Raket niet van Rusland, maar waarschijnlijk van Oekraïne: 5 vragen aan hoogleraar oorlogsstudies Frans Osinga over het incident in Polen

Het onderzoek loopt nog, maar voorlopig lijkt de raket in Polen niet van Rusland, maar van Oekraïne afkomstig te zijn. "Het is een tragisch ongeluk", zegt hoogleraar oorlogsstudies Frans Osinga. We stellen hem 5 vragen over hoe nu verder.

1. Hoe reageert de NAVO op het incident?

"Heel beheerst. Polen heeft meteen opgeroepen tot kalmte en gezegd dat we eerst meer feiten moeten weten. Ook de westerse leiders hebben dat gezegd. Niemand zit te wachten op onnodige escalatie. Artikel 4 is ook teruggedraaid. Dat is niet meer nodig, het is nu een reguliere NAVO-vergadering. De grootste zorg is uit de lucht."

"Vervolgens zie je wel dat de beschuldigende vinger naar Rusland wordt gewezen. En dat is terecht, want deze raket was bedoeld ter verdediging van Russische activiteit rondom energiefaciliteiten. En dat is al de tweede keer in één maand, dus dat mag je wel veroordelen."

"De reactie van de NAVO zal waarschijnlijk zijn dat het voortdurende verzoek van Zelensky wordt ingewilligd en dat de NAVO meer luchtverdediging die kant op stuurt. Dat is de afgelopen maanden ook al gebeurd, maar er is meer nodig. Want de zorg bestaat dat Oekraïne langzamerhand door haar voorraad luchtafweerraketten heen gaat."

2. Hoe moeten we dit incident inschatten?

"Het is een tragisch ongeluk en we weten niet waarom deze raket zijn doel niet heeft getroffen en in het Poolse luchtruim terecht is gekomen. Het is dichtbij de Oekraïense grens en daar liggen militaire complexen die Rusland misschien als doel had."

"Dit zijn ongelukken die in een oorlog kunnen voorkomen. Dat kan komen door een technisch mankement of data waardoor die uit zijn baan is geraakt. Maar het is echt een ongeluk. En de aanleiding is een grootschalige Russische raketaanval."

3. Hoe groot is de kans dat het escaleert tussen Rusland en het Westen?

"Je ziet dat beide kanten beducht zijn voor onbedoelde escalatie. Ook Rusland zit daar niet op te wachten. De woordvoerder van het Kremlin heeft tegen Amerika en het Westen gezegd: het is plezierig om te zien hoe jullie hiermee om zijn gegaan. En Rusland kan zich eigenlijk geen directe confrontatie met de NAVO veroorloven, als we kijken welke grote militaire problemen ze hebben. Het zou onlogisch zijn als ze dat nu zouden doen."

"Maar je ziet ook dat de vrees voor ongelukken weer terecht is. Net als aan het begin van de oorlog. Vandaar ook dat we niet verbaasd mogen zijn dat Polen en de Baltische staten vragen om meer luchtverdediging."

4. Polen is een NAVO-lidstaat en voelt zich bedreigd, waarom zien we het niet als een aanval op alle lidstaten?

"Dan hebben we het over artikel 5. Daarbij moet het zo zijn dat het echt gaat om een politieke daad waarbij je zegt: dit was een bewuste schending van bondgenootschappelijk gedragsgebied. Deze context leende zich er niet voor."

"Allereerst omdat het er nu op lijkt dat het geen Russische aanval op Pools grondgebied is. Maar ook als het een Russische aanval was geweest, maar wel een ongeluk, dan zou ook niet automatisch artikel 5 geactiveerd zijn."

"Het is een hele grote stap op artikel 5 af te kondigen. En het betekent daarbij ook niet meteen dat er oorlog is. Met artikel 5 kun je ook steun betuigen door bijvoorbeeld te zeggen: wij gaan onze gereedheid en status van alertheid verhogen als signaal naar een land als Rusland. Het is ook een solidariteitsbetuiging en het is aan de politieke leiders in Brussel van de NAVO welk scenario en welke reactie gepast is."

5. Rutte zegt dat Nederland nu alert moet zijn, maar wat moeten we dan precies doen?

"Nederland is een trouwe bondgenoot van de NAVO en de afgelopen maanden hebben wij ook materieel geleverd aan Oekraïne. We hebben aangegeven: we blijven Oekraïne steunen, maar het verzoek van Polen slaan we niet zomaar in de wind."

"Dit incident wrijft ons neus nog eens op het feit dat de oorlog heel dichtbij is. En Rutte ondersteunt dat door te zeggen: we moeten niet naïef zijn, ongelukken kunnen vaker voorkomen en we zitten niet op escalatie te wachten. Dat vereist dat je alert bent en dat je gaat kijken of onze militaire eenheden paraat zijn."

"Op welke termijn kunnen we die naar Polen of de Baltische staten sturen? Is het materiaal in staat snel de weg op te gaan? Het betekent dat je voorbereidingen moet treffen om eventueel te zeggen: wij willen een bijdrage leveren en we maken onze eenheid gereed om bijvoorbeeld binnen 5 dagen die kant op te gaan."