meer NPO start

Wanneer en hoe slaat Iran terug in Israël? 'Geloof me: iedereen houdt rekening met het ergste'

Wanneer en hoe slaat Iran terug in Israël? 'Geloof me: iedereen houdt rekening met het ergste'
Een billboard in Teheran met daarop de gedode Hamasleider Haniyeh (links) en de Iraanse president Pezeshkian
Bron: AFP

Israël houdt ernstig rekening met een aanval van Iran, als vergelding voor de dood van Hamasleider Ismail Haniyeh. De vraag is volgens experts niet of dit gaat gebeuren, maar wanneer. "Eigenlijk is niks uitgesloten", zegt Israël-kenner Peter Malcontent.

De aanslag die Haniyeh doodde werd gepleegd in de Iraanse hoofdstad Teheran en werd vermoedelijk gepleegd door Israël. De Israëlische inlichtingendiensten bereiden zich daarom voor op een Iraanse tegenaanval.

Nauwe banden met Hamas

Iran heeft nauwe banden met Hamas en verschillende andere strijdgroepen in het Midden-Oosten, zoals het Libanese Hezbollah en de Houthi's in Jemen. "Iran stelt zich in de regio op als bondgenoot van die groepen", vertelt Israël-kenner Peter Malcontent. "Ze gebruiken hen ook als 'proxy', een soort instrument in de regio. Dat betekent niet dat al die clubs precies doen wat Iran wil, maar er is wel invloed."

Door die nauwe banden lijkt een vergelding van de dood van Haniyeh waarschijnlijk. Het zou niet voor het eerst sinds 7 oktober zijn dat Israël en Iran met elkaar botsen. In april bombardeerde Israël het consulaat van Iran in Damascus, met als gevolg een enorme Iraanse raketaanval met drones op Israël. "Met moeite en pijn hebben Israël en haar bondgenoten dat kunnen afwenden."

Bekijk ook

'Niks is uitgesloten'

Een nieuwe Iraanse aanval lijkt nu op handen, maar de vraag is hoe die eruit komt te zien. Volgens Malcontent kan het verschillende kanten opgaan. "Het kan relatief matig zijn, maar het kan ook van het niveau zijn zoals we in april zagen. Eigenlijk is niks uitgesloten."

Dat heeft er volgens de Israël-kenner mee te maken dat er in Iran nog over wordt gediscussieerd. "Aan de ene kant heb je de meer radicale elementen, met ayatollah Khamenei bovenaan. Aan de andere kant is de nieuwgekozen president Pezeshkian wat gematigder. Zijn standpunt is: we moeten reageren, maar niet zorgen dat Iran nog verder geïsoleerd raakt dan het nu al is."

Wanneer en hoe gaat Iran terugslaan op Israël?

Internationale druk

De Verenigde Staten riepen al op om de situatie in het Midden-Oosten niet verder te laten escaleren. En vandaag riepen ook het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Duitsland op aan Iran om niet te reageren. Is het land gevoelig voor die druk?

"De nieuwe Iraanse president misschien wel, maar uiteindelijk is hij niet de machtigste persoon. Het is ayatollah Khamenei die besluit. Hij wordt bovendien ook gesteund door de Iraanse Revolutionaire Garde en die staat er net als Khamenei hard in. Zij kijken niet alleen naar wat goed is voor Iran, maar ook naar wat betreft hun idealisme het beste is. Dat kan dus betekenen dat ze niet gaan luisteren en toch besluiten tot een hele harde aanval", zegt Malcontent.

Waarom Israël kopstukken uitschakelt

Toch zou Iran niet terug hoeven slaan als Israël de aanslag in Teheran nooit gepleegd had. Waarom deden ze dit dan toch? "Er zijn eigenlijk twee redenen. Israël heeft een lange traditie in het proberen uit te schakelen van leiders van Palestijnse militante bewegingen, zoals Hamas. Vroeger deden ze dat ook met leiders van de PLO (Palestijnse Bevrijdingsorganisatie, red.). De hoop is dat dat de organisaties daardoor zwakker worden.

"Een tweede reden is dat Israël graag wil laten zien aan de wereld dat er meer aan de hand is dan alleen de oorlog met Gaza. Zij willen eigenlijk zeggen: Iran is de grote boosdoener van alles, het snode genie, het grote kwaad in het Midden-Oosten. En daarop moet de aandacht worden gericht."

Bekijk ook

Tegenreactie

Dat de dood van Haniyeh een reactie zou opleveren, wist Israël volgens Malcontent dan ook heel goed. "De Israëlische regering en het leger hebben van het begin af aan geweten dat er een tegenreactie zou volgen. En ze zullen er ook rekening mee hebben gehouden dat dat van hetzelfde kaliber kan zijn als in april."

