Wat is de zin van Prinsjesdag met een demissionair kabinet? En 4 andere vragen over de derde dinsdag van september

Het is de derde dinsdag van september en dat betekent Prinsjesdag. Maar met een demissionair kabinet én corona is de dag ook dit jaar anders dan anders. Vijf vragen over Prinsjesdag 2021 aan politiek verslaggever Simone Tukker.

1. Wat maakt Prinsjesdag dit jaar anders dan anders?

"Het meest springt natuurlijk in het oog dat er ruim 188 dagen na de verkiezingen nog altijd geen nieuwe regering is. Het huidige kabinet is demissionair en daardoor heeft Prinsjesdag een iets ander karakter dan normaal. Zo komt een demissionair kabinet over het algemeen niet ineens met grote, ambitieuze beleidsplannen op de proppen.

De opgemaakte begroting gaat voor een groot deel over eerdere toezeggingen van het demissionaire kabinet. Dan kun je bijvoorbeeld denken aan het bedrag dat is vrijgemaakt voor de compensatie van de slachtoffers van de toeslagenaffaire.

Ook de setting is wederom anders dan normaal. De koning zal de Troonrede voordragen in de Grote Kerk in Den Haag en niet in de Ridderzaal. Dit heeft niet zo zeer te maken met de renovatie van het Binnenhof - de aanvang daarvan is nog maar net begonnen - maar simpelweg omdat er niet genoeg plek is in de Ridderzaal om anderhalve meter afstand van elkaar te houden."

2. Het kabinet is demissionair, heeft Prinsjesdag dan wel zin?

"Prinsjesdag draait nu eenmaal om de begroting. En ook al is het kabinet demissionair, de financiële huishouding van ons land kan niet wachten op een nieuw kabinet. En dat niet alleen, het is ook nog eens vastgelegd in de grondwet.

In artikel 65 van de Grondwet is te lezen dat: 'jaarlijks op de derde dinsdag van september, of op een bij de wet te bepalen eerder tijdstip, wordt door of namens de Koning in een verenigde vergadering van de Staten-Generaal een uiteenzetting van het door de regering te voeren beleid gegeven.'

Ook moeten de Eerste en Tweede Kamer goedkeuring geven voor de overheidsuitgaven van het komend jaar. Wel zullen er her en der openingen worden gelaten, zodat een nieuw kabinet alsnog aanpassingen kan voorstellen in de begroting.

Het is overigens niet voor het eerst dat er geen kabinet is op Prinsjesdag. Voor Mark Rutte is het zelfs de derde keer dat hij de premier is van een demissionair kabinet tijdens Prinsjesdag. Het eerste kabinet onder zijn leiding was demissionair op Prinsjesdag 2012 en ook in 2017 was de formatie van Rutte-III nog niet volbracht voor aanvang van de Troonrede."

3. Speelt corona nog een rol?

"Jawel, net als afgelopen jaar is het programma op verschillende punten aangepast vanwege de coronamaatregelen. Zo is er opnieuw een streep gezet door de traditionele balkonscene bij Paleis Noordeinde en is de militaire ceremonie bij de Grote Kerk ingetogen.

Ook het ritje in de Glazen Koets (de Gouden Koets is nog altijd in renovatie) van Koning Willem-Alexander en koningin Máxima gaat niet door. De gemeente Den Haag wil zo min mogelijk publiek in de stad en roept mensen nadrukkelijk op om niet naar de stad te komen voor Prinsjesdag."

4. Wat is de invloed van de formatie?

"Op de achtergrond van dit alles speelt zich nog altijd een moeizame formatie af. Dit weekend is op de Hilversumse hei afgesproken dat de formatiebesprekingen pas na Prinsjesdag en de Algemene Politieke Beschouwingen worden hervat. Die pauzeknop is ingedrukt door informateur Remkes. Maar helemaal naar de achtergrond zal de formatie niet verdwijnen.

De Algemene Politieke Beschouwingen, die traditioneel volgen na Prinsjesdag, kunnen een soort 'test case' zijn van een potentieel minderheidskabinet. Zo'n kabinet moet continu steun vinden van de oppositie om plannen te kunnen doorvoeren. Zo zullen er onder leiding van Sophie Hermans (VVD) onderhandelingen plaatsvinden met PvdA, GroenLinks en de ChristenUnie om tot een meerderheid te komen voor de nieuwe begroting."

5. Op welke tradities kunnen we wel rekenen?

"Prinsjesdag is en blijft een dag van traditie. We kunnen dus ook op een aantal vertrouwde tradities rekenen. Denk dan bijvoorbeeld aan de troonrede van koning Willem-Alexander. Ook zal Wopke Hoekstra als demissionair minister van Financiën op pad gaan met het koffertje met daarin de Miljoenennota.

Een traditie waar ook niet mee gebroken is dit jaar is het traditionele lekken van de stukken. Wat we nu al weten is dat er flink extra geld wordt uitgetrokken voor grote thema's zoals klimaat, wonen en de bestrijding van criminaliteit. Zo gaat er bijvoorbeeld 6,8 miljard euro naar extra klimaatmaatregelen. Echt zeker weten we dit pas vanmiddag om 15.00 uur."