De dochters van Albert Heringa, die veroordeeld is voor de hulp bij zelfdoding van zijn moeder, nemen het in een open brief op voor hun vader en overleden oma. “De rechters leken bij het begin van de zitting in december al vooringenomen en dit is terug te zien in het arrest”, aldus de dochters. Ze stellen dat het Gerechtshof in Den Bosch een vals beeld schetst van de situatie.

‘Moek’, de oma van de dochters Albert Heringa, was 99 jaar oud en het leven moe. Ze wilde niet meer leven en spaarde medicijnen op. Albert Heringa zag dat dat niet zou gaan werken. Nadat een euthanasieverzoek werd afgewezen, hielp hij haar en bracht de juiste pillen. Dat leverde hem een voorwaardelijke gevangenisstraf van 6 maanden op. Onterecht vinden Minne en Aafke Heringa. Oma wordt weggezet alsof ze zelf niet kon beslissen over haar dood en vader Albert Heringa als een crimineel.

‘Oma wist precies wat ze wilde'

 Het Gerechtshof stelt dat Albert Heringa de pillen van zijn moeder had moeten afpakken. De dochters zeggen dat Oma precies wist wat ze wilde: niet verder leven. Ze schrijven in hun brief: ”Regie over het eigen leven is soms het laatste wat ouderen nog hebben. Hadden wij Moek voor wie die regie het belangrijkst was wat ze bezat, hiervan moeten beroven? Moek, 99 jaar en door haar arts geestelijk gezond verklaard, werd door een niet-deskundige officier van justitie hiermee feitelijk afgeschilderd als wilsonbekwaam. Onacceptabel.”

De rechters deden tijdens de zitting in december de suggestie dat er gewacht had kunnen worden op nierfalen bij Oma. Dan was er wel een reden voor euthanasie geweest. De dochters zijn daar boos over: “Wat voor rechter suggereert er nu dat iemand eerst maximaal pijn moet lijden voordat er hulp wordt gegeven?”

Vader Heringa is dapper

Het Gerechtshof neemt het Albert Heringa kwalijk dat hij, nadat zijn moeder de pillen heeft gegeten en is gaan slapen, haar alleen heeft gelaten. De dochters schrijven: "Weinig mensen zijn moedig genoeg om hun eigen vrijheid te riskeren om een ander te helpen. Gelukkig voor Moek is onze vader wel zo iemand.”

Juridische fouten in arrest

De dochters sommen een aantal zaken op die in het arrest staan maar niet kloppen. Hun vader zou mede hebben gehandeld uit politieke overtuiging. Dat klopt niet, stellen de dochters. De zelfdoding van Moek was in 2008. Omdat hun vader alles had opgenomen op video om aan te tonen dat Moek zelf handelde, raakte een documentairemaker geïnteresseerd. Die documentaire kwam uit in 2010. In die tijd zijn de contacten met de Nederlands Vereniging voor een Vrijwillig levens Einde (NVVE) ontstaan. Het hof neemt het vader Heringa kwalijk dat hij al besloot zijn moeder te helpen voor een tweede gesprek met de huisarts. ‘Klopt niet’, zeggen de zussen. “[Onze vader] besloot te helpen nadat hij gezien had dat Moek zelf pillen was gaan verzamelen en dat was na de gesprekken met de huisarts.”

De dochters begrijpen niet dat eerdere rechters het wel goed vonden dat vader Albert handelde en dat het hof in Den Bosch niet. Albert handelde, omdat Moek het anders  zelf gedaan zou hebben, met alle risico’s van dien. De wil van Moek was sterk en Albert handelde om erger te voorkomen. Dat "overmachtcriterium" heeft het hof in Den Bosch verworpen.

Er zijn voor elkaar

in de laatste alinea van hun brief schrijven de dochters: “We zijn dol op onze oma, we genoten van haar persoonlijkheid en verhalen. We missen haar, maar hebben vierkant achter haar en onze vader gestaan. We hopen er nu later ook voor hem te zijn zoals hij er voor Moek was en ook altijd voor ons is geweest."

6 jaar na de geruchtmakende 'stikstofuitspraak' van de Raad van State ligt er sinds een kleine week eindelijk een pakket aan plannen op tafel. Maar onder juristen, milieuactivisten én boeren zijn er twijfels. "Nederland komende 5 jaar nog niet van slot."

"Het is een enorme draai en een mooie stap", zegt boerin Chantal Farjon. Haar melkveebedrijf met 160 koeien in het Overijsselse Bruchterveld zou gered zijn als de stikstofregels worden opgerekt zoals landbouwminister Femke Wiersma nu voorstelt. "Maar ik denk dat het venijn in de details zit."

'Rechtszaken beangstigend'

Chantal is een van de 2.500 zogeheten PAS-melders. Dat zijn boeren die onder het oude Programma Aanpak Stikstof (PAS) geen natuurvergunning hoefden aan te vragen voor activiteiten met een beperkte stikstofuitsoot. Chantal breidde haar boerderij in 2015 uit, maar na de stikstofuitspraak van de Raad van State in 2019 werd haar bedrijf in één klap illegaal.

