Hypotheekrenteaftrek afschaffen? Eigenwoningforfait verhogen is volgens deze econoom effectiever om starters te helpen
Het 'H-woord' is terug op de politieke agenda: er is veel te doen om de plannen van verschillende partijen om de hypotheekrente af te schaffen. Maar is dat wel de beste oplossing voor de huidige problemen op de woningmarkt? "Het treft juist starters."
Economen zijn al langer kritisch op de hypotheekrenteaftrek. Het belastingvoordeel voor woningbezitters zou volgens hen de huizenprijzen onnodig laten oplopen. Ook zou het voor een oneerlijk voordeel zorgen bij huizenkopers ten opzichte van huurders.
Verkiezingsthema
Meerdere partijen hebben inmiddels in hun verkiezingsprogramma opgenomen dat ze de hypotheekrenteaftrek daarom in stappen willen afschaffen. Het gaat onder meer om GroenLinks-PvdA, CDA en D66, die in de laatste zetelpeiling samen goed zijn voor 58 zetels. Hoe de aftrek precies moet worden afgebouwd, daar denken partijen wel verschillend over.
Afgelopen weekend werd duidelijk dat de VVD, in de laatste zetelpeiling gedaald naar 15 zetels, niet in een kabinet zal stappen dat de hypotheekrenteaftrek afschaft. Een 'breekpunt' dus, en daarmee lijkt het onderwerp nu een belangrijk verkiezingsthema te worden. En dat is niet heel verrassend, zegt woningmarkteconoom Matthijs Korevaar van de Erasmus Universiteit in Rotterdam.
Twijfels bij econoom
Het 'H-woord' valt eigenlijk altijd wel een keer, weet hij. Het is volgens hem ook goed dat erover wordt gediscussieerd: "Ik denk dat de richting van het debat nu goed is. De vraag is of we de fiscale voordelen voor woningbezitters wat meer kunnen beperken." De voorgestelde oplossing, het afbouwen van de hypotheekrenteaftrek, is volgens hem alleen niet de beste.
En dat is opvallend, want Korevaar was jarenlang er juist groot voorstander van om het belastingvoordeel helemaal af te schaffen. Maar de woningmarkteconoom twijfelt nu: "We zouden liever geboren zijn in een wereld zonder hypotheekrenteaftrek, maar in de wereld die we nu hebben is afschaffen niet gemakkelijk."
'Treft juist starters'
De reden waarom Korevaar inmiddels twijfelt, is dat hij zich afvraagt of afschaffing wel de groep helpt die het nu lastig heeft op de woningmarkt: de starters. Door de hoge huizenprijzen en de gestegen rente moeten zij nu ook vaak een hoge lening afsluiten.
Hierdoor kunnen zij volgens hem nu relatief ook veel hypotheekrente aftrekken. "Sinds de hogere rente zijn het juist koopstarters met modale inkomens die er relatief sterk van profiteren", legt hij uit. "Het afschaffen van de hypotheekrenteaftrek treft dus precies de groep die de politiek zegt te willen helpen."
Eigenwoningforfait
De woningmarkteconoom zegt dat de kloof tussen kopers en huurders door iets anders wordt veroorzaakt. "Het zit in het lage eigenwoningforfait", vindt hij. Het eigenwoningforfait is een bedrag dat bij het inkomen van huiseigenaren wordt opgeteld, waardoor ze meer belasting betalen. Het gaat om een klein percentage van de WOZ-waarde van hun woning.
Het idee hierachter is dat mensen met een koophuis geen huur hoeven te betalen. Dat voordeel wordt gezien als een fictieve vorm van inkomen, waarover dus belasting moet worden betaald. Tegelijkertijd zijn er ook kosten voor huizenbezitters, waaronder het betalen van rente. Om dat met elkaar in balans te houden, kunnen eigenaren een deel van de hypotheekrente aftrekken.
'Bizarre realiteit'
Maar inmiddels worden huizen in hoog tempo veel meer waard en ook de huurprijzen stijgen snel. Volgens Korevaar is er op dit moment daarom helemaal geen sprake meer van een balans. "Het voordeel van het 'gratis' wonen belasten we nauwelijks meer."
De hoogte van het eigenwoningforfait staat dus niet meer in verhouding tot de werkelijke hoogte van hoeveel huur er wordt uitgespaard door kopers, vindt de woningmarkteconoom. "We doen nu alsof een koopwoning van een miljoen euro maar een maandhuur van 300 euro kan opleveren. Dat is de bizarre realiteit."
Kloof verkleinen
Als je de kloof tussen kopers en huurders wil verkleinen is er volgens hem dan ook een effectievere manier dan de hypotheekrenteaftrek afschaffen. "Verhoog het eigenwoningforfait", legt hij uit. "Dat helpt starters wél en het zorgt voor een betere verdeling van de schaarse woonruimte in Nederland."
Dat betekent niet dat de hypotheekrenteaftrek hoe dan ook moet blijven bestaan, zegt Korevaar tot slot. Zijn boodschap aan de politiek: er moet vooral íets gebeuren. "Niets doen is geen optie. Als het eigenwoningforfait niet verhoogd wordt, lijkt beperking van de hypotheekrenteaftrek mij nog steeds verstandig."