Kijk maar goed naar de paddenstoelen die nu in het bos staan, door stikstof kunnen het zomaar de laatste zijn

De herfst is weer begonnen. Normaal gesproken een feest voor paddenstoelenliefhebbers, maar dit jaar is mycoloog Martijn Oud niet zo vrolijk. Door een stijgend stikstofgehalte sterven er steeds meer soorten uit. En dat gaat weer ten koste van onze bossen.

Paddenstoelen zijn een typisch herfstverschijnsel, staan in honderden kookboeken en zijn een veel besproken fenomeen in sprookjes. Minder bekend is dat ze heel belangrijk zijn voor het in stand houden van onze bossen.

Gevolgen

Het is een beeld dat we allemaal kennen: een herfstig bos met bomen in alle kleuren, met een dik pak vallende bladeren en kaal wordende bomen. En natuurijk met paddestoelen overal. Berkenzwammen tegen de bomen aan, elfenbankjes op dood hout, de vliegenzwam met z'n klassieke rood-met-witte-stippen, ze vormen samen een vertrouwd beeld.

Maar sommige soorten kunnen dus verdwijnen, en zijn al op de terugtocht, weet mycoloog ofwel schimmeldeskundige Martijn Oud. Hij is bezorgd dat de inheemse soorten het niet gaan redden. En dat heeft grote gevolgen, legt hij uit, en niet alleen voor de paddenstoelen zelf. "Verdwijning van deze soorten gaat onwijs ten koste van de gezondheid van met name loofbomen."

Bos minder vitaal

Dat zit zo: het stikstofgehalte in de Nederlandse bodem steeg de afgelopen jaren flink, onder andere door bemesting. In bossen heeft dit tot gevolg dat paddenstoelen minder goed kunnen samenleven met bomen.

Omdat paddenstoelen bomen voorzien van voedingsstoffen, zorgt een teveel aan stikstof dat bomen veel veel sneller last krijgen van bijvoorbeeld droogte. Hierdoor wordt het bos minder vitaal.

Nieuwe exotische soorten

Het verdwijnen komt niet alleen door het stikstofprobleem, ook de verandering van het klimaat draagt een steentje bij. De temperatuur stijgt, waardoor soorten die voorheen alleen in zuidelijke gebieden voorkwamen, nu ook in Nederland zijn ontdekt. Er komen dus exotische varianten in de plaats van onze inheemse paddenstoelen.

Dat lijkt goed nieuws, maar die exotische paddenstoelen kunnen niet zomaar de rol van onze inheemse soorten overnemen, legt Martijn uit. "Er komen dan wel eens nieuwe bij vanuit het buitenland, maar dat zijn meestal zogenaamde 'saprotrofe' soorten. Die leven van dood organisch materiaal in de bodem en houden onze bomen dus niet gezond."

Valse kijk op biodiversiteit

"En dat is jammer, omdat het echt ten koste gaat van de biodiversiteit. Het lijkt er misschien op alsof de verdwijnende soorten gedeeltelijk 'gedekt' worden door exoten uit Azië, Amerika of Zuid-Europa', legt hij uit, maar dat klopt niet.

Want hiermee creëer je volgens Martijn een valse kijk op de biodiversiteit. "Want onze oorspronkelijke biodiversiteit is door klimaatverandering al lang niet meer wat het was. En of we die nu nog terug zullen krijgen, ik weet het niet."

Stikstofgehalte moet omlaag

Dat sommige inheemse soorten verdwijnen, betekent overigens niet dat ze nooit meer terug kunnen komen. "Als het stikstof-gehalte terug wordt gedrongen kán het nog goed komen", legt Martijn uit. Voor sommige belangrijke paddenstoelen duurt het alleen ontzettend lang.

Als voorbeeld noemt hij de wasplaat, een soort die vroeger veel voorkwam maar nu bijna onvindbaar is. "Het duurt wel 20 tot 25 jaar tot deze terug groeien. Deze groeien van oorsprong in graslanden, maar door de massale bemesting kom je er nu met een beetje geluk één tegen op een verlaten dijk. Het ís dus mogelijk om inheems soorten terug te laten komen, maar daarvoor moet het stikstof-gehalte echt naar beneden worden geschroefd."