Voor de productie van voedsel en grondstoffen mag geen tropisch bos meer worden gekapt, volgens een nieuwe Europese wet. Voorstanders vinden dat een belangrijke stap om ontbossing aan te pakken. Maar de vraag is wel hoe het te controleren is.

Cacao, vlees, palmolie, soja, rubber en koffie. Het zijn producten waar de nieuwe wetgeving over gaat. Door de nieuwe wet moeten producenten bewijzen dat er sinds 2020 geen nieuwe bomen meer zijn gekapt voor de goederen die in Europa worden geïmporteerd.

'Een ongelooflijk goed besluit'

Er is al lang over gepraat, maar het definitieve akkoord lijkt nu alleen nog een formaliteit. Europarlementariër Bas Eickhout van GroenLinks is al lang voorstander van regels en juicht het Europese akkoord toe. "Het is een ongelooflijk goed besluit. Voor het eerst maken we nu in Europa bedrijven verantwoordelijk voor wat zij in de productieketen veroorzaken."

Of de nieuwe wetgeving gaat helpen, hangt af van de controle en handhaving. Eickhout denkt dat door controle van officiële instanties en maatschappelijke instellingen producenten gedwongen zullen worden zich aan de regels te houden. "Ze zullen ook via geolocatie moeten aangeven waar de productie vandaan komt. Omzeilen wordt daarmee steeds lastiger."

'Producenten kunnen handhaving omzeilen'

Hoogleraar Bosbouw van de Wageningen University & Research Gert-Jan Nabuurs is minder optimistisch. Hij ziet dat de bestaande regels rond de import van hout nu vaak ontweken worden. Producenten wijken uit naar landen die minder scherp zijn op de controle, zoals volgens hem Italië.

"Ik vrees dat deze wetgeving daarom niet zoveel effect zal hebben. Indirect verbeteren er door de regels wel processen, zoals het lokale bosbestuur in het tropisch regenwoud en het bosbeleid."

Bron: ANP

Honderd keer Nederland

Dat de maatregel hard nodig is, wordt duidelijk als je de snelheid waarmee wereldwijd bomen worden gekapt uitdrukt in kale cijfers. Per minuut gaan er 420 bomen naar de grond en sinds 1990 is er zo'n 420 miljoen hectare aan bos verdwenen. Dat staat gelijk aan honderd keer de oppervlakte van Nederland.

Voor de biodiversiteit heeft dat grote gevolgen. Naar schatting verdwijnen er door ontbossing elke dag meer dan honderd soorten planten en dieren. Juist deze week wordt in het Canadese Montreal gesproken over het voorkomen van het verlies van biodiversiteit. En ontbossing speelt hierbij een grote rol.

Belangrijke rol van bossen

Bossen en oerwouden spelen al miljoenen jaren een belangrijke rol bij het uit het de lucht halen en vasthouden van CO2. Maar door de enorme wereldwijde ontbossing wordt die rol steeds kleiner.

Daarnaast komt er in korte tijd veel CO2 terug de atmosfeer in. Bijvoorbeeld omdat de gekapte bomen worden gebruikt als brandhout, of doordat het vrijgekomen land wordt gebruikt om soja te verbouwen voor veevoer. Dit zijn allemaal processen die volgens klimaatwetenschappers bijdragen aan de opwarming van de aarde.

200 soorten op 1 hectare

Voor de import van hout bestaat al sinds 2013 regelgeving om te voorkomen dat niet-duurzaam tropisch hardhout wordt geïmporteerd. Volgens bosdeskundige Nabuurs is de nieuwe wetgeving vooral bedoeld om het oerbos in de tropische regenwouden verder te beschermen.

"Dat is heel belangrijk, omdat gebieden van bos in landbouwgrond veranderen ", legt Nabuurs uit. "Er kunnen alleen al 200 soorten op één hectare leven. We kennen veel planten en dieren in de gebieden nog nauwelijks."

'Palmolie zit overal in'

Strengere regels voor de productie van met name soja en palmolie moeten verdere kaalslag voorkomen, want die producten gebruiken we in Europa heel veel.

"Die producten zijn in belangrijke mate verantwoordelijk voor veel ontbossing. Palmolie zit in ongeveer alle producten die we eten en gebruiken, zoals pindakaas, chocopasta en shampoo. En soja is heel belangrijk als veevoer", zegt Nabuurs.

Waarom biomassa niet?

Kritiek op de nieuwe wetgeving is er ook, want waarom is de invoer van hout voor biomassa niet meegenomen? Dat is hout dat wordt verbrand om energie mee op te wekken.

