Russische spionnen in je land, wat nu? 'Uitzetten niet altijd de beste optie'

Verschillende arrestaties zorgen deze week voor onrust in Noorwegen. Opnieuw is er een Rus gearresteerd op vermoeden van spionage. Uniek is dat niet in Europa, maar we moeten wel alert blijven, zegt inlichtingenexpert Willemijn Aerdts.

De opgepakte Russen zouden met behulp van drones foto- en videobeelden willen maken van olie- en gasinstallaties in de Noordzee.

Komt in oorlogstijd meer voor

Heel bijzonder is dat niet, vertelt Willemijn Aerdts. Ze is onderzoeker en inlichtingenexpert aan de Universiteit Leiden. "Ik denk dat het vooral laat zien wat er gebeurt. Spionage is van alle tijden, maar in dit soort tijden komt het natuurlijk wel meer voor."

"Je bent als land als Rusland altijd op zoek", vervolgt ze. "Je wil in kaart brengen wat de bedoelingen en capaciteiten van jouw tegenstander zijn. Daar valt het in kaart brengen van olieplatforms en defensieterreinen heel goed in."

Is uitzetten verstandig?

De aanwezigheid van spionnen is voor inlichtingendiensten ook geen verrassing meer. Naar schatting lopen er wereldwijd 100 duizend Amerikaanse spionnen rond. In Nederland zijn eerder dit jaar ook 17 Russische spionnen uitgezet.

Maar of dat uitzetten tactisch is, betwijfelt Aerdts. "Het had een duidelijke boodschap: 'Tot hier en niet verder'. Maar op het moment dat je weet wie ze zijn, maar ze niet het land uitzet, kun je er zicht op houden. Wanneer je ze uitzet, weet je dat er nieuwe spionnen zullen komen, maar daar heb je dan nog geen zicht op totdat je weet wie zij zijn."

Naïviteit

Daarbij vindt Aerdts dat overheden vaak nog te naïef zijn als het gaat om strategische componenten. Ze noemt het voorbeeld van de haven van Hamburg, waar Chinezen een belang in kregen. "Ik denk dat we daar heel voorzichtig mee moeten zijn. Ze hebben in dit geval toegang tot heel veel handelsdata, die natuurlijk echt iets zeggen over wat we aan het doen zijn."

Ook krijgen ze informatie over hoe de veiligheid van zo'n haven is ingericht, legt ze uit. "Als je maar op genoeg plekken invloed hebt, ga je ook invloed krijgen op de goederenstromen. Ik denk dat we dat moeten willen voorkomen. Overheden moeten rekening houden met meer zaken dan alleen het veiligheidsbelang, maar ik denk wel dat het tijd is om die naïviteit achter ons te laten."

'Illegals'

Het herkennen van Russische spionnen is daarbij niet altijd even makkelijk, omdat ze vaak al jaren bezig zijn met het opbouwen van een fictief leven. Zo noemt Aerdts het voorbeeld van een 'Braziliaan' die wilde gaan werken bij het Internationaal Strafhof in Den Haag.

"Daar zagen we dat er dan jarenlang gewerkt wordt aan een alternatief verhaal. Dit soort mensen worden ook wel 'illegals' genoemd. Dat zijn mensen die eigenlijk al heel lang bezig zijn om op een strategisch moment op een strategische positie terecht te komen."

Nederlandse spionnen

Voor Russische spionnen gaan er jaren overheen voordat ze daadwerkelijk actief spionnenwerk kunnen doen. Nederland zet op die schaal geen spionnen in, denkt Aerdts.

"Wij zullen in Nederland niet iemand 20 jaar lang op deze manier spion laten zijn. Dat betekent veel te veel voor de persoonlijke levenssfeer voor iemand. Aan de andere kant is dit wel een manier waarop bekend staat hoe de Russen dit uitvoeren."