Meer vertrouwen in EU en NAVO, maar onze zorgen blijven onverminderd hoog jaar na begin van oorlog in Oekraïne

EenVandaag peilt al een jaar alles wat met de oorlog in Oekraïne te maken heeft. De zorgen hierover zijn nog even groot als een jaar geleden, maar over energie, de Europese Unie en de NAVO zijn we in het afgelopen jaar wel anders gaan denken.

De zorgen over de oorlog zijn het afgelopen jaar niet veranderd. Veel deelnemers zijn nog altijd bang dat het conflict verder zal escaleren en dat er ook Europese NAVO-landen betrokken zullen raken. Een deel vreest zelfs dat de Russische president Vladimir Poetin kernwapens zal inzetten.

Meer steun voor de EU

Door de oorlog zijn mensen anders naar de Europese Unie gaan kijken. Na het begin van de oorlog werd het gevoel dat de EU nodig is als blok op het wereldtoneel sterker. In maart vorig jaar vond de grootste groep (44 procent) dat de EU vooral voordelen oplevert en dat was voor het eerst in jaren. Later zakte dat weer naar 36 procent.

Een meerderheid voor een gezamenlijk Europees leger is er niet: 39 procent van de ondervraagden is voor. Ook voor direct militair ingrijpen door de NAVO in Oekraïne is sinds het begin weinig steun. 'Dan krijg je een Derde Wereldoorlog', denken mensen.

Geraakt in eigen portemonnee

De zorgen worden ook veroorzaakt door de bekende bijeffecten van de oorlog: de hoge inflatie en fors gestegen energieprijzen. Deze effecten hebben invloed op hoeveel mensen met energie en met elkaar omgaan.

Zo was er in het najaar in 1 op de 3 huishoudens discussie over het energieverbruik en heeft de helft van de respondenten die met minimaal één ander persoon in een huis woont regels over dat gebruik. Deze afspraken gaan vooral over de hoogte van de thermostaat en over hoelang er gedoucht wordt, maar ook over het gebruik van de vaatwasser, de wasmachine en stekkers in het stopcontact hebben mensen afspraken gemaakt.

Maatregelen om energie te besparen

Het blijft niet bij stekkers uit stopcontacten halen en korter douchen: bijna de helft van de koophuisbezitters heeft energiebesparende maatregelen genomen in huis. Speelt het klimaat daar dan geen rol bij? Jawel, maar de meeste mensen geven toe dat het vooral de hoge energieprijzen zijn die nu de doorslag geven.

"Ik voelde me bijna gedwongen om het nu te doen", schreef iemand. "We wilden ons spaargeld liever uitgeven aan zonnepanelen dan aan hoge energierekeningen."

Steun voor Oekraïne blijft hoog

Terwijl we dus zelf de gevolgen merken, mag Nederland Oekraïne nog altijd wel blijven steunen: daar is al een jaar een ruime meerderheid voor. Vluchtelingen zijn nog steeds welkom, maar ook in de levering van militaire steun en wapens kan de meerderheid zich vinden. Al lijkt de grens te liggen bij het leveren van F-16's.

Maar niet iedereen is even positief gebleven. Mensen met een lager inkomen waren na ruim een half jaar oorlog niet meer voor onvoorwaardelijke steun voor Oekraïne. Stond in maart nog meer dan de helft van de groep (57 procent) achter onvoorwaardelijke steun, eind september was dat gedaald naar 42 procent. "De oorlog is verschrikkelijk, maar mijn eigen kosten kan ik nu al niet meer betalen", legde iemand met een lager inkomen toen uit.

NAVO-norm van 2 procent halen

Toch vinden de meeste mensen dat we moeten voldoen aan de NAVO-norm, de afspraak dat elk NAVO-land 2 procent van het bruto binnenlands product (bbp) moet uitgeven aan Defensie. In 2017 vond nog 42 procent dat Nederland aan die norm moet voldoen, nu vindt 77 procent dat we meer moeten investeren in Defensie om die 2 procent te halen. Dat zijn kiezers van bijna alle partijen, van links tot rechts.

Deze oorlog drukt ons met de neus op de feiten over de staat van het Nederlandse leger. 6 op de 10 mensen (61 procent) beoordelen deze staat als slecht. Ze vinden het daarom hoog tijd dat er meer geld naar Defensie gaat.