Tot er echt een Iraanse aanval plaatsvindt, blijft het volgens Malcontent echter gissen hoe die eruit komt te zien. "Zolang er nog niks is gebeurd, betekent het dat je niet helemaal zeker weet wat er gaat gebeuren. Maar geloof mij dat iedereen in Israël rekening houdt met het ergste."

Hamas, Hezbollah, Houthi's: de invloed van Iran uitgelegd

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Waarom volgens deze expert Iran en de VS in gesprek willen over atoomakkoord: 'Jonge mensen willen vrijheid'

Waarom volgens deze expert Iran en de VS in gesprek willen over atoomakkoord: 'Jonge mensen willen vrijheid'
Een voetbalfan tijdens een vriendschappelijke wedstrijd tussen Iran en de VS in 2000
Bron: ANP

Iran en de Verenigde Staten zitten vandaag om de tafel in Oman om een nieuw atoomakkoord af te sluiten. President Donald Trump stapte in 2018 uit het vorige akkoord, waarom zijn de landen nu weer in gesprek? "Alternatief is bombardementen."

Iran-deskundige en analist bij het Haagsche Instituut Geopolitiek Damon Golriz verwacht dat beide landen heel positief de gesprekken van vandaag ingaan. "En dat er ook eigenlijk een rail wordt gelegd voor de bewegingen die meer richting diplomatie gaan in plaats van oorlogsretoriek."

'Amerika wel kernwapens tegenhouden'

De gesprekken gaan dus over een nieuw atoomakkoord tussen Iran en de VS, waarin de landen afspraken maken over het nucleaire programma van Iran en wat ze met die technologie doen. "Het heeft alleen maar een politiek besluit nodig om zometeen kernwapens te maken. En dat wil Amerika tegenhouden."

De reden dat de VS toenadering zoekt heeft volgens Golriz te maken met de rivaliteit tussen de VS en China, waar het Midden-Oosten tussen zit. "Het is een veld waarin energie en logistiek een belangrijke rol spelen", legt hij uit. "En wat Iran wil is eigenlijk minder sancties, omdat de Amerikanen heel veel sancties hebben opgelegd de afgelopen paar jaar. En natuurlijk ook dat er geen oorlog komt."

Bekijk ook

De vorige 'Iran-deal'

Dit is niet de eerste keer dat Iran en de VS praten over kernprogramma's. In 2015 waren de landen het al eens geworden over het Iraanse kernprogramma. Iran zou volgens dit plan afzien van het maken van kernwapens. In ruil daarvoor beloofde landen zoals de Verenigde Staten en Europese landen om economische sancties tegen Iran op te heffen.

Toen Donald Trump in 2018 begon aan zijn eerste termijn als Amerikaanse president stapte hij uit het akkoord, ook kondigde hij nieuwe sancties aan op Iran. Sindsdien houdt Iran zich ook steeds minder aan de afspraken uit het akkoord.

'Iran moet gesprek aangaan'

Volgens de Iran-deskundige is dit het juiste moment om te praten over een nieuw akkoord. "Iran is ontzettend verzwakt na 7 oktober door de aanvallen van Israël op bijvoorbeeld Hezbollah, Hamas en de Houthis." Dat zijn allemaal groepen die militair gesteund worden door Iran.

"Er is ook een militaire opbouw in de regio door Amerika die ongekend is in de afgelopen 20 jaar", vertelt Golriz. "Dat samen zorgt ervoor dat Iran het gesprek moet aangaan, omdat het alternatief bombardementen is."

Hamas, Hezbollah, Houthi's: de invloed van Iran uitgelegd

'Regime wordt niet gedragen door bevolking'

Volgens Golriz heeft Iran nu ook te maken met veel interne problemen, wat een belangrijke reden is om in gesprek te gaan. Zo waren er de afgelopen jaren veel demonstraties voor vrouwenrechten. "Het regime wordt niet gedragen door de bevolking. Jonge mensen willen meer vrijheid, een westerse manier van leven. Dit regime kan dat niet geven."

"Economisch gaat het ook heel slecht", gaat hij verder. "Het land is gesanctioneerd op allerlei manieren. Je kan hier bijvoorbeeld geen geld over maken naar Iran als je familieleden hebt." Ook mogen veel bedrijven niet handelen met Iran, hierdoor is het land economisch grotendeels afgesloten van de rest van de wereld.

'Trump wil voor vrede zorgen'

De reden dat de VS het gesprek opnieuw aangaat, heeft volgens Golriz vooral te maken met president Trump zelf. "Hij wil een deal sluiten omdat hij de president wil zijn die voor vrede zorgt", legt hij uit.

