Italië heeft, ondanks inspanningen dit te veranderen, al sinds de jaren 80 een enorme staatsschuld. De Italianen maken zich er weinig druk om, terwijl de situatie wel zou kunnen leiden tot een nieuwe eurocrisis, denken experts.

"De gemiddelde Italiaan ligt daar niet bepaald van wakker," legt Italië-kenner Eveline Rethmeier uit over de staatsschuld.

Staatsschuld Italië

Volgens eurozone-econoom Bert Colijn van de ING is iets meer dan 22 procent van de totale schuld in de eurozone Italiaans. "Dat is iets meer dan proportioneel."

"Italië is natuurlijk een groot land in de eurozone, en de derde economie. Maar de economie is maar iets van 14 procent van het totaal." De Italiaanse schuld van 22 procent in de eurozone is dus groter dan het aandeel van Italië in de EU.

Italië worstelt met economische groei

In tegenstelling tot wat mensen denken, houdt Italië zich de afgelopen jaren best netjes aan de begrotingsoverschotten, zegt Colijn. Toch lijkt de staatsschuld maar niet te slinken.

"Italië heeft sinds het begin van de eurozone vooral een probleem met economische groei. Omdat de staatsschuld altijd als een percentage van de totale economie gemeten wordt, is het heel moeilijk gebleken om die naar beneden te krijgen." Als de economie groeit, wordt de staatsschuld relatief gezien minder. Maar in Italië gebeurt dat dus niet.

Goed gedrag niet beloond

Volgens Colijn heeft Italië zich netter aan de begrotingsoverschotten gehouden dan bijvoorbeeld Nederland. Dat houdt onder andere in dat ze meer geld overhouden dan dat ze uitgeven.

Maar omdat de economie niet gegroeid is, heeft dat niet geleid tot lagere staatsschulden. "Integendeel," vertelt Colijn, "we zien dat de staatsschuld sterk is aangetrokken in tijden van corona."

Nieuwe eurocrisis

Waar de gemiddelde Italiaan zich volgens Italië-kenner Eveline Rethmeier dus niet druk maakt om de staatsschuld, is dat niet te zeggen voor de rest van Europa. Ze vergelijkt de situatie van nu met 2011, toen er ontzettende onrust op de financiële markten was en investeerders hun geld massaal uit Italië weghaalden.

"Het was de tijd dat Berlusconi er zat, en hij werd echt met klem verzocht om terug te treden door andere Europese leiders."

Onzekere situatie

Volgens haar is de situatie in het land onzeker. "Italië is kwetsbaar. Als er nu politieke instabiliteit komt, of een regering die het niet zo nauw neemt met de Europese regels, dan is de kans groot dat de markt daar weer heftig op gaat reageren. Dan kunnen we afstevenen op een nieuwe eurocrisis."

Italië mag eind september weer naar de stembussen. Maar volgens Rethmeier is de hoop onder de Italianen dat een nieuwe regering de staatsschuld zou kunnen verminderen, vervlogen sinds de laatste regering is gevallen.

Instabiele periode

"Mario Draghi was natuurlijk premier", legt ze uit. "En die kennen we ook als de oud-president van de Europese Centrale Bank. Hij stond bekend om erg op de cijfers te zitten. Hij heeft ook altijd gezegd dat hij de staatsschuld naar beneden zou krijgen."

Op dit moment staan vooral rechtse partijen hoog in de peilingen en die hebben al gezegd dat ze de strenge regels van Brussel niet zo belangrijk vinden. "De verwachting is dat de markten daar op gaan reageren en dat Italië een instabiele periode tegemoet gaat."

Meerdere natuurbranden en een sproeiverbod in Brabant: het is erg droog. En dat terwijl het pas begin april is. Wapenen we ons wel goed genoeg tegen droogte? "Er is in de winter vrij veel regen gevallen, maar dat water is voor een groot deel afgevoerd."

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

'Iedereen een plek geven'

"Wat we nodig hebben is een publieke omroep die beter samenwerkt, waar men met elkaar ervoor zorgt dat er meer geluid vanuit de samenleving terechtkomt in de omroepen en de programma's", zegt Bruins over het doel van zijn plannen. "Wat ik hoop is dat we over een paar jaar nog die mooie programma's zien die we nu ook zien, maar dat we merken dat iedereen een plek krijgt in het bestel."

In het huidige omroepbestel gaat dat nu niet goed, vindt de minister. Om een nieuw geluid te laten horen moet je eerst een compleet nieuwe omroep oprichten, met het daarbij minimaal 50.000 leden en een volledig nieuwe organisatie. Tussen een idee en het eerste programma zit volgens hem te veel tijd.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om dit te veranderen, en om kosten te besparen, moeten de huidige dertien omroepen van Bruins - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij ook daadwerkelijk een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil de minister de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'. Hoe dat er in de praktijk uit moet gaan zien en wie daar toezicht op houdt, moet nog worden uitgewerkt, erkent hij.

Wat merkt de kijker?

Wel is het 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."