"Helaas hebben we met deze wet niet de hele hypocrisie van de Europese Unie opgelost", zegt Europarlementariër Eickhout. "Ik denk dat we met deze wet een goede stap zetten, maar er is een hele hoop te doen, waaronder biomassa."

'Je moet hout kunnen oogsten'

Hoogleraar Nabuurs vindt het niet zo gek dat de houtkap voor biomassa niet in de nieuwe wetgeving is opgenomen. Volgens hem is dat maar een klein deel van de houtkap en wordt het hout gewonnen in beheerde bosgebieden.

"Dat is geen ontbossing. Je kapt de bomen en plant weer nieuwe. Dat gebeurt in de Verenigde Staten met name voor het bouwen van houten huizen en de slechte bomen worden dan voor biomassa gebruikt. Als we van de fossiele brandstoffen af willen, is hout een belangrijke brandstof. Dan moet je ook hout kunnen oogsten", zegt Nabuurs.

Na een marathonvergadering van 26 uur heeft de coalitie overeenstemming bereikt over de Voorjaarsnota. Elk van de vier partijen heeft wel iets voor hun achterban binnengehaald. Maar hoe het betaald moet worden, is nog onduidelijk.

De leiders van PVV, VVD, NSC en BBB en hun financieel specialisten overlegden sinds vorige week maandag met minister Eelco Heinen (VVD) van Financiën. In de Voorjaarsnota wordt gekeken hoe het staat met de inkomsten en uitgaven van de rijksoverheid. Is er meer geld nodig, dan wordt de begroting aangepast.

Wensenlijstje van tientallen miljarden

De coalitiepartijen hadden daarnaast nog een eigen lijstje met plannen. Al met al waren met dat wensenlijstje tientallen miljarden euro's gemoeid. Met een zuinige minister van Financiën was dus van begin af aan duidelijk dat het geen makkelijke onderhandelingen zouden worden.

Na een nacht doorhalen zijn de vier partijen het toch eens geworden. Een greep uit de plannen: de energiebelasting wordt verlaagd, sociale huren worden dit jaar en volgend jaar bevroren, Defensie krijgt jaarlijks 1,1 miljard euro extra, 600 miljoen naar boeren in 2025 en 2026 en extra geld voor gemeenten.

Een grote PR-show

Maar hoe dit alles betaald gaat worden, daarover weigerden de onderhandelaars vandaag iets te zeggen. En dat is wel degelijk van groot belang, zegt politiek-verslaggever Marloes Lemsom.

"Door hoe de coalitie dit nu aanpakt - alleen het goede nieuws presenteren, en de rest achterhouden tot morgen - kunnen wij journalisten niet het volledige verhaal vertellen. Het is dus eigenlijk een grote PR-show. Als daar naar werd gevraagd, zeiden ze allemaal: 'Nee, we zijn heel positief vandaag, niet zo negatief doen.' Terwijl het - ook voor hun eigen kiezers - wel cruciaal is om te weten waar ze erop vooruit gaan, maar ook waar ze er op achteruit gaan."

Belastingmaatregelen

Hoewel formeel dus nog niet bekend is hoe de plannen betaald gaan worden, is er toch al een en ander uitgelekt, vertelt Marloes Lemsom. "Wat wij nu horen is dat de inkomstenbelasting minder wordt verlaagd dan gepland en dat gaat iedereen voelen in de koopkracht. De algemene heffingskorting en de arbeidskorting worden niet geïndexeerd, waardoor je minder overhoudt. Maar voor het volledige koopkrachtplaatje heb je natuurlijk alle informatie nodig."

Het komt er dus op neer dat de meeste dekking voor de plannen gevonden wordt in belastingmaatregelen. Lemsom: "Wij hebben van coalitiebronnen vernomen dat dat gebeurt omdat mensen het dan minder direct voelen in de portemonnee. Belastingen betaal je namelijk maar een keer per jaar."

Eerst het zoet, dan het zuur

Vandaag is dus het zoet gepresenteerd en dan volgt morgen het zuur, zegt Lemsom. "Er zijn nu vooral dingen bekend die ze graag wilden vertellen, waar ze op het moment van een akkoord ook meteen X-berichten over de wereld in slingerden."

Want al snel nadat er een akkoord over de Voorjaarsnota bereikt werd, plaatsen de coalitieleiders iets op X. PVV-leider Geert Wilders was de eerste die iets geplaatste, kort daarna gevolgd door Caroline van der Plas, daarna Dilan Yeşilgöz en een paar minuten later Nicolien van Vroonhoven.

