Hybride oorlogsvoering, het gaat er in de media vaak over. En ook tijdens de NAVO-top zal het onderwerp voorbij komen. Maar wat is het eigenlijk? En hoe ziet het eruit in de praktijk? We leggen het uit.
"De frontlinie heeft allang onze grenzen gepasseerd", zei NAVO secretaris generaal Mark Rutte laatst. Daarmee doelt hij op de hybride oorlog die inmiddels volop woedt in west-Europa. Dit onderwerp zal dan ook hoog op de agenda staan tijdens de NAVO-top die dinsdag in Den Haag van start gaat.
Makkelijk te ontkennen
Volgens hoogleraar Terrorisme en Politiek Geweld aan de universiteit Leiden Bart Schuurman gaat het bij hybride oorlogsvoering over operaties die tussen 'vrede en oorlog in zitten'. "Die zijn bewust ook te ontkennen."
"Ze zijn heel ambigu ontworpen en het gaat om een heleboel dingen die ingezet worden om het buitenlands beleid van een staat, in dit geval Rusland, te bevorderen", legt hij verder uit.
Van beïnvloeding tot moordaanslag
Schuurman inventariseerde alle hybride oorlogsdaden in West-Europa sinds de Russische invasie in Oekraïne in 2022, en kwam op een aantal van ruim 100. Dan gaat het om gebeurtenissen waarvan een overheid of openbaar ministerie heeft gezegd dat Rusland erachter zat, of die passen in een patroon van aan Rusland toegekende gebeurtenissen.
"We hebben het dan over gescheurde internetkabels in de Baltische zee, een brandaanslag op een winkelcentrum in Warschau, en inbraken in waterzuiveringsinstallaties in Finland", somt de hoogleraar op. "Maar ook over een plot voor een moordaanslag op de directeur van Europa's grootste tankfabrikant Rheinmetall. En beïnvloedingscampagnes waarover veel is gesproken tijdens de Duitse bondsdagverkiezingen en die zelfs leidden tot het ongeldig verklaren van de Roemeense presidentsverkiezingen."
Reactie vanuit NAVO
Rusland ontkent consequent alle betrokkenheid. "Onkenbaarheid en ambiguïteit zijn een essentieel onderdeel van dit soort hybride operaties", vertelt Schuurman. "Erkenning daarvan is voor Rusland geen optie, omdat dat een reactie van onze kant zou uitlokken. Iets wat voor hen nadelig kan uitpakken"
Sterker nog, Rusland kan de toorn van de NAVO over zich afroepen met dit soort acties, vertelt Sabine Mengelberg van de Nederlandse Defensie Academie in Breda. "Sinds 2014 erkent de NAVO in het beroemde Artikel 5 naast gewapende aanvallen ook hybride en cyber-dreigingen. Als de situatie escaleert, kan de NAVO dus op basis van Artikel 5 ook daarop reageren." Want een aanval op één lidstaat wordt gezien als een aanval op alle lidstaten, ook als het om een hybride aanval gaat.
Info
Wat is artikel 5?
Artikel 5 is onderdeel van het Noord-Atlantisch Verdrag. In het Artikel staat dat een aanval op één NAVO-lidstaat wordt beschouwd als een aanval op alle lidstaten. Dat betekent dus ook dat alle lidstaten de aangevallen lidstaat bijstaan als er beroep wordt gedaan op het Artikel. In welke vorm dat dan gebeurt, is niet vastgelegd.
Het is niet zo dat Artikel 5 meteen in werking treedt als een land aangevallen wordt. De lidstaat kiest zelf of ze er wel of niet beroep op doet. Daarna beslissen de overige NAVO-landen samen hoe ze reageren op die oproep.
Topprioriteit
Tijdens de komende NAVO-top zal het vooral gaan over geld, vertelt Mengelberg. "Als ik kijk naar de NAVO-top, staat op dit moment het gesprek over de norm centraal waarbij landen 3,5 tot 5 procent van hun BNP (bruto nationaal product, red.) zouden moeten investeren in defensie." Maar de hybride dreigingen tegen de NAVO verdienen volgens Mengelberg meer aandacht. "De vraag is of dat voldoende prioriteit heeft "
Volgens hoogleraar Schuurman zou dit de absolute topprioriteit moeten zijn. "Veiligheid is het fundament van onze welvaart. Dus als dat in het geding komt, dan kun je naar de rest ook fluiten."