De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) doet onderzoek naar de zorg voor het 10-jarige pleegmeisje in Vlaardingen. Vooraanstaand jeugdonderzoeker Micha de Winter vindt dat de rol van de inspectie zélf ook onderzocht moet worden.

"Dit is iets voor een soort primitief systeem waarin dit kan gebeuren. Maar dat mag echt niet bij ons", zegt de emeritus hoogleraar pedagogiek over de situatie rond het meisje. Zijn 'commissie-De Winter' onderzocht de misstanden in de jeugd- en pleegzorg sinds 1945. Daaruit kwam in 2019 dat geweld veel te vaak voorkomt. Toen hij las over het meisje in Vlaardingen werd hij 'behoorlijk boos'.

Vertrouwen in de mensheid

Volgens de emeritus hoogleraar is dit het meest ernstige wat je als (pleeg)kind kan overkomen. "Het is heel dapper van dat meisje dat ze dat gewoon heeft verteld tegen allemaal mensen." In berichten in verschillende media is te lezen hoe het meisje aan vreemden vertelde dat ze mishandeld werd. Ook zouden meerdere meldingen zijn gedaan.

Haar pleegouders, waar ze sinds enkele jaren woonde, zitten vast en worden verdacht van poging tot doodslag en zware mishandeling. Ze vecht voor haar leven. "Wat doet dat met haar als ze dit hopelijk overleeft?", vraagt De Winter zich af. "Wat doet dat met haar vertrouwen in de mensheid zal ik maar zeggen. Als ze zich realiseert dat dit met haar heeft kunnen gebeuren en dat niemand heeft ingegrepen?"

'Wie heeft daar zitten slapen?'

Aanbevelingen van zijn onderzoek 'Onvoldoende Beschermd' waren onder andere een strengere selectie van pleegouders en dat er op regelmatige basis met kinderen in de jeugdzorg of pleegkinderen gepraat moest worden. "Dat gebeurde bijna nooit", vertelt hij. "Er werd meestal alleen met de pleegouders gepraat."

Hij pleitte voor een onafhankelijke inspectie die dat soort gesprekken zou moeten doen, niet de jeugdzorgorganisatie zelf. "Want dan keurt de slager zijn eigen vlees." Afgaande op de mediaberichten, constateert De Winter dat het met die belangrijke aanbeveling mis is gegaan. "Met het kind is nauwelijks gepraat, voor zover ik kan nagaan." Ook op het gebied van screening lijkt het niet goed gegaan. "Wie heeft daar even zitten slapen?"

Controle vooral op papier

"Het eerste wat ik dacht was, zou de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd nu ook onderzoek naar zichzelf gaan doen?", vraagt De Winter. Hij constateerde dat controle op zorg vooral op papier bestond. "Met vinkjes, met kinderen werden nauwelijks gesproken. Men ging eigenlijk niet onverwacht bij mensen langs om te kijken hoe de situatie was. Dat was allemaal op afstand."

"Als je de veiligheid van kinderen wil garanderen in de jeugdzorg of in de pleegzorg, dan moet je gewoon ook echt toezicht houden." De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) heeft inmiddels aangekondigd 'binnenkort' onderzoek te doen naar 'de geleverde kwaliteit en veiligheid' van de zorg rond het 10-jarige meisje.

'Rol Inspectie moet onderzocht worden'

Dat de betrokken instanties onderzocht worden, daar is De Winter het mee eens. "Maar je moet ook goed kijken naar de rol van het toezicht zelf. Hoe heeft dat zo kunnen falen hier? Want dat het gefaald heeft, dat is wel duidelijk, dat kunnen we aan de uitkomst zien."

De inspectie zélf moet onder de loep, vindt hij. "Ik vind dat ook de rol van de inspectie, het toezicht, hier onderzocht moet worden" De hoogleraar benadrukt dat zijn commissierapport in 2019 concludeerde dat het geweld in de jeugd- en pleegzorg zo lang heeft kunnen voortduren omdat het toezicht van de inspectie niet goed genoeg was.

'Voor ons allemaal een les'

De zaak is volgens De Winter 'voor ons allemaal een les'. "Het zijn niet alleen maar de instanties, maar wij moeten ons als burgers, als samenleving ook afvragen, wat doe je nou? Gewoon als buurman of buurvrouw in zo'n situatie, waarin een kind iets tegen je zegt."

Als je bij de buren geschreeuw hoort, dan hoeven mensen niet direct een meldpunt te bellen, zegt De Winter. "Daar moet je ook een beetje terughoudend zijn. Maar als je het echt voor je ogen ziet gebeuren en een kind vertelt je: 'ik word mishandeld en ze doen dit en dit en dit met mij', dan moeten we ons met z'n allen realiseren dat je daar echt iets mee moet doen. Dat kun je niet zomaar laten gaan, dat is echt onverantwoordelijk."

