Door sámen te verduurzamen komen de bewoners van Haarle tot een goed resultaat

We willen minder CO2 uitstoten en minder fossiele brandstof gebruiken. Dus moeten we verduurzamen en bijvoorbeeld onze eigen energie opwekken met zonnepanelen en windmolens. Maar daar ligt vaak het probleem: "Leuk allemaal, maar niet in onze achtertuin."

Als plannen concreet worden, komen buurtbewoners vaak in opstand. Neem de gemeente Hellendoorn. De wethouder wil fors inzetten op verduurzaming. Het idee is dat er windturbines en zonneparken worden aangelegd in Haarle en Daarle, twee dorpjes die binnen de gemeentegrens liggen. Die zouden dan binnen een paar jaar energieneutraal moeten worden. Maar bewoners van de dorpen komen in opstand: de turbines en zonnepalen zorgen voor te veel horizonvervuiling en geluidsoverlast.

De buurt wil geen zonnepark

Jet Mars uit Haarle weet het nog goed, ergens in mei 2018. De aankondiging van een grootschalig zonnepark aan de rand van haar dorp. Jet en andere bewoners vreesden overlast en teloorgang van natuur en verwezen het plan van de zonnepark-ondernemer naar de prullenbak. "Toen zei de wethouder: 'Prima, maar wat gaan we dan doen? Want we moeten verduurzamen, dat is de ambitie.'"

Jet neemt met een paar bewoners de handschoen op. Ze organiseert bijeenkomsten in het dorpshuis, waar steeds meer mensen voor op komen dagen. De centrale vraag is: hoe gaan we als dorp onze eigen energievoorziening regelen op een manier die voor ons acceptabel is?

Bron: EenVandaag

Enthousiast verduurzamen

Jets initiatief blijkt succesvol: steeds meer bewoners en boeren sluiten zich aan en ook het lokale bedrijfsleven volgt. Inmiddels kopen bewoners gezamenlijk zonnepanelen in, zodat de kosten aanzienlijk verminderen.

Ook zijn boeren enthousiast aan het verduurzamen, en gaat een groot mengvoederbedrijf in het dorp restwarmte leveren aan de lokale sporthal. "Ik heb er soms niet van kunnen slapen, zo groot werd het, maar het is fantastisch om te zien hoe iedereen meedoet", zegt Jet.

Het Ikea-effect

Reint Jan Renes is lector psychologie aan de Hogeschool van Amsterdam. Hij onderzoekt hoe je burgers meekrijgt met verduurzamen. "Dat is best lastig, want degene die ermee te maken krijgt heeft er vaak last van. De bewoners van Haarle en Daarle die klagen over hinder en horizonvervuiling hebben een punt." Maar, zegt hij: wat er inmiddels in de dorpen is gebeurd, is een goed voorbeeld van hoe het toch lukt.

"Als je mensen op een juist moment erbij betrekt, krijgen mensen het gevoel dat ze een stem hebben. Dat heet ook wel 'procedurele rechtvaardiging: ook al heb je minder controle op het eindresultaat, je hebt wel inspraak. Wat ik goed vind aan Haarle is dat mensen daar echt zelf iets mogen maken, dat werkt altijd. Dat is het Ikea-effect. Mensen zijn altijd enthousiast over hun eigen bouwsels, zelfs als dat objectief helemaal niet zo geweldig is."

De overheid en gedragsverandering

Het feit dat de bewoners van Haarle samen het probleem aanpakken, helpt ook. "Als je dat als overheid goed begeleidt en de juiste prikkels geeft, dan leid je het in goede banen. Dat levert natuurlijk minder weerstand op dan een meer individuele aanpak, waarbij een enkeling profiteert en de rest met de overlast kampt."

De overheid speelt sowieso een belangrijke rol in verandering van ons gedrag, zegt Renes. Vaak proberen ze dat eerst bij de burger neer te leggen, maar soms moet het anders. Een voorbeeld is de campagne NIX18. "De overheid heeft eerst jaren geprobeerd met campagnes om jongeren onder de 18 minder te laten drinken. Maar er kwam geen draagvlak en het lukte nauwelijks. Toen is ingegrepen met een keiharde maatregel: een totaal verbod op alcohol onder de 18 werd ingevoerd."

Zelf doen als opwarmertje voor het echte werk?

"Dat zorgt eerst voor weerstand, maar daarna leggen mensen zich er vaak snel bij neer", zegt Renes. Hij acht het heel goed mogelijk dat deze strategie ook bij de dorpjes Haarle en Daarle wordt ingezet. Mocht blijken dat de burgers van de dorpjes uiteindelijk zelf te weinig energie gaan opwekken, dan zal de overheid dwingender worden en grotere windmolens en zonneparken laten aanleggen, verwacht Renes. "Maar dan zal er al veel minder weerstand zijn."

"Ik denk als je mensen al eerst kleine stapjes laat maken, het voor de overheid makkelijker wordt om daar dan een grote stap aan toe te voegen. Wat je eigenlijk doet is mensen met kleine maatregelen vast verwarmen voor de grote maatregelen. Die worden dan ook veel kansrijker."