Waarom kunnen patiënten die in Nederland zijn uitbehandeld wel in het buitenland terecht? 'Maximaal behandelen kan ook averechts werken'

In Nederland uitbehandeld zijn en net over de grens in Duitsland toch geholpen worden en zelfs genezen. Het klinkt haast te mooi om waar te zijn, maar het gebeurt. We zochten uit waarom je in het ene land geen zorg meer kunt krijgen, en in het andere wel.

Het overkwam Chris Tolsma uit Apeldoorn. Als reumapatiënt kreeg hij corona. In het ziekenhuis in Nederland hoorde hij dat er niks meer voor hem te doen was. Een laatste mogelijkheid was een behandeling met een hart-longmachine. In Duitsland durfden de artsen dat wel aan, vertelt hij.

Verschillende diagnoses

Meerdere Nederlandse ziekenhuizen dachten dat de behandeling met de hart-longmachine (ECMO) bij Tolsma "disproportioneel" zou zijn vanwege de prognose. De ECMO is namelijk technisch gecompliceerd en duur. Daarnaast is er weinig wetenschappelijk bewijs dat de ECMO echt patiënten met hart- en longfalen helpt. Maar inmiddels is Chris weer opgeknapt.

Zorgeconoom Xander Koolman is niet verbaasd over wat Tolsma is overkomen. "Veel burgers denken: 'Ik heb ziekte A, dan krijg ik bijbehorende behandeling en die krijg ik overal waar ik heenga', maar dat is niet het geval. Er is soms al verschil in diagnose. Maar ook als de diagnose hetzelfde is, verschilt de behandeling en de intensiteit ervan vaak per ziekenhuis."

Boven de 70 ook behandeling

In de regel bepalen Nederlandse ziekenhuizen hoe ze behandelen op basis van iemands prognose. "Er wordt een inschatting gemaakt van hoeveel baat de patiënt heeft bij de behandeling. Gaat hij langer leven? Wordt de kwaliteit van leven beter en hoeveel scheelt dat dan?" vertelt Koolman.

"Heel vaak wordt gezegd dat mensen boven de 70 geen behandeling meer krijgen, maar dat is niet zo. Het zit 'm in de prognose: als je veel kwaliteit van leven kan winnen, kom je in aanmerking voor een behandeling."

Schaarste

Dat neemt niet weg dat ook andere factoren een rol spelen, legt Koolman uit. "Naast de baten zijn er soms ook risico's en bijwerkingen van behandelingen, dat wordt ook meegenomen. Daarnaast is er het personeelsvraagstuk: hebben we genoeg mensen en middelen om de nodige zorg te bieden?"

"Tijdens de coronacrisis zag je bijvoorbeeld dat er te weinig plekken waren om iedereen door te laten stromen naar de ic's", vertelt Koolman. "Daardoor waren er ook mensen die de zorg die ze nodig hadden niet konden krijgen. In dat geval speelde schaarste ook een rol in de keuze om wel of niet door te behandelen."

Doorbehandelen kan averechts werken

Voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care, Iwan van der Horst, zegt dat het niet zo is dat Nederlandse ziekenhuizen continu behandelingen niet doen, die ergens anders wel uitgevoerd worden. "De enige casus die ikzelf ken, is dat een aantal patiënten die uitbehandeld waren naar Turkije zijn gegaan om verder behandeld te worden. Een paar patiënten met succes, maar ook veel patiënten zijn alsnog overleden."

Je hoort vaker over de succesverhalen, dan over keren dat doorbehandelen in het buitenland niet goed ging, volgens Van der Horst. "Altijd het maximale doen is ook niet altijd beter", zegt Van der Horst. "Het kan ook juist averechts werken."

Waardig herstel

Van der Horst maakt in de praktijk ook keuzes over het wel of niet behandelen van patiënten. "Dat doe je door in te schatten of er een reële kans is op een waardig herstel", legt hij uit. "Wat je veel ziet is dat mensen al heel ziek zijn. Als er dan nog meerdere organen falen of als iemand al matig functioneert, is de kans dat je er nog op een waardige manier uitkomt heel klein."

"Dan word je terughoudender in je behandeling", zegt Van der Horst. "Hoe duur een behandeling is, weegt niet per se mee. Dat zit meer in protocollen, voor bepaalde behandelingen moeten mensen goed functioneren."

Kwaliteit

Chris Tolsma werd in meerdere ziekenhuizen in Nederland opgegeven, maar in Duitsland dus niet. Hoe dat kan komen? Van der Horst ziet dat in Duitsland eerder wordt gekozen voor een uitgebreidere behandeling. "Er is geen bewijs dat uitgebreid behandelen altijd werkt", benadrukt hij. "Maar bij deze patiënt heeft het inderdaad goed uitgepakt."

Nederland kijkt dus meer naar de kwaliteit van zorg dan naar de maximale behandeling. "Onze manier van behandelen lijkt op de manier van behandelen in Scandinavië en Engeland." Op basis van de hoeveelheid geld en wat de resultaten zijn, doet Nederland het goed, zegt Van der Horst. "We zitten nu ook op het maximale van wat kan. Meer zorg inzetten is met dit arbeidstekort gewoon niet haalbaar."