Het is onrustig in Turkije sinds de arrestatie van burgemeester Ekrem Imamoglu in Istanbul. De Turkse president Erdogan hoopt hierdoor zijn politieke rivaal uit te schakelen. Duizenden mensen gingen de straat op te demonstreren tegen zijn arrestatie.

Het aantal gevallen met mazelen neemt snel toe. Vooral in de grote steden en dat komt mede door een dalende vaccinatiegraad. Hoe zorg je ervoor dat weer meer ouders hun kinderen laten inenten? De 'wijkgerichte aanpak' in Amsterdam lijkt succesvol.

Het RIVM kreeg de afgelopen 2 weken 45 nieuwe meldingen van besmettingen met mazelen binnen. Dat brengt het totaal aantal gevallen dit jaar al op 108. De meeste besmettingen worden gemeld op scholen in de regio's Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Eindhoven.

'Geen onschuldige ziekte'

In Amsterdam worden de meeste besmettingen tot nu toe gemeld op een basisschool in stadsdeel Nieuw-West. Het gaat om zestien kinderen, van wie er vier moesten worden opgenomen in het ziekenhuis.

Zorgwethouder Alexander Scholtes maakt zich grote zorgen over de uitbraak in de stad: "Mazelen is geen onschuldige ziekte. Het kan ernstige gevolgen hebben, soms zelfs met dodelijke afloop. Als wethouder, maar zeker ook als vader, vind ik dit heel zorgelijk."

Vaccinatiegraad zorgwekkend laag

Een belangrijke oorzaak van de uitbraak is de dalende vaccinatiegraad. Die is landelijk gedaald naar minder dan 80 procent, terwijl de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) bij mazelen een minimum van 95 procent adviseert om groepsimmuniteit te bereiken.

Scholtes roept ouders in Amsterdam en ook daarbuiten daarom dringend op hun kinderen te laten vaccineren tegen ziektes zoals de mazelen. "Het is veilig, gratis en vaak dicht bij huis", benadrukt hij. "Je beschermt niet alleen je eigen kind, maar ook andere kinderen."

'Mazelen extreem besmettelijk'

Ook kinderarts Albertine Baauw benadrukt het belang van vaccinatie: "Mazelen is extreem besmettelijk. Een lage vaccinatiegraad leidt onvermijdelijk tot uitbraken."

Ze ziet steeds vaker twijfel en wantrouwen bij ouders, mede veroorzaakt door desinformatie over kindervaccins. Zo is er bijvoorbeeld het hardnekkige misverstand dat vaccinaties autisme zouden veroorzaken.

Contact met ouders

Om te voorkomen dat de vaccinatiegraad nog verder daalt, heeft Amsterdam de afgelopen jaren sterk ingezet op een 'wijkgerichte aanpak'. Die draait om lokaal contact met ouders, legt wethouder Scholtes uit.

"We maken vaccineren toegankelijker door het dicht bij huis te organiseren", vertelt hij. "Ouders hoeven niet ver te reizen naar een sporthal of een kliniek, vaccinaties vinden nu plaats in de eigen buurt, vaak zelfs zonder afspraak."

Persoonlijk gesprek

Daarnaast wordt er in de hoofdstad extra ingezet op gesprekken tussen ouders en deskundigen van de GGD. "Deze een-op-een-gesprekken zijn cruciaal om misverstanden weg te nemen en vragen van ouders persoonlijk te beantwoorden", zegt Scholtes.

Deze gecombineerde aanpak blijkt effectief: volgens de wethouder stijgt de vaccinatiegraad in Amsterdam voor het eerst sinds jaren weer onder schoolgaande kinderen. Vooral in wijken waar met de aanpak extra aandacht aan besteed wordt.

Landelijke uitrol?

Staatssecretaris Vincent Karremans van Jeugd, Preventie en Sport is onder de indruk van de Amsterdamse aanpak. Hij wil deze dan ook in andere grote steden invoeren en versterken.

"In Den Haag loopt bijvoorbeeld een pilot waarin jeugdverpleegkundigen vaccinaties geven in verloskundigenpraktijken", noemt hij als voorbeeld. "Mensen moeten laagdrempelig in hun eigen wijk het gesprek kunnen voeren over het belang van vaccineren en er direct actie op kunnen ondernemen."

'Structureel geld nodig'

Hoewel wethouder Scholtes tevreden is met de huidige resultaten, wijst hij op het belang van meer financiële steun vanuit Den Haag. "Amsterdam kan dit niet alleen", benadrukt hij. "Wij investeren zelf fors, afgelopen jaar bijna een miljoen euro, maar een structurele landelijke investering is noodzakelijk om blijvend succes te boeken."

Staatssecretaris Karremans heeft inmiddels extra budget beloofd voor volgend jaar, maar Scholtes pleit ervoor om voor de langere termijn geld vrij te maken. "Het gaat om de gezondheid van onze kinderen, nu én in de toekomst. Laten we hier samen verantwoordelijkheid voor nemen."