Ministerie negeerde 'desastreus' stikstofadvies zodat bouwprojecten gewoon door konden gaan

Het ministerie van Infrastructuur heeft een belangrijk stikstofadvies naast zich neergelegd, omdat het vergunningen voor wegen en andere infrastructuurprojecten in gevaar zou brengen. Dat argument werd verzwegen voor de Tweede Kamer.

Dat blijkt uit documenten die openbaar zijn gemaakt, bijna een jaar na een Wob-verzoek van EenVandaag.

Oneerlijk

Onder het oude stikstofbeleid, dat in mei 2019 bij de Raad van State strandde, werd de stikstofneerslag van wegverkeer anders berekend dan die van andere uitstoters, zoals stallen en fabrieken. Waar bijvoorbeeld een boer zijn stikstofneerslag onbeperkt, tot wel over honderden kilometers, moest uitrekenen, werd de uitstoot van verkeer na 5 kilometer afgekapt.

Een adviescommissie, onder leiding van emeritus hoogleraar Leen Hordijk, vond dit oneerlijk en adviseerde te stoppen met het anders behandelen van verkeer. Ook oordeelde de commissie Hordijk in juni 2020 dat het stikstofrekensysteem van de overheid niet geschikt was voor vergunningverlening. Omdat de stikstofneerslag van een uitstoter heel gedetailleerd in beeld moet worden gebracht, terwijl de onzekerheid over de uitkomsten groot is.

Desastreuze consequenties

Uit de onlangs vrijgegeven Wob-stukken blijkt dat het ministerie van Infrastructuur zich hevig verzette tegen de adviezen van Hordijk. In een interne nota wordt gewezen op 'desastreuze consequenties als deze aanbeveling zomaar overgenomen wordt'.

Het ministerie was bang dat lopende vergunningen waarin het gebruik van de 5 kilometer afkap werd gebruikt en verdedigd, in gevaar zouden komen. Zo liep er op dat moment een procedure over het verlengen van de A15 bij Arnhem. Onzekerheid over de stikstofberekeningen zou koren op de molen zijn voor tegenstanders die het project aanvochten, onder meer omdat het dwars door een Natura2000-gebied wordt aangelegd.

Stil komen te liggen

Het advies dat ambtenaren aan toenmalig minister Van Nieuwenhuizen daarom geven is als volgt: "Ronduit pal achter het instrument (voor stikstofberekeningen, red.) blijven staan en daarin vertrouwen blijven uitstralen."

De ambtenaren voegen toe dat 'nu twijfel toelaten ertoe zal leiden dat vergunningverlening stil komt te liggen'.

Blijvende ophef

De zorgen over de vergunningverlening worden niet met de Tweede Kamer gedeeld. In een in oktober 2020 verschenen kabinetsreactie op het advies van Hordijk wordt er met geen woord over gerept.

Uit de stukken wordt duidelijk dat het ministerie van Infrastructuur zwaar in zijn maag zat met het rapport. 'Het geeft blijvende ophef' en 'er is veel negativiteit', schrijven ambtenaren in e-mails. Opmerkelijk is ook dat het ministerie zich sturend opstelt richting het RIVM, dat op dat moment vragen van EenVandaag over de rekenmethodes beantwoordt.

Harde eisen

Kort voordat de kabinetsreactie op Hordijk verschijnt, blijkt er onenigheid te zijn tussen de betrokken ministeries. Zo wil het ministerie van Infrastructuur vasthouden aan de 5 kilometer afkap voor verkeer, maar constateren ambtenaren dat het ministerie van Landbouw en Natuur 'lijkt te draaien' en 'ook RIVM zijn rug niet recht houdt'.

Er volgt een gesprek tussen ministers Schouten van Landbouw en Natuur en Van Nieuwenhuizen van Infrastructuur. In een voorbereidende gespreksnota adviseren ambtenaren harde eisen te stellen. "Nodig is dat de minister van LNV haar vertrouwen uitspreekt in de huidige werkwijze en op geen enkele wijze de suggestie wekt dat deze heroverwogen wordt."

Onder vuur

Uiteindelijk kiest het kabinet er voor de 5 kilometer afkap voor verkeer in stand te houden en het RIVM onderzoek te laten doen naar alternatieven. Maar in januari 2021 haalt de Raad van State de afkap onderuit in een procedure over de verlengde A15.

In de zomer voert het kabinet vervolgens een stikstofgrens van 25 kilometer voor alle soorten uitstoters in. Maar ook deze methode ligt inmiddels onder vuur bij de rechter. Als de nieuwe rekenmethode sneuvelt kan dat opnieuw grote gevolgen hebben voor de vergunningverlening. Een uitspraak van de rechter wordt na de zomer verwacht.