Wat maakt TikTok gevaarlijker dan andere social media? En 4 andere vragen over de populaire app beantwoord

Nog geen maand geleden riep het kabinet ambtenaren op om de app TikTok van hun telefoon te verwijderen, uit angst voor spionage door China. Om die reden is het in andere landen verboden. Voor EenVandaag Vraagt vroegen we wat jullie daarover willen weten.

Te weinig TikTok-gebruikers weten wat de gevolgen zijn van hun activiteit op de app, zegt emeritus hoogleraar Communicatiewetenschap Jan van Dijk. Hij doet aan de Universiteit Twente onderzoek naar de sociale en maatschappelijke gevolgen van informatie- en communicatietechnologieën. Op dit moment schrijft hij een boek met de titel Power & Technology. "Het is mogelijk dat de gegevens van TikTok-gebruikers worden verkocht aan derde partijen, of ingezet worden voor politieke beïnvloeding."

1. Waarom is er zoveel ophef over TikTok?

"Omdat het om een socialmediaplatform gaat van een Chinees bedrijf. Daardoor zijn er mensen die denken dat de app wordt gebruikt voor spionage. Ze denken bijvoorbeeld dat de Chinese overheid de app gebruikt om in de gaten te houden wat er allemaal gebeurt in het Westen. Dat is alleen moeilijk te bewijzen", zegt Van Dijk.

Maar er zijn wel aanwijzingen voor, gaat hij verder. "We weten bijvoorbeeld dat er veel Chinese werknemers voor TikTok werken die eerder bij de Chinese staatsmedia werkten, of nog steeds voor China werken. Die mensen staan natuurlijk aan de kant van het staatsapparaat."

2. Wat maakt TikTok gevaarlijker dan andere social media?

"Het probleem is dat de privacy-aanpak van TikTok veel slechter is dan die van Facebook en Snapchat", zegt Van Dijk. "Zelfs die zijn al behoorlijk bekritiseerd in het verleden. Voor zover bekend registreert TikTok meer gegevens dan die andere apps. Ook zijn de privacy-standaarden van TikTok zo ingewikkeld, dat gebruikers ze bijna niet kunnen begrijpen, ze moeten hun instellingen aanpassen om de privacy van de app enigszins te verbeteren."

Als je dat niet aanpast, heeft TikTok toegang tot ontzettend veel gegevens, legt Van Dijk uit. "Dan heb ik het over alles van je profiel: geboortedatum, gebruikersnaam, telefoonnummers, zoekgeschiedenis, foto's, wachtwoord, je aankopen en meer. Maar ook je directe berichten naar andere gebruikers: met wie je praat en hoe vaak. Ook weten ze alles over jouw telefoon, zoals het nummer en het besturingssysteem."

"Op basis daarvan hebben ze informatie over jouw huishouden. Niet alleen je telefoonnummer, maar ook op wat voor besturingssystemen je zit. En bijvoorbeeld ook de wifi die jij gebruikt. Op basis daarvan hebben ze ook weer informatie over jouw huishouden. Dat noemen ze technische informatie. TikTok heeft veel van dat soort informatie, terwijl gebruikers daar vaak niets van weten."

3. Waarom is het erg dat TikTok die gegevens heeft?

Van Dijk legt uit dat bijna alle socialmediabedrijven een commercieel belang hebben en zoveel mogelijk gegevens van gebruikers proberen te verzamelen om door te verkopen aan andere partijen omdat ze veel geld waard zijn.

"TikTok is alleen erger, omdat zij veel meer gegevens verzamelen dan de andere social media. De andere socialmedia-apps zijn de afgelopen 10 jaar behoorlijk aangepakt, waardoor ze zich op bepaalde punten hebben teruggetrokken. Daar zijn meer mogelijkheden om dingen af te schermen. Nog lang niet genoeg in mijn ogen, maar die hebben in elk geval wat gedaan. Bij TikTok is dat nog niet het geval als het gaat om privacy en bescherming."

En het is ook erg dat TikTok die gegevens heeft, om de mogelijke politieke beïnvloeding, zegt Van Dijk. "Daardoor zouden verkiezingen bijvoorbeeld gemanipuleerd kunnen worden. Dat is in het verleden al gebeurd. Het bekendste voorbeeld is het Cambridge Analytica-schandaal, waar persoonlijke gegevens van 87 miljoen Facebookgebruikers zonder toestemming zijn gebruikt voor Amerikaanse politieke advertenties."

4. Waarom wordt TikTok niet helemaal verboden?

"Er zijn landen, Canada en Frankrijk bijvoorbeeld, waar het verboden is om als ambtenaar gebruik te maken van TikTok. Je ziet dat nu steeds meer in het Westen. Ook in Nederland wordt daarover gesproken. Ik ben het eens met die ontwikkeling, omdat we niet kunnen uitsluiten dat er een kans is op manipulatie."

"De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) heeft TikTok vorig jaar een boete van 750.000 euro opgelegd omdat hun privacyregels niet goed zijn. Dat proces loopt nog", zegt Van Dijk. Ik denk dat naarmate ze meer bekeken worden en hun privacystandaarden niet aanpassen, ze ook meer boetes zullen krijgen."

Volgens Van Dijk ligt de app nu ook extra onder een vergrootglas. "Dat komt weer vanwege die politieke achtergrond en omdat het een Chinese app is."

5. Waarom zijn er geen strengere regels voor minderjarigen op TikTok?

"Jongeren moeten beter voorgelicht worden over de gevaren van TikTok", zegt Van Dijk. "Er zijn risico's waar ze zich niet bewust van zijn. Ouders moeten vaker meekijken. Het platform laat nu wel toe dat ouders meekijken om hun kinderen te beschermen tegen pesters of kinderlokkers, door bijvoorbeeld instellingen aan te passen. Maar dat is een kleine stap in de goede richting."

"Over een eventueel verbod voor minderjarigen op de app is Van Dijk sceptisch. "Nu is de minimale leeftijd voor het gebruik van de app 13 jaar, maar die regel wordt vaak niet nageleefd. Veel kinderen die jonger zijn dan 13 maken al gebruik van de app. Hoewel het controleren van de leeftijd van gebruikers eenvoudig zou moeten zijn, wordt het niet altijd gedaan."

Van Dijk denkt dat het in de praktijk erg lastig is om een verbod voor minderjarigen te handhaven. "Een andere optie is om hoge boetes uit te delen om zo de privacy van minderjarige gebruikers te beschermen."