De Dodenherdenking van dit jaar is een van de meest besproken edities ooit. Vanwege de oorlog tussen Israël en Hamas waren de spanningen en zorgen de afgelopen dagen hoog. Maar felle discussies rondom de Dodenherdenking zijn niet uniek.
In Amsterdam zijn er zware maatregelen getroffen om de Dodenherdenking zo rustig mogelijk te laten verlopen. Zo mogen er veel minder mensen op de Dam zijn tijdens de herdenking, moesten ze zich van tevoren aanmelden en worden ze gefouilleerd. Vlaggen, megafoons en borden zijn ook niet toegestaan.
Een spiegel van eigen tijd
"Deze editie is beladen omdat je merkt dat er veel discussie is." Maar volgens historicus Ilse Raaijmakers zijn protesten tijdens de Dodenherdenking van alle tijden. "4 mei is vaak een spiegel van de eigen tijd. Op dit moment is er veel polarisatie in de samenleving, dat zie je terug."
Volgens Raaijmakers hoort ophef bij de Dodenherdenking. "4 mei wordt vaak gebruikt om onrecht aan te grijpen. Dat is ook best logisch omdat het oog van de natie op dat moment op je is gericht, je hebt de aandacht."
Bekijk ook
Lawaaiprotest in 2018
De huidige maatregelen en spanningen in Amsterdam doen denken aan het lawaaiprotest in 2018. Toen was actiegroep 'Geen 4 mei voor mij' van plan om tijdens de dodenherdenking lawaai te maken. Dit om aandacht te vragen voor de oorlogsmisdaden van Nederlandse militairen in voormalig Nederlands-Indië. De groep vindt het onbestaanbaar dat Nederlandse militairen wel worden herdacht, maar omgebrachte Indonesische moslims niet.
Dit protest werd door de burgemeester verboden omdat hij bang was dat er paniek zou uitbreken, zoals in 2010 met de Damschreeuwer. Uiteindelijk boog zelfs de rechter zich over dit protest en gaf de burgemeester gelijk.
Een herdenking die steeds verandert
Vanaf de start van de Nationale Dodenherdenking is er eigenlijk al discussie, voornamelijk over wie er herdacht zou worden. Oorspronkelijk waren dat alleen Nederlandse militairen en verzetsstrijders die omkwamen in de Tweede Wereldoorlog. Maar inmiddels herdenken we alle Nederlanders die tijdens conflicten zijn omgekomen. Deze veranderingen gingen niet zonder slag of stoot.
Zo probeerden twee jongeren in 1970 een krans te leggen voor homoseksuele slachtoffers en werden hardhandig weggehaald. Pas na Kamervragen werden er het jaar daarna kransen gelegd voor homoseksuelen, Roma en Sinti die omkwamen in concentratiekampen. In 2012 wordt toenmalig burgemeester van Bronckhorst, Henk Aalderink, wereldnieuws omdat hij tijdens de Dodenherdenking in het dorp Vorden ook langs de graven van Duitse soldaten wilde lopen.
Bekijk ook
'Je mag zelf bepalen wat je herdenkt'
"4 mei is een belangrijke dag voor Nederlanders", vertelt Raaijmakers. "Je ziet ook dat het de essentie van democratie is. Je mag zelf bepalen wat je herdenkt of waar je aan denkt." Ze vindt discussie, zowel nu als vroeger, juist goed. "Dat is anders dan een land als Rusland, waar het wordt opgelegd wie je herdenkt."
"De kern van herdenken in een democratie is dat mensen van mening verschillen", vervolgt ze. "Er worden bijvoorbeeld ook steeds meer alternatieve herdenkingen georganiseerd, dat houdt de herdenking levend."
Herdenking laat zien wat belangrijk is
De historicus denkt niet dat herdenkingen hierdoor steeds breder worden. "Elke generatie herdenkt op haar eigen manier en legt op andere helden, slachtoffers of daders de nadruk." Dat is volgens haar ook te zien door de tijd heen. "Als je precies naar de tekst kijkt die wordt uitgesproken op 4 mei, heeft dat steeds een slingerbeweging gemaakt door de jaren heen."
Volgens haar laat de herdenking zien wat er in die tijd belangrijk is. "Zoals de Vietnam-oorlog in de jaren '60, of apartheid in Zuid-Afrika. Dingen die in onze samenleving spelen. Dat zie je door de tijd heen elke keer op 4 mei terugkomen."
Bekijk ook
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.