Op alle middelbare scholen moeten leerlingen ook vertaalde boeken kunnen lezen voor het vak Nederlands. Dat vindt driekwart (75 procent) van de 28.000 deelnemers aan het leesonderzoek van EenVandaag. Nu mag dat nog niet op alle scholen.

De leerlingen moeten dus zowel een literaire roman van Harry Mulisch, als een in het Nederlands vertaalde thriller van Nicci French kunnen kiezen. Als ze mogen lezen wat ze zélf leuk vinden zullen ze meer plezier in het lezen krijgen, is de gedachte. Op veel scholen mogen leerlingen nu alleen boeken van Nederlandse en Vlaamse schrijvers lezen voor hun examen.

Plezierig of pretentieus

Met dat leesplezier is het nu maar matig gesteld. Bijna de helft van alle deelnemers (44 procent) beleefde wél plezier aan het verplichte lezen voor Nederlands. Zij vonden het leuk om kennis te maken met de beste schrijvers uit ons taalgebied.

Maar de andere helft (49 procent) beleefde er weinig of geen lol aan. Ze noemen de Nederlandse literatuur 'saai', 'oud' en 'pretentieus'. "Ik vond Nederlandse literatuur voor volwassenen vreselijk. Veel van de aangeraden boeken stonden vol akelige dingen, zoals seksueel geweld en alcohol- of drugsmisbruik. Ik kon me er helemaal niet in vinden", schrijft iemand.

Jongeren negatiefst over boekenlijst

De jongste deelnemers (18-35 jaar) aan het onderzoek zijn het negatiefst. De verplichte boekenlijst stond de meerderheid tegen (57 procent). Die sluit veel te weinig aan bij hun leefwereld en interesses. Een jongere zegt daarover: "Ik had een voorkeur voor fantasy en sci-fi, en dat komt - zo goed als - niet voor op de lijst, zeker niet door Nederlandse auteurs."

Bij 65-plussers ligt de verhouding omgekeerd. Daar had de grootste groep (53 procent) er juist wel plezier in. Zij wisten niet beter dan dat lezen er voor alle talen bij hoorde. Voor een deel verrijkte dat hun blik op het leven: "Ik vond het fantastisch, er ging een wereld voor me open in de jaren 60", vertelt een oudere deelnemer.

'Geef scholieren meer keuze'

Jong en oud zijn het er wel over eens dat het belangrijk is dat leerlingen op de middelbare school regelmatig een boek lezen (95 procent). Ook denkt tweederde (64 procent) dat kinderen die nu van school af komen over het algemeen slechter kunnen lezen dan zo'n 25 jaar geleden.

Veel deelnemers denken dat het helpt om scholieren meer keuze voor hun boekenlijst te geven, zodat er altijd iets bij zit dat ze leuk vinden. Of een boek oorspronkelijk in het Nederlands is geschreven of niet, vinden ze niet zo belangrijk. "Laat die kinderen lezen waar ze plezier in hebben. Het gaat om meters maken, het ontwikkelen van de leesvaardigheid. Ik zie niet in waarom dat niet zou kunnen met vertaalde boeken", licht iemand toe.

Literatuur én comics

Ook zien ze graag dat er veel verschillende genres mogelijk zijn: "Alles dat ze ook maar enigszins stimuleert om te lezen. Het maakt niet uit wat het is. Literatuur, chicklits, comics, fan fiction, enz." Als ze literatuur leuk vinden kunnen ze die altijd later nog pakken, is een veel gehoorde mening.

Eén op de zes ondervraagden (17 procent) is tegen verruiming. Zij vinden dat scholen uitsluitend boeken van Nederlandse en Vlaamse auteurs moeten toestaan. "Vertaald werk is al door iemand anders voor jou geïnterpreteerd. Nederlands werk laat je als lezer zelf de literatuur ervaren zoals de schrijver het bedoeld heeft", zegt een tegenstander.

Favoriete Nederlandse boeken

Hoewel de meeste deelnemers dus graag uitstapjes naar buitenlandse auteurs willen toestaan op school, willen ze de Nederlandse schrijvers zeker niet afschaffen. Velen pakken zelf nog steeds regelmatig een boek van Nederlandse bodem.

Op de open vraag wat je favoriete Nederlandse boek is kwamen heel diverse reacties. Deze boeken werden het meest genoemd.

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

'Iedereen een plek geven'

"Wat we nodig hebben is een publieke omroep die beter samenwerkt, waar men met elkaar ervoor zorgt dat er meer geluid vanuit de samenleving terechtkomt in de omroepen en de programma's", zegt Bruins over het doel van zijn plannen. "Wat ik hoop is dat we over een paar jaar nog die mooie programma's zien die we nu ook zien, maar dat we merken dat iedereen een plek krijgt in het bestel."

In het huidige omroepbestel gaat dat nu niet goed, vindt de minister. Om een nieuw geluid te laten horen moet je eerst een compleet nieuwe omroep oprichten, met het daarbij minimaal 50.000 leden en een volledig nieuwe organisatie. Tussen een idee en het eerste programma zit volgens hem te veel tijd.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om dit te veranderen, en om kosten te besparen, moeten de huidige dertien omroepen van Bruins - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij ook daadwerkelijk een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil de minister de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'. Hoe dat er in de praktijk uit moet gaan zien en wie daar toezicht op houdt, moet nog worden uitgewerkt, erkent hij.

Wat merkt de kijker?

Wel is het 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."

In 2024 kozen bijna 10.000 Nederlanders voor euthanasie, 10 procent meer dan in een jaar eerder. Toch zitten er strenge voorwaarden aan verbonden. In deze video leggen we uit hoe het proces precies werkt en waarom veel verzoeken afgewezen worden.