Hoe nieuwe lithiummijn in Servië Europa kan helpen los te komen van China: 'Potentie om grote reserve te brengen'

De Europese Unie heeft een deal gesloten met Servië over de grootste lithiummijn van Europa. Ze zijn er snel bij, en dat heeft alles te maken met Rusland en China, volgens strategisch adviseur Energie en Grondstoffen Jeff Amrish Ritoe.

Er is al lang strijd over de Jadar-mijn in het westen van Servië. Zo zijn er nu - net als in 2021 - protesten over de bouw ervan vanuit de Servische bevolking, en leek de bouw eerder bijna niet door te gaan. Maar sinds halverwege juni geeft de regering groen licht om te gaan bouwen.

Lithium uit Servië

En daar is de Europese Unie als de kippen bij, ziet ook strategisch adviseur Energie en Grondstoffen Jeff Amrish Ritoe van The Hague Centre for Strategic Studies. "Ze zijn gesprongen op de mogelijkheid die nu op tafel is gekomen."

In de mijn zou 58.000 ton batterijwaardig lithiumcarbonaat geproduceerd kunnen worden. Dat metaal zit in bijna elke moderne batterij, en is bijvoorbeeld belangrijk voor de bouw van elektrische auto's. Nu wordt het metaal nog voornamelijk uit China gehaald, maar met een nieuwe mijn in Servië is dat misschien niet meer nodig.

'Heel belangrijk voor Europa'

"Op papier kan dit project heel belangrijk zijn voor Europa", vertelt Ritoe. In 2023 kondigde Europa aan minder afhankelijk te willen zijn van landen als China en Rusland op gebied van kritieke grondstoffen.

"Dit project, het Jadar-project in Servië, heeft de potentie om een heel grote reserve dicht bij de Europese Unie, binnen die invloedssfeer van Europa, te brengen." En niet alleen voor de EU, maar ook voor Servië zitten er voordelen aan de deal. Zo kan het zijn dat het land hoopt dat toelating tot de EU op deze manier dichterbij komt.

Binding met China en Rusland

Maar voor de Europese Unie is ook iets anders van belang: namelijk de invloed van China en Rusland. "Men wil voorkomen dat dit project, en Servië als geheel, in de invloedssfeer komt van Rusland en of China", legt Ritoe uit.

De twee landen zijn al verbonden met Servië. Rusland vanuit historisch oogpunt, en China omdat die een grote kopermijn heeft in het land, maar ook omdat de Chinese ambassade in Servië in 1999 werd gebombardeerd door de NAVO. "Dat heeft die twee landen toch wel dichter bij elkaar gebracht op een of andere manier."

Saboteren en frustreren

Volgens Ritoe hadden de landen liever gezien dat dit project binnen hun invloedssfeer kwam. Maar dat de Europese Unie er nu vandoor gaat met de deal, betekent niet meteen dat Rusland en China zich volledig terugtrekken. "Wat nu interessant wordt, is in hoeverre die landen zullen proberen invloed uit te oefenen op de lokale politiek, om misschien dit besluit terug te draaien."

Hij gaat verder: "Er gaan op dit moment geruchten dat bijvoorbeeld de Russen proberen met misinformatie protesten aan te wakkeren om ervoor te zorgen dat dit project alsnog gefrustreerd of gesaboteerd wordt op die manier."

'Politieke gevoeligheid'

Of de mijn er uiteindelijk komt, is moeilijk te zeggen, volgens Ritoe. "Er is nu dan die deal gekomen en de hoogste rechter in Servië heeft gezegd dat het project niet gestopt mag worden. Maar dat wil niet zeggen dat de politieke gevoeligheid uit dit project is."

Hiermee doelt hij bijvoorbeeld op de boeren in het gebied waar de mijn wordt gebouwd, en de normale burgers die niet blij zijn met de bouw. Daarnaast is het een heel duur project. "Het kost 2,3 miljard dollar. En zolang de lithiumprijzen laag blijven, zal het voor Rio Tinto, de ontwikkelaar, ook niet heel aantrekkelijk zijn om het met een sneltreinvaart te ontwikkelen."

Niet totaal onafhankelijk

Als de mijn uiteindelijk gebouwd wordt, betekent dat niet dat Europa helemaal onafhankelijk is van China. "Het verkleint het weliswaar, maar met een groot project alleen zijn we er nog niet." Europa heeft als doel om tegen 2030 10 miljoen elektrische auto's te produceren, terwijl dit project voor ongeveer 1 miljoen auto's zou kunnen bijdragen.

"Dus dat vermindert je afhankelijkheid van China significant. Maar de rest van de supply chain moet natuurlijk ook in Europa aanwezig zijn en die is er op dit moment niet", sluit Ritoe af.