radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Gevaarlijke situaties door onvoldoende toezicht op de bouw

Luisteren

Ze zien grote fouten die tot schade of zelfs instorting hadden kunnen leiden: toezichthouders in de bouw kunnen lang niet meer alle bouwprojecten bezoeken, waardoor bouwfouten over het hoofd kunnen worden gezien. Het toezicht door gemeenten en andere overheidsdiensten op de bouw is kortom onvoldoende. Dat komt naar voren uit een onderzoek onder 357 medewerkers van afdelingen bouw- en woningtoezicht op verzoek van EenVandaag. 

Het instorten van de parkeergarage bij Eindhoven Airport, het bezwijken van de dakconstructie van een tribune van het FC Twente-stadion en het naar beneden komen van balkons in Maastricht. Het is maar een kleine greep uit een opvallende en steeds langer wordende reeks voorvallen.

Ook de afgelopen weken ontstond er twee keer tumult rond parkeergarages: in Wormerveer stortte een deel van een garage in en in Almere werd een garage uit voorzorg gesloten vanwege scheurvorming. De voorvallen waren voor EenVandaag aanleiding om met de Vereniging Bouw- en Woningtoezicht Nederland een onderzoek uit te voeren onder medewerkers van gemeenten en omgevingsdiensten die belast zijn met het toezicht op de bouw.

Kijk & lees ook

'Alleen grote bouwwerken worden bekeken'

De voorvallen roepen veel vragen op over het huidige toezicht. Dat staat onder druk, zo laat de enquĂŞte onder de gemeentelijke toezichthouders zien. Meer dan de helft van de ondervraagden (56 procent) zegt de gevolgen van de bezuiniging te voelen. Zo is het het aantal bouwprojecten en verbouwingen sinds de crisis hard gestegen, maar zijn veel afdelingen Bouw- en Woningtoezicht juist gekrompen.

“Door gebrek aan capaciteit moeten we keuzes maken”, reageert een toezichthouder. “Hoe je het ook wendt of keert: dat gaat toch ten koste van het toezicht.” Lang niet meer alle bouwprojecten kunnen worden bezocht, zeggen veel ondervraagden. "Alleen de grote bouwwerken worden nog bekeken en dan ook nog op het minimumniveau of daar nog onder. Vaak wordt een bouwproject nog maar Ă©Ă©n of twee keer bezocht”, vertelt een andere inspecteur. 

’Niet vreemd als we meer incidenten gaan zien'

Ook opmerkelijk is dat driekwart van de ondervraagde gemeentelijke toezichthouders (74 procent) het toezicht door gemeenten op de bouw het stempel “onvoldoende” geeft. Op de vraag of er voldoende tijd is voor controles op de bouwplaats reageren de toezichthouders verdeeld: de helft (51 procent) van de medewerkers zegt te weinig tijd te hebben, iets minder (45 procent) heeft wel genoeg tijd. 

Directeur Wico Ankersmit van de Vereniging BWT geeft toe dat, mede door de bezuinigingen, de controle hapert: "In feite zouden wij helemaal geen toezicht moeten houden want dan zou er gebouwd worden volgens de regels. Maar wij zien juist dat er veel meer toezicht nodig is. Als dat er niet is, kom je als toezichthouder minder tegen en ontstaan er incidenten omdat er iets over het hoofd wordt gezien.” 

Toch wil Ankersmit geen verband aanwijzen tussen het gebrek aan toezicht en de incidenten van de laatste tijd. “Ik denk echt dat de oorzaak zit in feit dat bouw in minder tijd steeds meer moet presteren. Veel projecten zijn aanbesteed in crisistijd. Vaak kunnen ze het eigenlijk niet bouwen voor de geboden prijs.” Volgens Ankersmit is de de afgelopen jaren "de grens gezocht van wat acceptabel en wat goede kwaliteit is.” “Ik zou het niet vreemd vinden als we nog meer incidenten gaan zien."

