Zeker negentien gemeenten willen meedoen aan de proef voor legale wietteelt. Grote gemeenten zijn afgehaakt en ook coffeeshops hebben aarzelingen. Haalt het paradepaardje van D66 wel de eindstreep?

Vandaag loopt de deadline af waarop gemeenten zich kunnen aanmelden voor de proef. De bedoeling leek zo eenvoudig: 10 gemeenten en 10 telers die onder toezicht van de overheid wiet gaan telen en verkopen. Een langgekoesterde wens van coalitiepartij D66. En een eerste stap om de wiethandel uit het criminele circuit te krijgen. Maar de uitvoering leek nogal wat voeten in de aarde te hebben. Nu de deadline afloopt waarop gemeenten zich kunnen aanmelden, doemt een gemengd beeld op.

Iedere gemeente zijn eigen voorwaarden

De proef kan zeer waarschijnlijk doorgaan, want het minimaal aantal gemeenten dat mee wil doen lijkt gehaald te zijn, zo bleek vanochtend in het Radio 1 Journaal. Probleem is wel dat alle burgemeesters hun eigen voorwaarden hebben gesteld voor deelname aan de proef. Ook de coffeeshops hebben nog grote aarzelingen. Verder zijn de grote gemeenten inmiddels allemaal afgehaakt.

Bart Vollenberg bezit twee coffeeshops en is woordvoerder van Cannabis Connect, de landelijke koepel van ondernemers in de cannabisbranche. Hij is blij met het experiment, maar heeft ook bedenkingen."We maken ons met name zorgen over de uitvoerbaarheid van het experiment. De mogelijkheden om het gefaseerd in te voeren zijn te beperkt en er is geen mogelijkheid voor lokaal maatwerk.

Ook voorvechter van het eerste uur, burgemeester Paul Depla van Breda, heeft zijn kanttekeningen bij de proef. Breda heeft zich aangemeld voor de proef, maar wel onder voorwaarden. "De kans is aanwezig dat niet alle coffeeshops in de gemeente mee willen doen. Die zou ik dan moeten sluiten. Het zou kunnen dat deze coffeeshops dan financiële claims bij de gemeente gaan neerleggen en dat gaat ons dus veel geld kosten. Daarin wil ik steun van het kabinet."

Kans op toename illegale straathandel

Maar dat is niet het enige. "Wanneer de proef van start gaat zal dat eerst veel ruis veroorzaken", denkt Depla. "Veel illegale telers zullen de kip met de gouden eieren zien verdwijnen en dat niet zomaar accepteren. Hierdoor kan straathandel ontstaan en overlast. Dan zal er voor de gemeenten die eraan meedoen meer handhaving moeten komen om dat in goede banen te leiden."

Ook coffeeshophouder Vollenberg denkt dat het experiment tijd nodig heeft en bijgestuurd moet worden wanneer dat nodig is. "Het zal geleidelijk moeten worden ingevoerd. De consument heeft tijd nodig om aan het nieuwe assortiment te wennen. De kwekers en coffeeshops moeten dan gelegenheid hebben om het assortiment te kunnen aanpassen. Anders wordt het een debacle. Dan zijn de coffeeshops leeg, de straten vol en zit de burgemeester met z'n handen in het haar."

Toch is burgemeester Depla overwegend positief. "Het is een goed en belangrijk initiatief, want we moeten af van het gedoogbeleid dat Nederland al 40 jaar in de greep houdt. Er moeten alleen hele goede afspraken worden gemaakt met het kabinet. Dan kan het echt een succes worden."

President Donald Trump kondigde het gisteravond aan: Amerika gaat een importheffing van 20 procent op alle producten uit de Europese Unie doorvoeren. Wereldwijd waarschuwen economen dat dit een slecht idee is, vooral voor de VS zelf. Toch zet Trump door.

Voor Nederlandse ondernemingen met veel export naar de Verenigde Staten breken spannende tijden aan. Door de extra belasting van 20 procent worden hun producten voor de Amerikaanse consument een stuk duurder. "Dit betekent heel veel onzekerheid."

"Dit valt wel rauw op ons dak", zegt Willem Hulsebosch. Samen met zijn vrouw en zoons runt hij al jaren een bloembollenbedrijf in Julianadorp.

Andere markten

"We doen al decennialang zaken met Amerika en hebben in de loop der jaren echt een goede band opgebouwd met onze klanten in de VS", gaat Hulsebosch verder. "Die willen we graag houden. Maar als het moet, dan gaan we ons op andere markten richten."

