rond de kerk waar je als burger niks mee kunt bereiken."
Verbetering van inspraak is volgens Barkhuysen dan ook nodig en mogelijk. "Wat ik zou willen is dat we die inspraakfase ook weer echt als inspraakfase gaan zien. Dat we niet allemaal al in schuttersputjes zitten. Met open vizier, met open opties die inspraakronde ingaan."
Vertraging als tactiek
Er zijn organisaties die inspraak niet voldoende vinden. Ze willen dat bepaalde projecten helemaal afgeblazen worden. Vertraging is daarbij een veel gehanteerde tactiek. De verruiming van de toegang tot de rechter is dan wel een risico, stelt Barkhuysen.
"Dat is gedrag dat je inderdaad ziet. In de rechtspraktijk wordt daar veel over geklaagd en ik denk op sommige onderdelen ook wel terecht. Dat is waar het oude systeem een mooie blokkade tegen opwierp."
Wortel
Deze strategie zal niet helemaal uit te bannen zijn, vermoedt Barkhuysen, maar hij heeft wel een idee hoe hiermee om te gaan. "Wat we wel kunnen proberen is het zo onaantrekkelijk mogelijk te maken door juist als het ware de wortel op te hangen in de inspraakfase, dat je wel degelijk iets kunt bereiken. Want dat strategische gedrag werd ook wel veroorzaakt door de frustratie van die organisaties dat ze vaak niets konden bereiken in de inspraakfase."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.
