NCTV waarschuwt in nieuw dreigingsbeeld voor online radicalisering: 'Online wereld niet los zien van offline realiteit'

In het nieuwste rapport van de NCTV wordt de online radicalisering van jongeren nadrukkelijk besproken. Niet eerder speelde de online wereld zo'n grote rol in een dreigingsbeeld, zegt terrorisme-onderzoeker Elanie Rodermond.

De NCTV verhoogde het dreigingsniveau in ons land van 3 naar 4. Het is het op een-na-hoogste niveau, wat betekent dat de kans op een aanslag reëel is. "Dat gebeurt niet vanwege één gebeurtenis alleen", legt VU-onderzoeker Rodermond uit.

Jihadistische dreiging toegenomen

De terroristische dreiging vanuit het jihadisme is toegenomen. De afgelopen periode waren verschillende aanslagen in de landen om ons heen. In Brussel werden twee Zweedse voetbalsupporters omgebracht, eerder dit jaar werd in Arras een docent doodgestoken. In Parijs werd onlangs een Duitse toerist gedood. Het reisadvies voor Parijs staat daarom op geel.

Volgens de NCTV gebruiken IS en Al Qa'ida de oorlog in Gaza om hun sympathisanten 'aan te sporen' om aanslagen te plegen. Ook Rodermond ziet de oorlog als één van de redenen. In het dreigingsbeeld wordt ook gewezen naar de Afghaanse tak van IS (ISKP). "Wat nieuw is, is dat deze tak de wens heeft om de dreiging naar het westen te doen uitgaan. Ook daar kun je een oorlog als belangrijke factor inzien, maar ook de recente koranverbrandingen."

Online radicalisering

Online radicalisering van jongeren heeft een prominente rol in het dreigingsbeeld. Opvallend, vindt criminoloog Rodermond. Hoe die radicalisering online gaat is nog ongrijpbaar, vertelt ze. "We zijn nog helemaal niet over uit hoe dit werkt", zegt onderzoeker Rodermond. "We weten dat social media, games en chatboxen een rol spelen in radicalisering maar hoe en in welke volgorde, is onbekend."

Ze doet nu onderzoek naar hoe dit gaat. Duidelijk wel is dat online fora een belangrijke rol spelen. Al wordt dat soms te simplistisch voorgesteld, zegt ze. "Je wordt niet uitgenodigd en dan gevraagd om een aanslag te plegen". Ze worden onderdeel gemaakt van een gemeenschap. "Mensen worden verwelkomd en er worden grapjes gemaakt en over het dagelijks leven gesproken."

Plannen op het spoor komen

Eerder dachten we dat mensen in een bepaalde ideologie radicaliseerden. Maar volgens Rodermond loopt dit online anders. "Mensen met een bepaalde geweldsfascinatie gaan op zoek naar groepen die bij die geweldsfascinatie horen", zegt ze. De ideologie, rechts-extremistisch of jihadistisch, komt er volgens haar pas later bij. "Belangrijk voor preventie."

"De online wereld kan niet los worden gezien van de offline realiteit", zegt ze. Maar plannen op het spoor komen is online ontzettend moeilijk. "Ook omdat ze op allerlei versleutelde fora zitten", zegt ze. Om in dit soort groepen door te dringen heb je bepaalde bevoegdheden nodig. Vaak maken mensen die iets willen doen dit vooraf kenbaar. "Dat is belangrijk om oog voor te hebben."

'Laatste zetje'

Wat maakt dat iemand uiteindelijk een aanslag pleegt, laat zich moeilijk voorspellen. Het gaat vaak om een complexe samenloop van omstandigheden. "Iemand is kwetsbaar in zijn leven, komt dan een persoon tegen en raakt geïnspireerd door een bepaald gedachtegoed." Een oproep tot een aanslag, zoals de Afghaanse tak van IS onlangs deed, kan dat net een laatste zetje geven, stelt de onderzoeker.

"We kunnen wel goed terugkijken: hoe ziet iemands leven eruit? Wat zijn de motieven?", zegt Rodermond, die benadrukt dat maar weinig mensen tot een terreurdaad overgaan. "Je pleegt niet ineens een aanslag, er zijn vaak problemen in de thuissituatie of er zijn psychische problemen." Te voorspellen is het dus niet, maar door het verhoogde dreigingsniveau zijn we alert. "Daarom is het goed dat de veiligheidsdiensten hier bovenop zitten."