Want de familie beseft wel dat Amerikanen zullen afhaken als bloemen door de heffing te duur worden. "Tulpen zijn geen eerste levensbehoefte. Aan het eind van je rondje supermarkt staat er een bosje bloemen. Als dat ineens 20 procent duurder is, dan denk je wel twee keer na."

'We begrijpen zijn visie'

De familie Hulsebosch is flink verweven met de Verenigde Staten. "Onze moeder is Amerikaans, we hebben familie overzee en komen er vaak", vertelt zoon Roy.

"We houden van het land en zijn zelfs pro-Trumpers. Dat klinkt misschien tegenstrijdig, maar we begrijpen zijn visie wel. Hij maakt waar wat hij zegt. Dat vinden wij ergens ook wel bewonderenswaardig. Hij zet zijn volk op één, dat is duidelijk. Daar kunnen wij in Europa nog wat van leren. Alleen dit plan, dat maakt het voor ons wel lastig."

Niet volledig afhankelijk

Toch blijft Hulsebosch positief: "We zijn gelukkig niet volledig afhankelijk van Amerika. We exporteren ook naar Engeland, China, Rusland en Kazachstan. En we hebben een uniek product. Bollen kun je maar op één plek in de wereld telen, en dat is hier, in Nederland. Door het klimaat, de bodem, de omstandigheden. Dat kan niet zomaar ergens anders. Daar hebben ze ons gewoon voor nodig.

Er zijn dus genoeg opties. "Als de ene markt moeilijk doet, dan vinden wij onze weg wel via een andere. We hebben al vaker met onzekerheden te maken gehad. Als het even tegenzit, dan nemen we genoegen met wat minder marge en stellen we investeringen gewoon even uit."

'Kennis en ervaring zit in Nederland'

"Trump ziet ons het liefst naar Amerika vertrekken", legt directeur van TTA-ISO Martin Maasland uit. Het Nederlandse bedrijf maakt landbouwmachines en heeft een grote afzetmarkt in de Verenigde Staten.

TTA-ISO heeft zelfs een kantoor in de VS zitten. "Maar de kennis en ervaring op het gebied van high-techsystemen in de tuinbouw zit hier in Nederland. Die gekwalificeerde mensen kun je niet oppakken en in Amerika neerzetten."

Prijs verlagen

Bang voor Amerikaanse concurrenten is Maasland niet. "In ons geval zijn er weinig of eigenlijk geen partijen in de Verenigde Staten die hetzelfde kunnen bieden als wij. We zien onszelf daardoor niet genoodzaakt om de winstgevendheid op onze machines te verlagen."

Maar als de prijs vanwege de invoerheffingen te hoog wordt, dan bestaat er volgens Maasland wel een kans dat de markt afneemt of zelfs helemaal stilvalt. "Dan kunnen we overwegen of we bereid zijn iets van onze marges op te geven, maar we moeten ook de salarissen van onze medewerkers kunnen betalen."

Tegenactie

Over eventuele eigen tarieven die de EU als tegenactie kan invoeren, maakt Maasland zich geen zorgen. "De grootste impact zijn uiteindelijk toch de hoge tarieven van Amerika richting Europa, omdat wij in Europa produceren."

"En andersom importeren wij weinig vanuit Amerika", gaat hij verder. "Dus als Europa hoge handelstarieven gaat invoeren, verwachten wij niet dat dat veel impact op ons heeft."

Minder groei maar geen crisis

Hoofdeconomoom van de ING Marieke Blom begrijpt de zorgen van Nederlandse ondernemers die veel exporteren naar de Verenigde Staten. "Door Trumps nieuwe invoertarieven, gemiddeld 25 procent, en zelfs 54 procent voor China krijgt ook de Europese Unie een tarief van 20 procent opgelegd. Dat leidt naar verwachting tot een exportdaling van zo'n 15 procent richting de VS. Voor Nederland betekent dat een krimp van ongeveer 0,2 procent van het BBP."

Toch is dit volgens Blom geen nieuwe economische crisis in wording. "Dit is niet te vergelijken met corona of de energiecrisis. Het is vooral een rem op de groei."

Niet terugslaan met eigen tarief

Blom verwacht dat Europa met eigen tarieven zal reageren. "Maar hoe dat uitpakt is onduidelijk, omdat we niet zeker weten hoe Trump reageert. Een handelsoorlog moeten we zien te voorkomen."

"We kunnen beter gerichte steun bieden aan getroffen sectoren. Ook kan er veel winst worden geboekt door de interne markt beter te laten werken. En er liggen veel kansen in het versterken van handelsrelaties met landen als India en Zuid-Amerika. Als we dit moment grijpen, kan Europa uiteindelijk sterker en minder afhankelijk van de VS worden. Ook voor Nederland liggen hier echte kansen."