De overheid zoekt al jaren naar een manier om de PAS-melders te 'legaliseren', omdat het buiten hun schuld gebeurde. Maar milieuorganisaties als Mobilisation for the Environment (MOB) denken daar anders over en proberen via de rechter boeren als Chantal te laten stoppen. "Beangstigend", noemt ze de dreiging die nog altijd boven haar hoofd hangt.

Minister wil regels oprekken

Minister Wiersma presenteerde eind vorige maand haar langverwachte stikstofbeleid. In 2035 moet de hoeveelheid stikstof die boeren, bedrijven en het verkeer uitstoten zijn gehalveerd ten opzichte van 2019. Er komen vrijwillige regelingen voor boeren, een nieuw vergunningstelsel en verduurzaming in de industrie en het verkeer.

Ook wil ze de stikstofregels oprekken, de zogeheten rekenkundige ondergrens. Daarmee zijn veel PAS-melders in één keer geholpen. Strenger wordt Wiersma bij kwetsbare natuurgebieden zoals de Veluwe en De Peel. Daar komt een regionale aanpak, met onder meer een regeling voor boeren om vrijwillig te stoppen en 'extensivering', oftewel minder dieren per hectare.

Stikstofexpert is kritisch

Ralph Frins is universitair hoofddocent omgevingsrecht aan Tilburg University en een van de stikstofexperts in Nederland. Hij is kritisch: "De recente uitspraken van de Raad van State en de rechtbank in de Greenpeace-zaak maken duidelijk dat er nu stappen gezet moeten worden. We weten al decennia dat er maatregelen nodig zijn, maar de stappen tot nu toe zijn veel te klein."

Volgens hem lijkt het erop dat Wiersma het laat aankomen op nieuwe rechtszaken. En dan moet je, zo zegt Frins, kunnen aantonen dat je als overheid voldoende stappen zet. "De landsadvocaat zegt zelf dat dit pakket hooguit in een paar gebieden kan werken. Nota bene de landsadvocaat, die de overheid ook heeft verdedigd in de recente Greenpeace-zaak, waartegen het kabinet in beroep gaat."

'Dit is nieuw kleuterplan'

Milieuactivist Johan Vollenbroek oordeelt vernietigend over de plannen. Het was zijn organisatie MOB die de zaak aanspande tegen het PAS-systeem, waarin de Raad van State de ingrijpende 'stikstofuitspraak' deed. "Ook dit nieuwe kleuterplan is in strijd met de habitatrichtlijn. De eerstkomende 5 jaar gaat Nederland niet van het slot, omdat er gewoon geen stikstofruimte is om vergunningen te verstrekken."

Hij noemt het 'bizar' dat het kabinet de eisen van de rechter negeert. De rechtbank heeft volgens hem duidelijk gemaakt dat Nederland in 2030 de helft minder stikstof moet uitstoten, en niet pas in 2035. Minister Wiersma laat hem geen andere keuze dan een juridische weg te bewandelen, vindt Vollenbroek. "Onze intentie is simpel: we willen de natuur redden."

'Chantage door MOB'

Maar volgens melkveehouder Chantal gaat de wens om de natuur te redden ten koste van bedrijven zoals die van haar. "We hebben het idee dat wij heel goed bezig zijn. We hebben extra land per koe en we doen aan natuurbeheer, met drones vliegen we over het land om nesten te beschermen."

De boerin vindt het daarom onbegrijpelijk dat Vollenbroek en zijn milieuorganisatie via de rechter probeert af te dwingen dat zij moet stoppen haar bedrijf. "Ze zijn niet tevreden over het pakket van de minister. En dan chanteren ze de minister door boeren aan te pakken. En de natuur is er nog steeds helemaal niks mee opgeschoten."

Bij kabinet aankloppen?

"Zij moet met haar zorgen bij zowel de provincie als het kabinet aankloppen", reageert Vollenbroek. "Ik hoop dat zij gaat inspreken in de Tweede Kamer, laat weten dat dit plan het niet gaat redden. Ik hoop dat ze dat gaan doen, want dat betekent dat als er echt een goede oplossing komt, wij kunnen stoppen met al onze procedures."

Hij zegt dat MOB jaren geleden al een plan heeft ingediend voor 'een complete herstructurering van de landbouw, waarbij de stikstofuitstoot fors omlaag gaat'. Dat zou volgens hem 24 tot 30 miljard euro kosten. "Economisch gezien levert het winst op. Nederland zou volgens een economische studie welvarender zijn met een veel kleinere veestapel. Je moet eventjes flink investeren, maar dan hebben we ook wat. En dan komen we van het stikstofslot."

Friese verzetstrijders brachten tijdens de Tweede Wereldoorlog talloze, vaak Amsterdamse, Joden naar de dorpen Bontebok en De Knipe. 80 jaar later leeft de geschiedenis daar nog enorm, vooral bij mensen die de oorlog zelf hebben meegemaakt.