Dichters en straatartiesten

De gemeentelijke toezichthouders constateren dat de bouwsector de regels slecht naleeft. Een aanzienlijk deel (41 procent) vindt dat de kwaliteit van bouwen de afgelopen jaren is verslechterd. Slechts 10 procent zag het beter worden. “Wij leggen constant projecten stil omdat de constructie niet voldoet”, aldus een deelnemer aan het onderzoek. Een ander zegt: “Het gaat veel aannemers om snel geld verdienen. De kwaliteit neemt de laatste twee jaar heel erg af op de bouwplaats.”

Tweederde van de ondervraagden (66 procent) zegt het afgelopen jaar bouwfouten ontdekt te hebben die, zonder ingrijpen, schade aan het gebouw hadden kunnen veroorzaken. Ruim eenderde (37 procent) kwam zelfs fouten tegen die tot instortingen hadden kunnen leiden. Ook het gebrek aan bekwaam personeel vormt een risico op de bouwplaats, merken veel gemeentelijke toezichthouders op.

Ankersmit: “Ik sprak laatst een aannemer bij wie best veel fout ging. Toen is men via de Kamer van Koophandel gaan kijken wat de achtergrond was van de bouwvakkers. Er bleken mensen aan het dak bezig die waren ingeschreven als dichter of vertaler. Er stond mensen in de beton te werken die waren ingeschreven als straatartiest. Maar je verdient beter in de bouw.” 

Met de mantel der liefde bedekt

De Delftse hoogleraar en constructeur Rob Nijsse kijkt niet op van de uitkomsten van het onderzoek, maar volgens hem vertellen ze nog maar een deel van het verhaal. Hij waarschuwt al jaren voor het “verloederen van de bouw” en legt wel degelijk een verband tussen de diverse incidenten de afgelopen jaren en gebrekkig toezicht. “Ik zou bijna zeggen: dat verband is er Ă©Ă©n op Ă©Ă©n.” 

Volgens Nijsse is het toezicht de laatste jaren uitgehold. “De overheid bepaalt de normen, die gecontroleerd worden door een onafhankelijke partij. Maar de tanden zijn er allemaal uitgehaald. Ze kunnen niet meer bijten. Als er geconstateerd wordt dat er iets niet deugt wordt er even gebeld met de politiek of de top van de aannemerij en dan wordt het met de mantel der liefde bedekt en gebeurt er helemaal niets. De instortingen van de laatste tijd tonen aan dat dit realiteit is.” 

Meer incidenten door nieuwe wet

De vraag is of het er beter op wordt met invoering van de Wet Kwaliteitsborging Bouwen. Die wet, die nog door de Eerste Kamer moet worden goedgekeurd, vergroot de aansprakelijkheid van aannemers voor bouwfouten, maar maakt ook de privatisering van het toezicht mogelijk. Aannemers moeten straks zelf een bureau inhuren dat toezicht houdt op de bouwplaats. 

Driekwart van de ondervraagden (76 procent) keert zich tegen die verandering. Ze zijn bang dat private controleurs zich niet onafhankelijk genoeg zullen opstellen en te veel hun oren zullen laten hangen naar hun opdrachtgever. Tweederde (68 procent) is bang dat de wet zelfs tot meer incidenten gaat leiden. 

Hoewel Rob Nijsse kritisch is over het functioneren van het huidige toezicht, houdt ook hij zijn hart vast en hamert op het belang van echte onafhankelijke controleurs. “Je kunt niet tegen jezelf zeggen: dat moet je niet zo doen. Daar heb je vreemd ogen voor nodig. Vreemde ogen dwingen.” Volgens Nijsse kan Nederland een voorbeeld nemen aan Duitsland. “Daar kennen ze hoofdelijke aansprakelijkheid bij bouwfouten. Ik zou daar zeker voor pleiten.” 

over dit onderzoek

Op verzoek van EenVandaag legde de Vereniging Bouw- en Woningtoezicht Nederland haar achterban een vragenlijst voor. 357 medewerkers van gemeenten en omgevingsdiensten reageerden. Een grote meerderheid (71 procent) is al lang in het vak werkzaam: meer dan tien jaar. De meesten als toezichthouder (44 procent), plantoetser (26 procent) of constructeur (14 procent). Vooral ambtenaren van grote gemeenten reageerden: de helft (51 procent) van de deelnemers is werkzaam in een stad met meer dan 100.000 inwoners. EĂ©n op de vijf (21 procent) werkt in een kleinere gemeente (25.000-50.000 inwoners), 17 procent in een middelgrote gemeente (50-100.000 inwoners). 

reactie

Bouwend Nederland laat in een reactie weten dat het “gissen is” hoe het kan dat toezichthouders de kwaliteit van bouwen slechter vinden worden. â€śDe verklaring kan liggen in het toegenomen aantal projecten in de bouw. Het is nu veel drukker dan het enkele jaren geleden was en de projecten worden steeds diverser en meer gecompliceerd”, aldus de bouwkoepel in een schriftelijke reactie. Minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken ziet in het onderzoek een bevestiging dat het huidige stelsel van bouw- en woningtoezicht niet voldoet. Volgens haar vindt, mede door bezuinigingen, het toezicht te veel op papier plaats. â€śGemeenten richten zich in eerste instantie op bouwtekeningen, terwijl daar op de bouwplaats vaak van wordt afgeweken. En juist daar is in de meeste gevallen veel minder toezicht.” Volgens Ollongren zal de Wet Kwaliteitsborging Bouwen er toe leiden dat er vaker dan nu op de bouwplaats gecontroleerd wordt.

Lees hier de volledige reactie van het ministerie

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Dit betekent uitslag van verkiezingen in Duitsland voor Nederland (en Europa)

Dit betekent uitslag van verkiezingen in Duitsland voor Nederland (en Europa)
Friedrich Merz, leider van de Duits christendemocratische CDU/CSU
Bron: AFP

Door de verkiezingswinst van het christendemocratische CDU/CSU schuift de Duitse regering waarschijnlijk op naar rechts. Wat betekent deze uitslag voor Nederland en andere Europese landen? "Nederland en Duitsland zitten erg op Ă©Ă©n lijn."

Lijsttrekker Friedrich Merz van CDU/CSU is de beoogde opvolger van de huidige bondskanselier Olaf Scholz. Merz heeft aangegeven dat hij haast wil maken met het vormen van een regering.

Ideeën overlappen

"Ik denk dat het voor Nederland niet slecht is als Merz de nieuwe bondskanselier wordt", zegt Hanco Jürgens van het Duitsland Instituut. "De ideeën van de CDU zijn over het algemeen in lijn met wat Nederland politiek gezien wil. Bijvoorbeeld als het over financiën gaat: zuinig aan doen en niet te veel geld over de balken smijten."

Ook op het gebied van defensie zijn er overeenkomsten, volgens JĂĽrgens. En als het om Amerika gaat, dat heeft aangekondigd dat het zonder Europa wil beslissen over het einde van de oorlog in OekraĂŻne. Duitsland is er, net als Nederland, geen voorstander van om alles Europees te regelen, zonder Amerika. "Het zal er alles aan doen om Amerika toch te betrekken."

Afhankelijk voor kernwapens

Dat Duitsland en Nederland wat dat betreft op Ă©Ă©n lijn liggen, heeft ermee te maken dat zowel Nederland als Duitsland geen eigen kernwapens hebben, legt JĂĽrgens uit.

"We zijn afhankelijk van de Amerikaanse 'veiligheidsparaplu'. En een sterkere kanselier, zoals Merz, is ook in het belang van Nederland."

Bekijk ook

Europees leger

Eerdere uitspraken van Merz hintten erop dat hij de positie van Europa wil versterken met een Europees leger. Toch is het volgens Jürgens afwachten of dat ook daadwerkelijk gaat gebeuren. "Dat hebben we al eerder gezien met Angela Merkel en Macron. Zij hadden ook allerlei ideeën over een Europees leger, die uiteindelijk nooit gerealiseerd zijn", vertelt de Duitslandkenner.

