Weer is een deel van het stikstofbeleid van de overheid onderuit gehaald: stikstof die vrijkomt bij bouwprojecten mag niet meer worden genegeerd. Het is niet voor het eerst dat de rechter het kabinet op de vingers tikt over de stikstofaanpak: hoe kan dat?

"Deze uitspraak toont opnieuw het gigantisch falen van de overheid aan", zegt Raoul Beunen, hoofddocent Omgevingsbeleid aan de Open Universiteit. Hij volgt al jarenlang het stikstofdossier.

Bouwvrijstelling

Met de uitspraak van de Raad van State komt de bouwvrijstelling te vervallen. Die werd in 2021 ingevoerd en betekende dat stikstof die vrijkomt bij bouwprojecten mocht worden genegeerd. Volgens de overheid was die uitstoot maar tijdelijk en daarom dus niet schadelijk voor de natuur op lange termijn.

Alleen de uiteindelijke neerslag telde mee bij besluiten of projecten mochten doorgaan. Denk daarbij bijvoorbeeld aan het verkeer dat over een nieuwe weg komt te rijden. Toch bepaalde de hoogste bestuursrechter vandaag dus dat álle stikstof moet worden meegerekend. Die uitspraak gaat veel bouwprojecten waarschijnlijk erg vertragen.

Niet goed onderbouwd

"Het gemak waarmee de vrijstelling voor de bouw in de wet werd geschreven verbaasde me al", zegt Beunen. Volgens hem was bij het invoeren ervan al duidelijk dat de maatregel niet goed onderbouwd was. "Het maakt duidelijk dat de overheid dit probleem nog steeds niet serieus wil aanpakken."

De Raad van State benadrukt dat er door de uitspraak geen volledige bouwstop komt, maar de stikstofexpert voorziet toch grote uitdagingen. "Per project zul je nu moeten aantonen dat er geen schade aan de natuur ontstaat. En de extra uitstoot die tijdens de bouw vrijkomt moet worden gecompenseerd."

Bekijk ook

'Huizenkoper en klimaat de klos'

Voorzitter Maxime Verhagen van Bouwend Nederland noemt de uitspraak van de Raad van State dramatisch: "Ik denk dat de huizenkoper de klos is, maar ook de energietransitie en de klimaatdoelstellingen."

Hij wijst erop dat je voor alle bouwprojecten nu apart een berekening moet aanleveren over hoe het zit met de stikstofuitstoot. "En daar zijn veel te weinig experts voor, dus het zal leiden tot een kostenverhoging, maar ook tot een vertraging."

Bekijk hier het item uit de uitzending over de uitspraak van de Raad van State

Bedrijven vallen om

"Het grootste negatieve effect is dat als die bouwaanvragen maanden stil komen te liggen er bouwbedrijven zullen omvallen of geen werk zullen hebben. En op dit moment weet je één ding zeker: als mensen de bouw verlaten omdat er geen werk meer is, komen ze ook niet meer terug. Dit zal voor onze ambities en die van het kabinet enorme nadelige gevolgen hebben", zegt Verhagen.

Verhagen vindt dat het kabinet nu snel moet handelen: "Ze moeten in elk geval als de bliksem die piekbelasters uitkopen, dat roepen wij al maanden." Twee jaar geleden legde Verhagen daar al een plan voor neer bij het kabinet, samen met Natuurmonumenten, Natuur en Milieu, LTO Nederland, MKB-Nederland en VNO-NCW. "In plaats daarvan is een voorstel gedaan door het kabinet dat alleen maar heeft geleid tot meer polarisatie."

Stikstofbank

Ook Raoul Beunen van de Open Universiteit vindt dat het kabinet de problemen voor had moeten zijn. "Dit was te voorkomen geweest door al veel eerder en harder de stikstofuitstoot terug te dringen." Als oplossing noemt hij onder andere het oprichten van een stikstofbank. Hierdoor kan bijvoorbeeld door de uitkoop van boeren stikstofruimte vrijkomen waardoor bouwprojecten toch een vergunning kunnen krijgen.

"Daar had de bouw dan uit kunnen putten. De provincie Gelderland is bijvoorbeeld al bezig met zo'n stikstofbank." Voor de grote projecten, bijvoorbeeld van Rijkswaterstaat, verwacht Beunen geen grote gevolgen van de uitspraak. "Die regelen het voor zichzelf wel door voldoende boeren op te kopen. Maar vooral voor kleinere bouwprojecten zal dat lastig worden."

Bekijk ook

'Afspraken moet je nakomen'

Maxime Verhagen van Bouwend Nederland roept het kabinet op om 'eindelijk eens aan de bak' te gaan. "Op het moment dat het kabinet die piekbelasters eindelijk gaat uitkopen, dan komt er ook weer ruimte vrij, niet alleen voor natuurherstel, maar ook voor bouw en andere economische activiteiten."

"De tijd van treuzelen is voorbij voor dit kabinet. Je moet de afspraken die je hebt gemaakt ten aanzien van de stikstofreductie gewoon nakomen."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.