President Trump wil volgens de Iran-deskundige het land naar zich toetrekken, om meer invloed te krijgen in het Midden-Oosten. "Waar dus energie en logistiek een belangrijke rol spelen. En dat samen zorgt ervoor dat er voldoende politieke wil is om deze bijeenkomst te laten slagen."

Waarom volgens deze expert Iran en de Verenigde Staten in gesprek willen over atoomakkoord

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Deze cyberexpert waarschuwt dat iedereen slachtoffer kan worden van telefoonfraude: 'Zijn bendes die extreem geraffineerd werken'

Deze cyberexpert waarschuwt dat iedereen slachtoffer kan worden van telefoonfraude: 'Zijn bendes die extreem geraffineerd werken'
Bron: EenVandaag

Het aantal meldingen van frauduleuze belletjes is enorm gestegen. Volgens expert Dave Maasland zijn de daders vaak Nederlandse jongeren die door bendes hiervoor geronseld worden. ”Het lijkt steeds meer op georganiseerde misdaad.”

Steeds meer criminelen proberen via de telefoon geld af te troggelen bij niets vermoedende slachtoffers. Dat blijkt uit recente cijfers van de fraudehelpdesk. In de eerste drie maanden van dit jaar kwamen er 9.793 meldingen binnen bij het anti-fraude instituut. In 2024 lag dit aantal in dezelfde periode nog op 3.031 meldingen.

Grote criminele bendes

Cybercrime-expert Dave Maasland is niet verbaasd over deze toename. "Deze vorm van misdaad begint echt de vorm aan te nemen van georganiseerde misdaad", legt hij uit.

Er zitten volgens hem steeds vaker grote criminele bendes achter deze vorm van oplichting. "Die weten hoeveel geld hiermee te verdienen valt."

Bekijk ook

'We zijn gewend alles online te delen'

Daarnaast maakt nieuwe technologie als AI het stuk makkelijker voor deze criminelen om hun slag te slaan, zegt Maasland. "De opkomst van kunstmatige intelligentie speelt zeker een rol en die versnelt deze opmars alleen maar. Je hebt nu voor het klonen van een Nederlandse stem, nog maar 10 seconden nodig van de oorspronkelijke stem", legt hij uit. "Dus dat wordt steeds beter en makkelijker."

"Maar dat is zeker niet de enige factor", benadrukt de expert. Ons eigen online gedrag speelt oplichters ook vaak behoorlijk in de kaart. "We zijn zo gewend om alles online te delen, omdat we elkaar vertrouwen. Deze gegevens lekken ook vaak uit. Maar dat zorgt er wel voor dat criminelen heel geloofwaardig deze telefoontjes kunnen plegen."

'Kan iedereen overkomen'

"Ze zijn echt zo geraffineerd deze oplichters", gaat Maasland verder. "Ze bellen je dus op en gebruiken in zo'n telefoontje allemaal gegevens van jou. Ze weten je naam, je adres en soms zelfs ook je banksaldo. Dan wordt het zo geloofwaardig allemaal."

Maasland heeft zelf van dichtbij gezien hoe deze criminelen te werk gaan. "Ik heb wel eens telefoontjes van de politie mogen mee luisteren. De manier waarop deze oplichters dat doen, is echt zo extreem gehaaid en geloofwaardig", vertelt hij. "Zo klantvriendelijk ook. Ik me voorstellen dat iedereen hier in mee zou kunnen gaan. Het kan dus echt iedereen overkomen."

Bekijk ook

Geronselde jongeren hebben 'geen idee'

Wat Maasland ook zorgen baart, is de leeftijd van de daders die zich met deze vorm van oplichting bezig houden. "Het zijn vooral veel jongeren ook die geronseld worden door deze bendes, helaas ook in vriendengroepen. Want veel van deze fraudeurs zitten gewoon in Nederland. Daar waarschuwt de politie voor."

"Ze vertellen deze jongeren niet dat ze geld stelen van ene mevrouw Jansen, maar dat ze stelen van de verzekering of van de bank", gaat hij verder. "In de rechtszaal komen ze er soms pas achter dat mevrouw Jansen het slachtoffer is en haar hele pensioenpotje weg is. Ze hebben echt geen idee."

'Let op urgentie'

De expert heeft tot slot nog een gouden tip hoe je kunt voorkomen dat je in de val van deze oplichters loopt. "Let op urgentie, dat komt bij al deze vormen van oplichting voor, of ze nou kunstmatige intelligentie gebruiken of niet."

"Ze roepen altijd hun slachtoffer op om direct iets te doen, meteen iets over te maken", legt hij Maasland uit. "Want anders verlies je je geld of je telefoon. Als je wordt opgedragen direct te handelen, moeten alle alarmbellen afgaan."

Deze cyberexpert waarschuwt dat iedereen slachtoffer kan worden van telefoonfraude: 'Zijn bendes die extreem geraffineerd werken'

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant