Stopzetten salderingsregeling en verplichte warmtepomp zorgt voor onbegrip bij burgers en bedrijven: 'Mijn vertrouwen is weg'

Het alsnog stopzetten van de salderingsregeling en het schrappen van de verplichting om je cv-ketel te vervangen door een (hybride) warmtepomp heeft burgers en bedrijven geschokt. Het herwinnen van hun vertrouwen is voor een nieuwe coalitie moeilijk.

Voor Tom van Nieuwburg uit Nieuwveen komt het nieuws als een schok. Hij laat vorige week nog, na lang rekenen, zonnepanelen en een warmtepomp installeren. "Het was een hele uitgave, maar uiteindelijk is het met een soort duurzaamheidslening gelukt."

'Een nare streek'

Maar de dag na plaatsing verschijnt het coalitieakkoord waarin staat dat een (hybride) warmtepomp vanaf 2026 niet langer verplicht is bij het vervangen van de verwarmingsinstallatie. En ook dat de salderingsregeling per direct wordt afgeschaft. "Ik vind het een nare streek. Door alles wat ik nu net heb hangen hebben ze in één keer een streep gezet."

"Ze staan eerst te schreeuwen dat je moet verduurzamen en dan als het puntje bij paaltje komt maken ze abrupt een enorme draai", vertelt Van Nieuwburg. "In februari zeiden ze nog dat het zou doorgaan. En dat is ook de reden dat wij thuis dachten: 'We gaan het doen'. En nu wordt het zonder onderbouwing zomaar afgebroken. Ik vertrouw die jongens hogerop echt niet meer."

'Meest zachte regeling wordt bij het oud vuil gezet'

Ook Doekle Terpstra van Techniek Nederland heeft geen goed woord over voor de gang van zaken. "Is dit nu de betrouwbare overheid die we zo graag willen en die ook de coalitiepartijen zeggen te willen zijn?" vraagt de voorzitter zich af. Terpstra noemt het kiezersbedrog. "Drie maanden geleden nog waren drie van de vier beoogde coalitiepartijen, BBB, PVV en NSC tegen de afschaffing van de salderingsregeling."

"BBB-leider Caroline van der Plas waarschuwde in de Tweede Kamer dat het schrappen van die regeling slecht zou zijn voor het vertrouwen van de burgers. Dat het continueren ervan in het belang is van Henk en Ingrid, omdat de subsidie nu eindelijk eens een keer bij hen terechtkomt", vertelt hij. "En nu, drie maanden verder, wordt zelfs de meest zachte overgangsregeling van Rob Jetten bij het oud vuil neergezet. Op dit zigzagbeleid kun je je kompas niet richten."

'Flipperkastbeleid'

Wat Terpstra 'zigzagbeleid' noemt, omschrijft Olof van der Gaag, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Duurzame Energie, als 'flipperkastbeleid'. "En daar worden consumenten en bedrijven heel ongelukkig van. Ze vragen zich af of ze wel op de overheid kunnen rekenen bij het doen van grote investeringen."

"Want als reactie op het toekomstige warmtepompbeleid hebben fabrikanten van warmtepompen nieuwe fabrieken gebouwd. En installateurs hebben personeel opgeleid om warmtepompen te kunnen installeren, want dat is echt iets anders dan een cv ketel", legt hij uit. "Al die voorbereidingen zijn nu voor niks geweest. En die bedrijven moeten naar nieuwe manieren zoeken om hun mensen nuttig aan het werk te zetten. Dat is niet goed voor het vertrouwen in de politiek."

'Als de overheid niet betrouwbaar is, neemt het vertrouwen af'

Ook onderzoeker Romy Santpoort, van het landelijk kennisinstituut Movisie, is verrast door de politieke draai. "Met name omdat er de afgelopen jaren vaak is gezegd dat de overheid moet stoppen met terugkomen op beslissingen waarmee ze de burger echt in de kou laat staan."

"Als de overheid steeds niet doet wat ze belooft, laat ze zien dat ze onbetrouwbaar is. En als de overheid niet betrouwbaar is, neemt het vertrouwen van mensen af", vertelt ze. "Dus ik begrijp de stress en boosheid bij burgers wel. Dit is geen fijne start van het kabinet."

Luisteren naar de zorgen

Santpoort deed de afgelopen jaren veel onderzoek naar het dalende vertrouwen tussen burgers en overheid. Uit haar onderzoek blijkt dat burgers een besluit eerder accepteren als zij het gevoel hebben dat het op een eerlijke manier genomen is. "En dat vraagt om een deskundige, integere, rechtvaardige en responsieve houding van de overheid."

Die houding betekent volgens haar dat de overheid moet luisteren naar de zorgen, ervaringen en ideeën van burgers en daar iets mee moet doen. "Zo voerden in een gemeente burgers hevig actie tegen een besluit om asielzoekers in de buurt op te vangen. De gemeente heeft toen iedereen persoonlijk uitgenodigd om naar hun zorgen te luisteren en mee te denken hoe het anders kan", legt ze uit. "Die actiegroep is toen veranderd in een adviesgroep die tijdens het hele proces de gemeente gevraagd en ongevraagd advies gaf."

'Je moet burgers op tijd informeren'

Vervolgens moet je als overheid ook eerlijk zijn over wat je wel en niet voor de burgers kunt doen, vervolgt Santpoort. "Soms zul je beslissingen moeten nemen waar niet iedereen blij mee is. Of moet je ergens op terugkomen. Maar de teleurstelling die dan ontstaat is vanuit een integere houding goed op te vangen. Zolang je je keuzes maar eerlijk en goed uitlegt. Dat is nu helaas niet gebeurd."

Volgens Santpoort ligt de bal nu bij de overheid. "Als de overheid betrouwbaar is, dan komt het vertrouwen vanzelf. Informeer burgers op tijd, houd geen zaken opzettelijk achter en wees helder over de redenen waarom je iets besluit, zodat burgers niet hoeven te gissen. Dat zou ik het nieuwe kabinet graag als tip meegeven."