COA na schokkende rapporten over azc Ter Apel: 'Dit kunnen wij niet meer aan'

Het COA en hulporganisaties maken zich grote zorgen over de problemen die opnieuw spelen bij het aanmeldcentrum voor asielzoekers in Ter Apel. Het COA zegt 'het niet meer aan te kunnen'. Hulporganisaties spreken van een ‘schrijnende situatie’.

"Dit kunnen wij niet meer aan", zegt regiomanager Johann Velkers bij het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA). Hij is verantwoordelijk voor de opvanglocatie in Ter Apel.

Situaties die niet kunnen

Donderdagmiddag stond hij media te woord voor de poorten van de asielopvang in Ter Apel. "We zijn ingericht op een maximum van tweeduizend mensen op deze locatie. Daar gaan we ver overheen", concludeert hij.

"Ik zie leed bij mijn eigen mensen, die al weken constant bezig zijn om slechte keuzes te maken. Want goede keuzes zijn er niet meer. We zien veel incidenten omdat we mensen onder moeten brengen in situaties die niet kunnen."

GGD-rapport

UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties spreekt van een 'symptoom van een failliet opvangsysteem'. Demissionair staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Eric van der Burg doet op zijn beurt nog eens een dringend beroep op gemeenten om extra opvangplekken te realiseren.

Daarmee reageren ze op de vandaag verschenen rapporten die de onmenselijke situatie in Ter Apel beschrijven. Dat begon vanochtend met een GGD-rapport in handen van EenVandaag, waarin onder andere wordt geschreven over een totaal gebrek aan hygiëne. Een rapport van de Inspectie van Justitie en Veiligheid, dat later vandaag naar buiten kwam, omschreef de situatie in het asielzoekerscentrum als 'onveilig en onhoudbaar'.

'Ongelofelijk geschrokken'

In het azc in Ter Apel zijn weinig douches en toiletten en degene die er zijn, zijn vies. Matrassen op de grond worden niet schoongemaakt en kleding kan niet worden gewassen en gedroogd. Bestuursvoorzitter Frank Candelvan Vluchtelingenwerk Nederland was afgelopen week zelf in Ter Apel. "Ik ben ongelofelijk geschrokken", vertelt hij.

"De mensen zaten noodgedwongen in een wachtkamer, zonder fatsoenlijk sanitair. Ik heb zelfs gesproken met een vrouw met een hernia die op de grond moest slapen."

Risico of infectieziekten

Het gebrek aan hygiëne en het feit dat mensen dicht op elkaar zitten, verhoogt het risico op ziekteverspreiding. Dat risico wordt volgens de GGD nog groter, doordat de groepen mensen die wachten niet worden gescreend op ziektes, zoals tuberculose. Artsen zonder Grenzen noemt dat 'bijzonder zorgwekkend'.

"Een van de belangrijkste lessen van de noodsituatie in de zomer van 2022 was nu juist dat ernstige aandoeningen in een vroeg stadium opgemerkt moeten worden", zegt een woordvoerder.

Slapen in de wachtruimte

Artsen zonder Grenzen geeft aan in contact te staan met de organisaties ter plaatse, maar onderneemt voorlopig zelf nog geen actie. "Op dit moment zijn er veel crises in de wereld waar de medische nood hoog en toegang tot medische voorzieningen essentieel zijn, bijvoorbeeld in Gaza, Afghanistan, Soedan en Congo."

Ook het Rode Kruis maakt zich zorgen over de mensen in Ter Apel. "Mensen sliepen tot 6 dagen lang in de wachtruimte van de IND, zonder de mogelijkheid om te douchen. Eerst op stoelen en zelfs op de koude, harde grond." Het Rode Kruis deelt sinds zaterdag matrasjes, dekens en hygiënekits uit. Gisteravond heeft er voor het eerst niemand meer in de wachtruimte overnacht, waardoor er geen hulp van het Rode Kruis meer nodig was.

Methadongebruikers

In het GGD-rapport valt ook te lezen dat veel alleenstaande mannen methadon gebruiken. "Daar was ik door verrast", vertelt Frank Candel van Vluchtelingenwerk Nederland. "Ik heb echt te doen met de burgemeester van Ter Apel. Hij heeft in toenemende mate te maken met probleemgroepen in zijn opvang. Terwijl Ter Apel juist geschikt is als opvang voor gezinnen met bijvoorbeeld scholing erbij."

COA-regiomanager Velkers zegt ook dat door de moeilijke uitstroom er ook overlastgevers zijn met drugsproblematiek in het azc. "Dat is wel problematiek die wij hier nu krijgen, waar wij als organisatie niet op ingericht zijn. Alle medische diensten proberen zo goed moeilijk aan te haken. Maar als de rest van Nederland vrij weinig doet, moeten wij roeien met de riemen die we hebben en soms blijven daar gaten in zitten. Met als gevolg dat mensen op bankjes en op de grond slapen", zegt hij.

Uitbraken buiten de opvanglocatie

De situatie is daarmee volgens velen vergelijkbaar met die van vorig jaar, toen honderden asielzoekers gedwongen buiten moesten slapen. Tientallen artsen, hoogleraren en zorgmedewerkers klommen toen in de pen om het kabinet aan te schrijven. Duizenden collega's ondertekenden die brief, waarin ze aandrongen op een humane oplossing voor de situatie in Ter Apel.

Een van de schrijvers van die brief is Chantal Rovers, hoogleraar Uitbraken van Infectieziekten aan het Radboudumc. Zij ziet de situatie met lede ogen aan. "Dat zijn toch wel schokkende omstandigheden. Alles bij elkaar is dit een risico op een of meerdere uitbraken van infectieziekten. We moeten ons realiseren dat dit kan leiden tot uitbraken die buiten de opvanglocatie ook de maatschappij raken, zeker als mensen de eerste screening niet direct na aankomst krijgen. Daarom moeten we zorgen voor structureel betere opvangmogelijkheden."

Spreidingswet

Dat is iets wat demissionair staatssecretaris Van der Burg ook wel wil, maar hij wacht met smart op de Spreidingswet. Die wet, waarmee gemeenten gedwongen kunnen worden een bepaald aantal asielzoekers op te vangen, moet nog behandeld worden door de Eerste Kamer. Een datum daarvoor is nog niet bekend.

Het ministerie van Justitie en Veiligheid laat in een schriftelijke reactie weten dat de situatie in Ter Apel zo 'niet langer kan'. Van der Burg doet een beroep op provincies en gemeenten om meer opvangplekken te realiseren. Verder wil het ministerie inzetten op een versnelde uitstroom van statushouders uit de opvang naar gemeenten. "We beseffen dat we veel vragen van provincies en gemeenten, maar we zullen dit echt met elkaar moeten doen."