Wanneer en hoe slaat Iran terug in Israël? 'Geloof me: iedereen houdt rekening met het ergste'

Israël houdt ernstig rekening met een aanval van Iran, als vergelding voor de dood van Hamasleider Ismail Haniyeh. De vraag is volgens experts niet of dit gaat gebeuren, maar wanneer. "Eigenlijk is niks uitgesloten", zegt Israël-kenner Peter Malcontent.

De aanslag die Haniyeh doodde werd gepleegd in de Iraanse hoofdstad Teheran en werd vermoedelijk gepleegd door Israël. De Israëlische inlichtingendiensten bereiden zich daarom voor op een Iraanse tegenaanval.

Nauwe banden met Hamas

Iran heeft nauwe banden met Hamas en verschillende andere strijdgroepen in het Midden-Oosten, zoals het Libanese Hezbollah en de Houthi's in Jemen. "Iran stelt zich in de regio op als bondgenoot van die groepen", vertelt Israël-kenner Peter Malcontent. "Ze gebruiken hen ook als 'proxy', een soort instrument in de regio. Dat betekent niet dat al die clubs precies doen wat Iran wil, maar er is wel invloed."

Door die nauwe banden lijkt een vergelding van de dood van Haniyeh waarschijnlijk. Het zou niet voor het eerst sinds 7 oktober zijn dat Israël en Iran met elkaar botsen. In april bombardeerde Israël het consulaat van Iran in Damascus, met als gevolg een enorme Iraanse raketaanval met drones op Israël. "Met moeite en pijn hebben Israël en haar bondgenoten dat kunnen afwenden."

'Niks is uitgesloten'

Een nieuwe Iraanse aanval lijkt nu op handen, maar de vraag is hoe die eruit komt te zien. Volgens Malcontent kan het verschillende kanten opgaan. "Het kan relatief matig zijn, maar het kan ook van het niveau zijn zoals we in april zagen. Eigenlijk is niks uitgesloten."

Dat heeft er volgens de Israël-kenner mee te maken dat er in Iran nog over wordt gediscussieerd. "Aan de ene kant heb je de meer radicale elementen, met ayatollah Khamenei bovenaan. Aan de andere kant is de nieuwgekozen president Pezeshkian wat gematigder. Zijn standpunt is: we moeten reageren, maar niet zorgen dat Iran nog verder geïsoleerd raakt dan het nu al is."

Internationale druk

De Verenigde Staten riepen al op om de situatie in het Midden-Oosten niet verder te laten escaleren. En vandaag riepen ook het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Duitsland op aan Iran om niet te reageren. Is het land gevoelig voor die druk?

"De nieuwe Iraanse president misschien wel, maar uiteindelijk is hij niet de machtigste persoon. Het is ayatollah Khamenei die besluit. Hij wordt bovendien ook gesteund door de Iraanse Revolutionaire Garde en die staat er net als Khamenei hard in. Zij kijken niet alleen naar wat goed is voor Iran, maar ook naar wat betreft hun idealisme het beste is. Dat kan dus betekenen dat ze niet gaan luisteren en toch besluiten tot een hele harde aanval", zegt Malcontent.

Waarom Israël kopstukken uitschakelt

Toch zou Iran niet terug hoeven slaan als Israël de aanslag in Teheran nooit gepleegd had. Waarom deden ze dit dan toch? "Er zijn eigenlijk twee redenen. Israël heeft een lange traditie in het proberen uit te schakelen van leiders van Palestijnse militante bewegingen, zoals Hamas. Vroeger deden ze dat ook met leiders van de PLO (Palestijnse Bevrijdingsorganisatie, red.). De hoop is dat dat de organisaties daardoor zwakker worden.

"Een tweede reden is dat Israël graag wil laten zien aan de wereld dat er meer aan de hand is dan alleen de oorlog met Gaza. Zij willen eigenlijk zeggen: Iran is de grote boosdoener van alles, het snode genie, het grote kwaad in het Midden-Oosten. En daarop moet de aandacht worden gericht."

Tegenreactie

Dat de dood van Haniyeh een reactie zou opleveren, wist Israël volgens Malcontent dan ook heel goed. "De Israëlische regering en het leger hebben van het begin af aan geweten dat er een tegenreactie zou volgen. En ze zullen er ook rekening mee hebben gehouden dat dat van hetzelfde kaliber kan zijn als in april."

Tot er echt een Iraanse aanval plaatsvindt, blijft het volgens Malcontent echter gissen hoe die eruit komt te zien. "Zolang er nog niks is gebeurd, betekent het dat je niet helemaal zeker weet wat er gaat gebeuren. Maar geloof mij dat iedereen in Israël rekening houdt met het ergste."