'Gratis' kinderopvang zorgt niet voor meer, maar juist voor minder gelijke kansen voor armere kinderen, waarschuwt SCP

Bijna gratis kinderopvang: het klinkt mooi, maar het levert niets op. Dat concludeert het Sociaal en Cultureel Planbureau over een van de belangrijkste plannen van het kabinet. Het is uitzonderlijk dat het bureau zo openlijk kritiek levert op de regering.

Het kabinet Rutte IV wil dat de vergoeding van de kinderopvang in stappen wordt verhoogd tot 96 procent. Op die manier moet het voor meer ouders betaalbaar worden om hun kinderen naar de opvang te sturen. Zo wordt de kansengelijkheid voor kinderen vergroot en zullen meer ouders aan het werk gaan, is het idee van het kabinet.

SCP heeft grote twijfels

Minister Karien van Gennip van Sociale Zaken heeft inmiddels een nieuwe regeling opgesteld, waarmee de toeslag die ouders krijgen voor de kinderopvang vanaf 2025 kan verdwijnen, hoopt ze. De plannen voor de 'gratis' kinderopvang gaan uiteindelijk 6,5 miljard euro per jaar kosten.

Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) heeft alleen grote twijfels bij die nieuwe regeling. Die is duur en levert weinig tot niets op, zegt SCP-onderzoeker Anne Roeters tegen EenVandaag. Het zorgt namelijk niet voor meer kansen voor armere kinderen en ouders gaan er ook niet meer door werken, concludeert het planbureau.

Zeldzame kritiek

Het is uitzonderlijk dat het SCP zich in het openbaar zo kritisch uitlaat over kabinetsbeleid. Roeters schreef een zogenoemde kennisnotitie over de nieuwe kinderopvangregeling, die onder andere aan minister Van Gennip gericht was.

Normaal gesproken worden dit soort notities achter de schermen gedeeld zodat bewindslieden die bijvoorbeeld kunnen gebruiken in de voorbereiding op de ministerraad. Het SCP heeft de kennisnotitie deze keer online gezet omdat het ministerie van Sociale Zaken de kritiek niet serieus leek te nemen.

Tegenovergesteld effect

"Er zijn belangrijke vraagtekens te zetten bij het doel en de doelmatigheid van dit (dure) beleid", zo schrijft het planbureau in de notitie. Zo wil het kabinet met de nieuwe regeling ervoor zorgen dat meer kinderen naar de kinderopvang gaan om zo de kansengelijkheid te bevorderen. Maar de plannen hebben een tegenovergesteld effect, waarschuwt het SCP.

"Rijkere ouders gaan er enorm op vooruit, terwijl kinderen van werkende armen er niet sneller door naar de opvang gaan", legt onderzoeker Roeters uit. "Het doel om met kinderopvang achterstanden tegen te gaan, wordt helemaal losgelaten."

Niet meer naar opa en oma

Ook een ander belangrijk doel van het beleid - meer ouders aan het werk krijgen - zal volgens het planbureau niet gehaald worden met de nieuwe regeling. "Ouders zullen de oppasdagen van opa en oma opzeggen en de kinderen vaker naar de opvang sturen", zegt Roeters. "Daar gaan ouders niet meer door werken."

"Goedkopere kinderopvang is geen prikkel om mensen meer aan het werk te krijgen", concludeert Roeters. Bovendien wordt de kinderopvang juist duurder door de plannen, verwacht het SCP. "Door de toenemende vraag wordt de prijs opgedreven en hierdoor wordt de opvang mogelijk nog minder toegankelijk voor ouders met minder geld."

Hogere tarieven

Alle ouders gaan namelijk straks 4 procent van de kosten van de kinderopvang betalen. De overheid heeft echter een maximum gesteld aan het bedrag dat vergoed wordt, terwijl kinderopvangorganisaties zelf hun eigen tarieven bepalen. Die tarieven kunnen dus hoger zijn dan de maximale vergoeding.

Op dit moment betalen huishoudens met een laag inkomen al maximaal 4 procent van de kosten van de kinderopvang. "Omdat de vraag naar opvang zal stijgen, zullen de tarieven hoger komen te liggen en gaan lage inkomens uiteindelijk meer betalen dan nu", legt SCP-onderzoeker Roeters uit.

Ook zorgen om kwaliteit

Tot slot maakt het Sociaal en Cultureel Planbureau zich ook zorgen om de kwaliteit van de kinderopvang. Nu al zijn er lange wachtlijsten en als kinderen straks vaker naar de opvang gaan, maar er te weinig personeel is, is dat niet goed voor de kwaliteit van de opvang

"Ervaringen uit het verleden laten zien dat als er een explosie is van kinderen die extra naar de opvang gaan, de kwaliteit onder druk komt te staan", zegt Roeters daarover. "Als de wachtlijsten nog langer worden, komt er meer werkdruk op de medewerkers en worden er bijvoorbeeld minder activiteiten voor de kinderen georganiseerd."