Hij wordt 'in sneltreinvaart populair onder jongeren'. Vooral op de basisscholen zijn kinderen 'in de ban' van de shisha-pen. 'Steeds meer kinderen roken de elektronische nepsigaret', die 'een rage is in Amsterdam en Arnhem.' Ik citeer zo maar uit wat grote dagbladen over wat ze de laatste weken omschreven als de nieuwste hype onder jongeren: een nepsigaret die waterdamp met geur en smaakstofjes produceert.

Hype of gehyped?

De eerste berichten doken op in maart en april, maar tot dan toe hebben nog weinig mensen van het nieuwe speeltje gehoord. Dat verandert begin mei, als het Longfonds en Trimbos in de media aandacht vragen voor de ‘verontrustende’ ontwikkeling. Die dag is de shisha-pen ineens landelijk nieuws.

Let wel: het gaat me hier niet om de discussie of de shisha-pen schadelijk voor de gezondheid is of niet. Dit is een poging om de ophef over de pen, hoe zal ik het zeggen, in een iets ander perspectief te zetten.

Alarmbellen: de cijfers ontbreken

Los van of de alarmbellen bij Trimbos en het Longfonds terecht zijn afgegaan, ze doen vermoeden dat zo ongeveer de gehele basisschooljeugd aan de shisha zit. Ik heb geen enkel onderzoek gezien onder basisscholieren dat ‘een sneltreinvaart’ rechtvaardigt. Lastig ook, want onderzoeken onder jonge kinderen zijn namelijk verboden. Dus even eerlijk: niemand heeft ook maar enig idee of we het hebben over vele tientallen, honderden of duizenden leerlingen. Let wel: van de 1,5 miljoen basisschoolleerlingen in ons land.

Helft jongeren heeft er nooit van gehoord

Uit nieuwsgierigheid hebben we toch enkele vragen gesteld over de pen, aan ruim 2600 iets oudere jongeren (12 t/m 24 jaar) uit ons 1V Jongerenpanel. Met schokkend resultaat, want wat blijkt? De helft heeft – ook ná het mediahypeje – werkelijk geen idee wat de pen is. Welgeteld 3 procent heeft hem één keer gebruikt, 2 procent daarvan ongeveer eens per maand. Als we kijken naar alleen de middelbare scholieren ligt dat percentage maar liefst... 1% hoger. Als we de jonge gebruikers vragen hoe ze aan de pen komen, zegt de ruime meerderheid dat ze hem niet zelf hebben gekocht, maar ‘een trekje van anderen namen’.

Hebben we alleen maar brave jongeren in ons panel? Dat valt best mee: één vijfde heeft - vaak met succes - geprobeerd om onder de 16 drank te kopen en een kwart van de seksueel actieve jongeren heeft ervaring met vastbinden en blinddoeken ;-) Serieuzer dan: het aantal (sigaretten) rokende jongeren in onze onderzoeken verschilt niet eens zoveel van de stivoro-cijfers.

Natuurlijk: een rage, een nieuwe trend signaleer je niet meteen met onderzoek. Zo’n trend ontluikt voorzichtig, ongezien, totdat ze ineens opbloeit. Vroegtijdig waarschuwen heeft soms een functie. Maar het kan geen kwaad om ook eens te berichten dat we bij middelbare scholieren en studenten op dit moment niets zien wat alarmbellen rechtvaardigt. En, de google-trends voor het zoekwoord ‘Shisha-pen’ piekten niet voor, maar juist ná de oproep van de anti-rooklobby. Als ze bestond zou de bond van shisha-importeurs glimlachend het glas heffen op het Longfonds.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.