'Knieval voor Geert Wilders'

Maar over bepaalde dingen houden de coalitieleiders zich dus stil, ziet Lemsom. Bijvoorbeeld het extra geld voor asiel. "Bijna 900 miljoen euro, bijna de grootste investering van de hele Voorjaarsnota."

"Daar sprak niemand over voor de camera, dat kwam later pas naar buiten. Vooral omdat het een knieval is voor Geert Wilders van de PVV die vorig jaar juist heel blij was dat er veel minder geld naar asiel zou gaan. Dat geld blijkt nu toch wel nodig te zijn."

Hoofdpijndossiers doorgeschoven

De hobbel van de Voorjaarsnota is nu genomen, maar er zijn nog steeds hoofdpijndossiers die wachten op een oplossing. "Het zal je niet verbazen, maar de moeilijkste dossiers, zoals stikstof en klimaatmaatregelen, zijn blijven liggen", vertelt de politiek-verslaggever.

"Er was extra geld nodig voor het oplossen van het stikstofprobleem, met name voor boeren. BBB was blij dat de pot met geld voor boeren voor een groot deel verdween. Nu zijn ze toch met hangende pootjes teruggekomen bij de minister van Financiën: er blijkt toch meer geld nodig te zijn. Maar dan moeten de andere partijen ze dat wel gunnen. Dit hebben ze nu dus vooruit geschoven."

Het begrip 'incel' is opnieuw in opmars, mede door de Netflix-serie Adolescence. Het staat symbool voor een groep mannen die terugverlangt naar klassieke genderrollen. EenVandaag ging met een groep studenten in gesprek over vrouwenhaat op internet.

In de Netflix-serie Adolescence begeeft de hoofdpersoon, de 13-jarig Jamie, zich online in 'incel'-kringen. Hij wordt daarmee gepest, waarna het steeds extremere vormen aanneemt. De serie is fictie, maar vergezocht is de situatie zeker niet.

Onvrijwillig celibatair

Het woord 'incel' is een samenvoeging van de Engelse woorden 'involuntary celibate', oftewel: onvrijwillig celibatair. Eigenlijk stamt het uit de jaren 90, toen studente Alana een soort lotgenotengroep begon voor jonge vrouwen zonder vriendje. Het was toen nog een heel neutrale term, of een soort geuzennaam. Met het idee: als Alana een partner krijgt, stapt ze uit de groep.

Maar de beweging wordt steeds extremer en door mannen gedomineerd. In de kern bestaat de groep nu uit voornamelijk jonge mannen die geen seksuele of romantische relaties hebben, ondanks dat ze dat wél willen. Wat begon als een neutrale term, is uitgegroeid tot een online subcultuur waar frustratie, afwijzing en vrouwenhaat centraal kunnen staan.

'Macht van man wordt afgenomen'

Uithangborden van deze beweging zijn influencers als Andrew Tate, Nick Fuentes en Hamza Ahmed. Ook mbo-student John* laat zich ook inspireren door Tate, vertelt hij in een discussie met klasgenoten, onder leiding van een verslaggever van EenVandaag.

"Door het feminisme uiten vrouwen zich nu heel fel over de rechten waar ze voor hebben gestreden", vindt John. "Zij zeggen: 'Ik heb geen man nodig, ik heb mijn eigen rechten, ik doe wat ik wil.' In principe wordt dan de macht van de man afgenomen", beredeneert hij.

Terug naar vroegere tijden

Vroeger hadden vrouwen ook minder rechten dan mannen, legt ontwikkelingspsycholoog Steven Pont uit. Zo waren ze tot 1956 in Nederland nog handelingsonbekwaam en tot 1971 stond in de wet dat de vrouw moest gehoorzamen aan de man, vertelt hij. "Daarna kwamen de jaren van emancipatie, het streven van gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen."

Pont gaat verder: "Maar mensen in de 'manosphere', een online omgeving waarin mannelijkheid verheerlijkt wordt ten opzichte van het feminisme, vinden dat het de andere kant is opgeslagen. En zij willen nu terug naar een man aan het hoofd en een dienende vrouw."

'Dat is toch niet erg?'

In de discussie vraagt student Gijsje zich af waarom mensen in de 'manosphere' zich zo bemoeien met anderen: "Sommige vrouwen hebben ook geen man nodig. Dat is toch niet erg? Waarom zou je je daar als buitenstaander druk om maken?"

