Nieuwe coalitie wil spreidingswet intrekken, kan dat? 'Alleen een minister of regering kan dit niet voor elkaar krijgen'

De spreidingswet ging afgelopen februari nog in, maar als het aan de nieuwe coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB ligt, gaat de wet weer de prullenbak in. In de chat kregen we de vraag of een wet zomaar mag worden ingetrokken.

Formeel gezien kan het, zegt hoogleraar staatsrecht aan de Universiteit van Tilburg Ingrid Leijten. "Sterker nog, het komt heel vaak voor dat wetten worden veranderd of ingetrokken. Dat kan over uiteenlopende zaken gaan: van openingstijden van winkels tot de mogelijkheid tot het houden van een referendum."

Nieuwe wetgeving

Het intrekken of aanpassen gebeurt bijvoorbeeld als er een andere politieke wind waait en een nieuwe meerderheid in de Tweede Kamer andere dingen wil, legt Leijten uit. "Dat is ook de kern van de democratie: wij kiezen mensen die wetten voor ons maken. Maar de wetten die ooit zijn gemaakt, hoeven niet tot in de eeuwigheid te blijven bestaan."

Neem bijvoorbeeld de omgevingswet: een wet die regels bevat voor wat er buiten te zien, horen en ruiken is. De invoering ervan werd steeds uitgesteld, zegt Leijten. "Maar het feit dat die wet er kwam betekende dat er een heel aantal andere wetten moesten worden ingetrokken of zijn samengevoegd."

Procedure

Bij het intrekken van een wet wordt een soortgelijke procedure doorlopen als bij het maken van een normale wet, vertelt Leijten. "Als de regering bijvoorbeeld met een voorstel komt, geeft de Raad van State er advies over. Die kan bijvoorbeeld zeggen als er iets problematisch aan is, of als het voorstel wringt met de grondwet.

Vervolgens moeten de Tweede en de Eerste Kamer erover stemmen, vervolgt Leijten. "Als in beide Kamers een meerderheid wordt behaald, dan kan de wet worden aangepast of ingetrokken. Dus alleen een minister of regering kan dit niet voor elkaar krijgen."

Extraparlementair kabinet

"Op het moment dat je een regering hebt die gebaseerd is op een meerderheid - zoals nu met de fracties van PVV, VVD, NSC en BBB - is de kans groot dat een meerderheid in de Tweede Kamer dat plan wel zal ondersteunen. Bij de Eerste Kamer is dat soms wat spannender, omdat de samenstelling anders kan zijn dan die van de Tweede Kamer."

Het nieuw te vormen kabinet wordt wel gekenschetst als een extraparlementair kabinet dat moet werken met een hoofdlijnenakkoord. De ministers die worden aangesteld hoeven niet van coalitiepartijen te komen of uit de politiek en krijgen ruimte om het hoofdlijnenakkoord nader uit te werken.

'Je krijgt vanzelf asielcrisis'

"Vanuit de Kamer wordt er kritisch gekeken naar de voorstellen die komen, maar omdat het afschaffen van de spreidingswet zo overduidelijk in dit akkoord staat, kun je ervan uitgaan dat in ieder geval de fracties van de vier coalitiepartijen hier achter staan", vertelt Leijten. "Als er nu een wet wordt gemaakt om de spreidingswet in te trekken, stemt de meerderheid van de Tweede Kamer hiermee in."

Het bezwaar zit hem vooral op inhoudelijk punt, zegt Leijten. "Op het moment dat je een spreidingswet waar zolang aan is gewerkt, in gaat trekken, dan krijg je misschien vanzelf de asielcrisis waar de coalitiepartijen op doelen. En dat is natuurlijk vooral het politieke spel, maar je kunt dus niet zeggen dat het proces op die manier niet klopt.

Tijdsduur van intrekken van wet

Dit hangt af van hoe controversieel het voorstel is, vertelt Leijten."In hoeverre wil de Kamer daarover debatteren en hoe lang laat het advies van de Raad van State op zich wachten. De duur van het intrekken van een wet kan mede hierom erg wisselen."

Gaat het om technische aanpassingen in een wet, dan kunnen die vaak binnen een paar weken worden doorgevoerd, weet Leijten. Zeker wanneer partijen weten dat zij de meerderheid in de Kamer hebben. Er wordt nu ook al geanticipeerd op het intrekken van de spreidingswet, dus de praktijk haalt je ook een beetje in. Maar je hebt ook wetgeving die vraagt om bepaalde uitvoeringsmaatregelen die je niet van vandaag op morgen kunt invoeren."

Geen alternatieve spreidingswet

De spreidingswet is nog vrij nieuw, gaat ze verder. "Het is niet zozeer een hamerstuk, een te behandelen vergaderstuk waar vooraf wordt voorgesteld dat het zonder discussie of stemming goedgekeurd kan worden. De Kamer zal over het intrekken van de spreidingswet waarschijnlijk moeten debatteren. Ook zal de Raad van State hierover een advies moeten uitbrengen. Eerder zagen we bij de omgevingswet dat het jaren heeft geduurd voor het in werking trad, omdat er toch steeds weer praktische problemen opdoemde."

Leijten voorspelt dat de aanstaande coalitiepartijen vooral gaan proberen om de spreidingswet in zijn geheel in te trekken. In plaats van op zoek gaan naar mogelijke aanpassingen van de wet.