"Uitspraken zijn mooi, maar of ze ook werkelijkheid worden, moeten we zien. Bovendien zijn de Fransen en Duitsers niet alleen. Die moeten ook rekening houden met Polen, Denemarken, Tsjechië en Nederland. Dus er is nog heel veel tijd nodig om zulke ideeën vorm te geven."

info

De Duitse verkiezingsuitslag

CDU/CSU is met lijsttrekker Friedrich Merz de grootste partij geworden in Duitsland met 28,4 procent, de radicaal-rechtse partij AfD kreeg 20,1 procent van de stemmen en de sociaaldemocratische SPD van de huidige bondskanselier Olaf Scholz, heeft een nederlaag geleden met 16,3 procent van de stemmen.

'Duitse economie raakt ons minder hard'

Naast defensie, was ook de economie een belangrijk verkiezingsthema. De huidige Duitse economie staat namelijk erg onder druk. Economen waarschuwden eerder al dat de kwakkelende Duitse economie invloed kan hebben op Nederland. Ook JĂĽrgens ziet dat: "Als het niet goed gaat in Duitsland, heeft dat ook gevolgen voor Nederland, met name voor toeleveranciers van bijvoorbeeld de auto-industrie."

Maar volgens hem hoeven we ons wat dat betreft nog geen grote zorgen te maken. "Het spreekwoord 'als Duitsland niest wordt Nederland verkouden', gaat tegenwoordig minder op. Dit omdat wij meer internationale industrie hebben gekregen, zoals ASML. Dat maakt ons onafhankelijker." Bovendien ziet JĂĽrgens dat de Nederlandse economie gegroeid is, waardoor wat er in Duitsland gebeurt, ons minder hard zal raken.

Bekijk ook

Weinig geld naar de EU

Hoewel Merz voorstander is van samen optrekken binnen Europa, merkt JĂĽrgens ook op dat de Duitse lijsttrekker daar niet te veel geld aan wil uitgeven. "En dat is denk ik wel een probleem. Want de komende jaren zal er toch veel geld moeten worden uitgegeven aan de EU, bijvoorbeeld aan de Europese defensie-industrie. En dat zie ik nog niet zo snel gebeuren. Juist niet, omdat Merz eigenlijk het begrotingstekort niet wil laten oplopen en zuinig is als het gaat om Europa."

JĂĽrgens: "Merz wil dat Duitsland de grootste economie van Europa is en dus ook de leiding moet nemen in het debat. Het is wel duidelijk dat Merz een beetje een haantje de voorste is. Duitsland wil de leiding nemen, vooral nu Trump zijn handen lijkt af te trekken van Europa."

Wat betekent de Duitse verkiezingsuitslag voor Nederland?

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Komt er een Europees defensiefonds? 'Er moet meer vertrouwen onderling komen'

Komt er een Europees defensiefonds? 'Er moet meer vertrouwen onderling komen'
Landmacht in startblokken voor NAVO-oefening Steadfast Defender
Bron: ANP

Europa moet zo snel mogelijk een defensiefonds oprichten om samen wapens in te kopen. Er moeten extra tanks, vliegtuigen en munitie komen, nu de steun van de Verenigde Staten niet langer zeker is. Nederland is tegen zo'n fonds. Is dat terecht?

Volgens Harald Benink, hoogleraar Bankwezen en Financiering aan Tilburg University zijn er twee mogelijkheden. Alle landen gaan, ieder voor zich, de defensie-uitgaven verhogen. Een alternatief is een Europees defensiefonds waarbij alle landen gezamenlijk 500 tot 700 miljard euro lenen.

Risico's delen

Het probleem bij het verhogen van de defensie-uitgaven per land, is volgens Bennink dat een aantal landen al zeer hoge staatsschulden hebben als percentage van hun nationaal inkomen. Als landen als Italië en Frankrijk hun staatsschulden verder verhogen, kun je de situatie krijgen dat we weer een nieuwe eurocrisis krijgen. Niet verstandig dus, denkt Benink.

