Politiek veteraan Tjeenk Willink maakt vandaag zijn opwachting in de Kamer. Volgens de informateur kan het kabinet nu eindelijk met de inhoud aan de slag. Vijf vragen beantwoord.
Gaat de formatie nu eindelijk van start?
We zitten inmiddels ruim 2 maanden na de verkiezingen, maar voorlopig lijkt er weinig schot in de zaak te zitten. Dit heeft alles te maken met de affaire rondom Kamerlid Pieter Omtzigt. Hierdoor liep het vertrouwen tussen partijen een enorme deuk op. De 79-jarige Willink werd van stal gehaald om de scherven op te vegen en het vertrouwen te herstellen.
In zijn eindverslag dat hij zo'n 2 weken geleden presenteerde, concludeert hij dat wat hem betreft 'de inhoudelijke formatie' van start kan gaan, maar dat er nog steeds 'een gevoel van ongemak' heerst tussen verschillende partijen.
Het grootste obstakel leek lange tijd Mark Rutte te zijn, is dat nog steeds zo?
Willink heeft in zijn verkennende gesprekken met 17 fractievoorzitters de vraag gesteld of ze het nog zien zitten om deel te nemen aan een eventueel kabinet Rutte IV. De PVV, SP en BIJ1 sluiten Rutte als toekomstig premier uit en Partij voor de Dieren, Denk en BBB geven aan samenwerking met 'de VVD van Mark' niet geloofwaardig te vinden.
Oppositiepartijen PvdA en GroenLinks daarentegen sluiten Rutte niet uit. Deze partijen stemden in het laatste Kamerdebat over de kabinetsnotulen ook tegen de motie van wantrouwen die tegen hem was ingediend. In plaats daarvan kwamen beide partijen met een eigen motie om de bestuurscultuur op het Binnenhof open te breken en de positie van de sociale advocatuur te versterken. Ook de coalitie steunde deze motie. Ondanks dat partijen nog veel beren op de weg zien, wordt deze motie wel gezien als een handreiking naar een eventueel nieuw kabinet.
Welke fractievoorzitters moeten we vooral in de gaten houden tijdens dit debat?
De ogen zullen vooral gericht zijn op GroenLinks-leider Jesse Klaver en op Lilianne Ploumen van de PvdA. In het algemeen is de verwachting dat een nieuw kabinet sowieso zal bestaan uit het zogenaamde 'motorblok' van VVD, CDA en D66. Omdat CU-leider Segers enkele weken geleden deelname aan Rutte IV expliciet heeft uitgesloten, wordt er vooral gekeken naar GroenLinks en PvdA.
Grote vraag is ook of beide linkse partijen elkaar blijven vasthouden en niet zonder elkaar in een kabinet zullen stappen. Zo stelde PvdA-leider Ploumen eerder als harde eis in de campagne dat ze niet in een kabinet stapt zonder een andere linkse partij.
PvdA en GroenLinks hebben toch een slechte verkiezingsuitslag gehaald, waarom zouden ze dan toch willen regeren?
GroenLinks ging bij de laatste verkiezingen terug van 14 naar 8 zetels en de PvdA bleef hangen op slechts 9 zetels. Normaal gesproken ligt het dan niet erg voor de hand om te gaan regeren. Toch zitten er voor beide linkse partijen ook voordelen aan meeregeren. In het totaal versplinterde politieke landschap is weer 4 jaar in de oppositie doorbrengen in ieder geval niet echt een gunstig scenario.
Bij GroenLinks speelt bovendien ook mee dat ze aan hun achterban wil laten zien dat de partij ook in staat is de bestuursverantwoordelijkheid te nemen. Zo zei fractievoorzitter van GroenLinks Amsterdam, Rutger Groot Wassink, eerder dat 'je beter mee kunt doen en op die manier de bestuurscultuur kunt veranderen', dan weer aan de zijkant blijven staan.
Wat ook nog meespeelt is dat VVD-voorman Rutte behoorlijk politiek beschadigd uit de afgelopen weken is gekomen. Dit zou de onderhandelingspositie van zowel de PvdA en GroenLinks aan de formatietafel behoorlijk kunnen versterken.
En is het dan al duidelijk wie de volgende fase van de formatie gaat leiden?
Zeer waarschijnlijk wordt vandaag Mariëtte Hamer als informateur naar voren geschoven. Op dit moment is Hamer voorzitter van de SER en in het verleden leidde zij de fractie van de PvdA.
De keuze voor Hamer kan worden gezien als een gebaar om de sociaal-democraten gunstig te stemmen en ondanks de motie van wantrouwen die de PvdA eerder steunde tegen de demissionair premier, te verleiden om toch in een kabinet Rutte IV te stappen.
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.