1,5 miljoen euro voor campagnes 'sleepwetreferendum'. Is dat nodig?

De regering heeft 1,5 miljoen euro aan subsidies verstrekt aan 61 partijen voor campagnes voor het referendum over de inlichtingenwet. Na het Oekraïnereferendum moest de helft van de subsidieontvangers deze helemaal of gedeeltelijk weer terugbetalen. Deze keer worden er geen wc-rollen bedrukt met campagneteksten, maar dan nog: is het nodig dat de overheid die campagnes financiert? Kan een publiek debat niet zonder subsidies worden gevoerd?

In de referendumwet staat beschreven dat er 2 miljoen aan subsidies beschikbaar is voor voor-, neutrale en tegencampagnes. Oud PvdA-Tweede Kamerlid Niesco Dubbelboer is daar verantwoordelijk voor. Hij schreef in 2005 samen met collega-kamerleden Boris van der Ham en Wijnand Duivendak het wetsvoorstel voor het raadgevend referendum. Waarom die subsidies zo belangrijk zijn? “De overheid heeft alle middelen om campagnes te kunnen voeren. Burgers hebben dat niet. Ik vind het een belangrijk onderdeel van de democratie dat de overheid andere partijen ook in staat stelt om campagne te voeren.”

Subsidie voor bedrukte wc-rollen

Rond het referendum over het associatieverdrag met Oekraïne ontstond er ophef over de subsidie voor de wc-rollen die tegen-campagnevoerder Ruben Marsman bedrukte met argumenten. Thijs Niemantsverdriet, politiek redacteur voor het NRC deed na het referendum onderzoek naar de uitgegeven subsidiegelden. Wat bleek: er was een club die een verblijf in een sauna had gedeclareerd, inclusief zwembroek. Een ander bedrijf had zichzelf ingehuurd. “Ik zag vooral dat heel veel clubs geld hadden gekregen waarvan je je afvroeg: hadden ze dat ook gedaan als er niet zo’n fijne subsidieregeling had bestaan?”, aldus Niemantsverdriet.

Ik denk niet dat ik campagne was gaan voeren als de subsidieregeling niet had bestaan."

Ruben Marsman, die nu opnieuw campagne voert moet even nadenken over die vraag. “Door de subsidies is het wel makkelijker om een groter podium te krijgen. Zonder subsidie kan je niet zo veel bereiken.” Marsman bedrukt deze keer geen wc-rollen. Het liefst had hij dat wel gedaan, maar hij had niet het idee dat de referendumcommissie die aanvraag opnieuw zou inwilligen. Nu deelt hij flyers uit. Daar kreeg hij 48 000 euro voor.

De stichting Follow Focus maakte een voor-campagne voor op social media. Voor een social media campagne met onder anderen dit filmpje kregen ze bijna 40 000 euro. 

‘Referendumcommissie moet inhoudelijk kunnen toetsen’

De referendumcommissie zegt echter dat de subsidieaanvragen nu, in aanloop naar het referendum over de zogenoemde sleepwet, net als voor het Oekraïne-referendum niet inhoudelijk zijn getoetst. “Het enige dat verandert is ten opzichte van de vorige keer is dat aanvragers nu ook een plan van aanpak moeten indienen. Inhoudelijk toetsen mogen we niet,” aldus een woordvoerder van de commissie.

Volgens de bedenker van de wet, Niesco Dubbelboer, zou de referendumcommissie dat wel moeten mogen. “Die rel rond de wc-rollen de vorige keer, was heel ongelukkig. Zo krijgt het een slecht imago.” “Dan staat iedereen op zijn achterste benen,” denkt journalist Niemantsverdriet juist. “Dan gaat de politiek zich bemoeien met wat een goede campagne is.”

Rechtszaak voor referendum over referendum

Waarschijnlijk is het de laatste keer dat we deze discussie voeren, de Tweede Kamer heeft onlangs ingestemd met het afschaffen van het raadgevend referendum. Dubbelboer, nu actief voor de stichting Meer Democratie, probeert het tij echter te keren. “Wij zijn naar de rechter gestapt om een referendum over het afschaffen van het raadgevend referendum af te dwingen. Dat doen we op een moment dat dat ook nog in de Eerste Kamer meegewogen kan worden. We hopen dat de Eerste Kamer iets staatsrechtelijker kijkt en dat de bevolking toch nog zeggenschap krijgt over het afschaffen van zo’n belangrijk democratisch recht.”