De rest van de groep maakt zich zorgen over de invloed van de retoriek van influencers op jonge kinderen. Zo ook Sky: "Als jij tegen een jong kind zegt dat vrouwen geen rechten horen te hebben, gaat hij dat geloven. Ik vind dat best wel gevaarlijk."

Motiverend voor jongens?

Andrew Tate wordt samen met zijn broer Tristan bovendien verdacht van mensenhandel, merkt student Guido op. "Dat kan ik niet los zien van zijn standpunten. Mensen kunnen echt gaan denken dat vrouwen minderwaardig zijn, of eigendom van de man moeten zijn, of zich op een bepaalde manier moeten gedragen."

Een figuur als Tate heeft op jongens en jonge mannen zeker invloed, zegt Pont. "Hij heeft voor hen ook een motiverende kant. Hij zegt: 'Als je wat wil bereiken, moet je er ook wat voor doen'", vertelt de psycholoog over de aantrekkingskracht. Maar de vraag is volgens hem tot welk doel dat moet leiden: "En dat is niet om een goede partner te zijn, maar om de leidende partner te zijn."

Andrew Tate als inspiratie

"Hij is een van mijn inspiratiebronnen", erkent John in het groepsgesprek. "Hij is een inspiratie voor jongens die komen van weinig, die weten hoe het is om arm te zijn, en om geen affectie te krijgen van je ouders of van vrouwen." Tate staat volgens hem voor onafhankelijkheid. "En hij laat veel mensenkennis zien. Dat inspireert mij."

"Ik vind Tate oprecht, slim en meelevend met vrouwen", zegt John. "Hoe bedoel je dat?", reageert klasgenoot Angelina daarop. Volgens John benadeelt Tate vrouwen niet, maar benadert hij ze 'realistisch'. "Als hij zegt dat vrouwen niet met bepaalde kleding de straat op moeten, bedoelt hij: het kan ook fout gaan. Als een meisje zich meer bedekt, haalt een man het niet zo snel in zijn hoofd."

Materialistische machowereld

Deze denkwijze past in het wereldbeeld dat ontwikkelingspsycholoog Pont in de 'manosphere' ziet terugkomen. Dit soort influencers creëren een materialistische machowereld: "Het draait om seks, macht, bezit en geld. Dat zijn de hogere waarden." Ook John denkt in die termen over romantische relaties. "Tate heeft veel financiële vrijheid en wil niet iemand in zijn leven die hem in de weg zal staan of zijn behoeftes zal weigeren."

"Als hij het over bezit heeft, is dat pijnlijk. Maar als ik mijn leven geef voor een vrouw, haar volledig financier en bescherm, vraag ik daar iets voor terug", gaat de student verder. "Als ik voor je op mijn knieën ben gegaan en ervoor gezorgd heb dat je mijn bezit bent, moet ik je beschermen als iemand aan je komt."

'Liefde gaat niet om geld'

"Als ik verliefd ben", reageert Angelina, "gaat het niet om geld. In een relatie sluit je compromissen. Als ik de afwas doe voor mijn vriend die een dag gewerkt heb, doe ik dat omdat ik dat wil. Als hij zegt dat ik dat moet doen, is mijn vrije wil in die relatie weg. Het woord bezit vind ik best wel angstaanjagend."

"Het jasje dat ik aan heb is mijn bezit", voegt Sky toe. "Als ik een relatie neem met Angelina heb ik haar niet gekocht. Stel, ik heb een vriend en ik heb even geen zin, moet ik dan toch ja zeggen? Ik vind niet dat ik ooit iemands bezit kan zijn."

Lastig controleren voor ouders

De 'manosphere' speelt zich grotendeels op internet af. Het blijft voor ouders hierdoor moeilijk om te controleren wat voor informatie hun kinderen tot zich nemen, waarschuwt Pont. "Ze weten vaak niet wat er precies gebeurt." Volwassenen zijn nieuwe bezoekers in de digitale wereld terwijl jonge mensen erin zijn geboren, legt hij uit. "De jeugd loopt hierin dus voor op de volwassen."

Tegelijkertijd zijn de hersenen van pubers nog niet volledig ontwikkeld, voegt de ontwikkelingspsycholoog daaraan toe. "Dus aan de ene kant kunnen we die gewetenloosheid hen niet aanrekenen", zegt hij. "Maar zij begeven zich in een omgeving waar allemaal gewetenloze dingen gebeuren en waar wij eigenlijk te weinig zicht op hebben."

*De naam van John is om privacyredenen verzonnen, de andere studenten worden wel bij hun eigen naam genoemd