Bij het alternatieve plan: een Europees defensiefonds, deel je juist de risico's. "Als je een fonds creëert, dan wordt de terugbetaling van de obligaties gegarandeerd door alle 27 landen van de Europese Unie", legt hij uit.

Coronaherstelfonds

In 2020 deed Europa iets soortgelijks met het coronaherstelfonds. "Toen heeft Europa voor 750 miljard euro geleend", vertelt econoom Benink. Het geld ging toen naar de landen zelf, het defensiefonds moet Europees worden besteed.

"Voor fabrieken voor wapens in Duitsland of Frankrijk, tanks in Duitsland", noemt hij als voorbeelden waar dat geld naartoe kan gaan. "Je moet dat Europees aanvliegen en niet op het niveau van alle landen. Want dan krijg je dat iedereen weer zijn eigen industrie gaat bevoordelen."

Bekijk ook

Vertrouwen

Macro econoom Edin Mujagić van Beleggingsfonds Hoofbosch noemt het 'volkomen logisch' dat Europese landen zoveel mogelijk samen doen. "Samen sta je sterker", zegt hij. "Als we het over defensie hebben, dan zou je in principe veel beter samen kunnen optrekken en dus die uitgaven ook samen kunnen financieren."

Maar voor een gezamenlijk fonds - waarbij iedereen garant staat voor elkaar - is weinig vertrouwen tussen de landen onderling. Bij invoering van de euro zijn er afspraken gemaakt over schulden en investeringen in het defensiebudget. "Er zijn heel veel Europese landen die zich al die tijd niets of weinig aangetrokken hebben van die regels", zegt hij. "Daar betalen wij nu de prijs van."

Nederland tegenstander

Nederland is een tegenstander van een defensiefonds omdat het 'traditioneel' tegen staatsleningen is. "Dat was vijf jaar geleden met het coronaherstelfonds ook al zo", zegt Benink. Na vier nachten onderhandelen is Nederland toen toch akkoord gegaan. Toenmalig premier Rutte zei dat dit nooit meer zou gebeuren.

Maar de wereld is in die tijd fors veranderd. Groot-Brittanië verdween uit de Europese Unie, Denemarken was tegen, maar draaide bij nadat Trump dreigde met het innemen van Groenland. Ook de winnaar van de Duitse verkiezingen, Friedrich Merz zegt een voorstander te zijn van zo'n Europees defensiefonds.

Bekijk ook

'Er zullen bijeffecten zijn'

Nederland staat steeds meer geïsoleerd in Europa, zegt Mujagić. "Nederland is niet zo heel groot om continu tegen heel veel dingen 'nee' te kunnen zeggen. Ik vrees dat - als Europa ervoor kiest om deze weg te nemen - we als Nederland ook mee moeten."

Mujagić: "Als je geen grote bondgenoten achter je hebt, wordt het heel moeilijk om dit soort ontwikkelingen in je eentje tegen te gaan." Volgens hem zijn er twee opties: je doet het of je doet het niet. "Welke van de twee je ook kiest, de kans is groot dat er negatieve bijeffecten zullen zijn."

Druk van Trump

Hoewel Nederland onder Rutte nog tegen is, denkt Benink niet dat hij zich als secretaris-generaal van de NAVO zal verzetten tegen een defensiefonds. Trumps druk op Europa om meer uit te geven aan defensie groeit, maar veel landen voldoen nog niet eens aan de norm van 2 procent.

Trump weet dat dit niet binnen een jaar kan. "Maar hij wil geloofwaardige plannen zien", vult de econoom aan. Als dat plan er niet ligt, trekt hij zijn handen van de NAVO af. "Er zal dus een geloofwaardig plan moeten liggen voor de NAVO-top in Den Haag eind juni. Dat is al over vier maanden."

Komt er een Europees defensiefonds? 'Er moet meer vertrouwen onderling komen'

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant