Koning Willem-Alexander en koningin Máxima zijn op hun 29ste staatsbezoek. Dit keer in Kenia, niet geheel onomstreden. Het koningspaar heeft ontmoetingen over handel, veiligheid en toerisme. We vroegen wat jullie over staatsbezoeken wilden weten.

Hoogleraar internationale economie en handel André van Hoorn (Radboud Universiteit) en emeritus hoogleraar staatsrecht Paul Bovend'Eert geven antwoord op jullie vragen over staatsbezoeken. Een staatsbezoek is een officieel bezoek van de koning aan het staatshoofd van een ander land. Dit is de belangrijkste vorm van bezoek tussen twee landen. Het doel is om de vriendschap tussen de landen te bevestigen en te versterken, elkaar beter te begrijpen en samenwerkingsmogelijkheden te verkennen.

1. Wie bepaalt en regelt staatsbezoeken?

Een staatsbezoek is in ieder geval iets anders dan een vakantie voor ons staatshoofd. "Een staatsbezoek moet - anders dan een vakantie - goedgekeurd worden door het kabinet omdat het gaat om staatsaangelegenheden", zegt Van Hoorn. "Het komt tot stand in overleg tussen de minister-president en het staatshoofd", zegt Bovend'Eert.

Meestal gaat de minister van Buitenlandse Zaken mee met de koning op staatsbezoek. Als die niet kan, neemt een andere minister of staatssecretaris het over. Vaak reist ook een groep Nederlandse bedrijven mee om handel en samenwerking met het bezochte land te bevorderen. Een staatsbezoek duurt meestal twee tot drie dagen en bestaat uit officiële ceremonies en andere vaste onderdelen.

Er kunnen verschillende redenen zijn om een staatsbezoek te plannen. "Toen Willem-Alexander koning werd, is hij meteen op staatsbezoek naar onze buurlanden geweest", vertelt Bovend'Eert. "Ook bracht hij een bezoek aan bevriende koningshuizen in de Scandinavische landen. Dat daar goede banden mee zijn, speelt dus mee in de overwegingen."

"Ook kunnen er historische banden met een land zijn, bijvoorbeeld met Indonesië, die meespelen in de overwegingen voor een staatsbezoek", vervolgt Bovend'Eert. "En zijn er landen met wie wij handelsbetrekkingen hebben. Vanuit die betrekkingen kun je bijvoorbeeld het staatsbezoek aan China enkele jaren geleden verklaren."

2. Waarom wordt er zo weinig rekening gehouden met de omstandigheden in het te bezoeken land?

Het bezoek aan Kenia is omstreden, vanwege grootschalige protesten en de inzet van politiegeweld tegen demonstranten in het land.

Volgens de Nederlandse ambassadeur in Kenia Henk Jan Bakker is er ook vanuit de Keniaanse samenleving kritiek op het Nederlandse staatsbezoek. Op de site van de Rijksoverheid zegt hij hierover: "Deze kritiek bestaat niet uit onterechte punten. Als een land door een lastige periode gaat kun je twee dingen doen; je kunt je omdraaien en weglopen of je gaat het gesprek aan en probeert er iets aan te doen of invloed uit te oefenen."

Volgens verschillende organisaties staan de mensenrechten in Kenia onder druk sinds de regering afgelopen zomer een protest tegen belastingverhoging hard neersloeg. Daarbij vielen tientallen doden. Er is daarom veel discussie over het staatsbezoek van het koninklijk paar aan Kenia.

"De bedenkingen van mensen zijn begrijpelijk", zegt Van Hoorn. "Nederland lijkt principes opzij te zetten, zodra er handel te drijven valt. Maar tegelijkertijd zetten we soms de mensenrechtensituatie expliciet op de agenda." Koning Willem-Alexander zei dinsdagochtend tijdens een persverklaring dat het bij zijn staatsbezoek aan Kenia past om aandacht te besteden "aan de mensenrechten, goed bestuur en accountability" in het land.

3. De website van de Nederlandse overheid laat rode, oranje en gele vlaggen zien voor het reizen door Kenia, waarom gaan ze dan toch?

"Vorig jaar hebben we 60 jaar diplomatieke betrekkingen met Kenia gevierd. Het karakter van de relatie tussen Nederland en Kenia is veranderd in al die jaren. In de eerste decennia lag de focus op ontwikkelingssamenwerking en nu meer op handel en investeringen. De economische relatie is steeds belangrijker geworden. Kenia heeft zijn eigen uitdagingen, maar is een belangrijke partner voor Nederland", aldus Bakker.

Van Hoorn: "Bovendien is het een veelbelovend land voor de toekomst. Het doel van een staatsbezoek is niet direct dat het op korte termijn leidt tot meer handel, overnames of investeringen, maar dat je de banden even aanhaalt om zo in de lange termijn te investeren."

"Kenia is een land met grote economische groei, waarvan je kunt verwachten dat het een belangrijke economie gaat worden. Ook ligt het aan de oostkant van het Afrikaanse continent, waardoor het makkelijk bereikbaar is voor handel met Zuid-Oost Azië", verklaart hij.

Bron: EenVandaag

4. Wat voor nut heeft een staatsbezoek, voor Nederland bijvoorbeeld?

"Als het geen nut heeft, zouden ze niet gaan", zegt Van Hoorn. "Je ziet dat staatsbezoeken over het algemeen een positief economisch effect hebben voor de Nederlandse economie. De export van Nederland naar die landen neemt na zo'n bezoek toe. Ook kunnen Nederlandse bedrijven er daarna soms makkelijker investeren, via een fusie of overname."

Daarnaast heeft een staatsbezoek nut in de zin dat het vertrouwen wekt, denkt Van Hoorn. "Het beïnvloedt de beeldvorming. Met een staatsbezoek laat je zien dat je een land serieus neemt, versterk je het vertrouwen in de relaties, en krijgt het andere land meer inzicht in bijvoorbeeld de bedoelingen van Nederlandse bedrijven."

En dan is er nog het geopolitieke nut. "Als wij niet naar bepaalde landen gaan, dan doet iemand anders het. China heeft bijvoorbeeld al behoorlijk geïnvesteerd in de banden met Afrikaanse landen, onder meer door leningen te verstrekken, afspraken te maken over grondstoffen, en netwerken op te bouwen voor verdere samenwerking."

Je moet zo'n bezoek ook zien als onderdeel van geopolitieke verhoudingen waarbij sommige landen elkaars bondgenoot zijn, en anderen juist concurreren. "Daarom zijn er ook landen waar Nederland niet zo snel heen zal gaan", zegt Van Hoorn. "Als wij nu naar Rusland zouden gaan, maken we onze bondgenoten boos en willen zij minder met ons te maken hebben", geeft hij als voorbeeld. "Ook een staatsbezoek aan Taiwan lijkt uit den boze, want dat zou China niet leuk vinden en China is een van onze handelspartners", vervolgt hij.

5. Op welke manier heeft de koning zelf invloed op een staatsbezoek?

"De koning heeft in ieder geval een belangrijke rol in de buitenlandse betrekkingen", zegt Bovend'Eert. "In eigen land is het toch vooral ceremonieel lintjes doorknippen, maar in het buitenland kan hij er echt aan bijdragen dat de internationale betrekkingen goed zijn. Dat doet hij niet alleen via staatsbezoeken, maar ook door bijvoorbeeld ambassadeurs uit het buitenland te ontvangen en recepties te geven voor internationale diplomaten."

Officieel weten we niet welke invloed de koning precies heeft op de invulling van een staatsbezoek, want dit wordt niet openbaar gemaakt, gaat Bovend'Eert verder: "Je mag echter aannemen dat hij zeker inbreng heeft bij het maken van de keuzes over wanneer, wat en waar."

Bovend'Eert: "In 1952 weigerde koningin Juliana tijdens haar staatsbezoek aan de Verenigde Staten een door Buitenlandse Zaken voorbereide toespraak voor het Amerikaanse Congres. Ze schreef haar eigen speech, vol pacifistische uitspraken. Dit viel niet goed bij de minister, vooral door de gebeurtenissen die toen speelden: de Koude Oorlog was volop in gang. De situatie werd zo ernstig dat premier Drees moest ingrijpen. Uiteindelijk presenteerde Juliana haar toespraak als een persoonlijke rede, niet als officiële regeringsverklaring."

Volgens Bovend'Eert illustreert deze gebeurtenis een tijd waarin het staatshoofd meer ruimte nam voor eigen standpunten. "Tegenwoordig is dat ondenkbaar: een koning moet de lijn van de regering volgen, omdat ministers verantwoordelijk zijn. In de moderne parlementaire democratie heeft het staatshoofd geen beslissingsmacht meer en kan hij geen eigen koers varen."

6. Wat kost een staatsbezoek?

De kosten van staatsbezoeken verschillen per bezoek en hangen onder andere af van de bestemming en de duur van het bezoek, zegt een woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken. "Zo is een bezoek van drie dagen aan een ver gelegen land, zoals Zuid-Afrika, uiteraard duurder dan een bezoek van twee dagen aan bijvoorbeeld Luxemburg."

"Het totale budget voor alle koninklijke bezoeken is 2,5 miljoen euro per jaar. Dit totaalbudget is bestemd voor uitgaande staatsbezoeken, officiële bezoeken en werkbezoeken van het Koninklijk Huis en voor inkomende staatsbezoeken van buitenlandse hoogwaardigheidsbekleders aan Nederland."

In 2024 kozen bijna 10.000 Nederlanders voor euthanasie, 10 procent meer dan in een jaar eerder. Toch zitten er strenge voorwaarden aan verbonden. In deze video leggen we uit hoe het proces precies werkt en waarom veel verzoeken afgewezen worden.

Na de arrestatie van de vermoedelijke Rotterdamse serieschutter, Sendric S., reageerde de buurt opgelucht. Toch voelen sommige wijkbewoners zich na de 3 moorden nog altijd angstig, ziet de stadsmarinier. "Dat gevoel van onveiligheid gaat nog lang door."

Door 3 fatale schietpartijen in nog geen 2 weken tijd stond eind december het leven in het Rotterdamse stadsdeel IJsselmonde even stil. Uit het niets werden 3 mannen op straat neergeschoten. Het zorgde voor een uitzonderlijk advies: 'Ga bij voorkeur niet alleen naar buiten, vermijd donkere plekken.'

Meer ernstige incidenten

Stadsmarinier Wieke van de Haterd was betrokken bij het opstellen van dat advies. Een stadsmarinier is een ambtenaar die vanuit de gemeente werkt aan de veiligheid in de buurt. Van Haterd's werkterrein is IJsselmonde, waar de schietpartijen waren. Een wijk waar de afgelopen jaren het aantal ernstige incidenten is toegenomen, zegt ze.

Na de eerste schietpartij, was nog helemaal niet duidelijk wat er aan de hand was. "Wat maakt dat deze man specifiek is uitgekozen of is het toevallig?" Er werd tegelijkertijd ook onderzoek gedaan naar het wapen. "Toen is ook het tweede slachtoffer gevallen", vertelt ze. Er werden beelden vrijgegeven, maar het leidde nog niet tot de schutter. Het derde slachtoffer viel opnieuw in hetzelfde gebied. "Toen is de link gelegd: het gaat om dezelfde dader."

'Er was echt gevaar'

De politie schaalde volgens Van de Haterd snel op waardoor alle capaciteit beschikbaar was om de schutter snel te pakken. "Omdat er echt gevaar was dat hij weer zou toeslaan." De gemeente en politie kwamen samen tot het advies niet alleen naar buiten te gaan. "Daar hebben we lang over getwijfeld", zegt ze. "Want uiteindelijk gaat het ook uit van een maakbaarheid dat het niet kan gebeuren."

Maar de situatie was uitzonderlijk. "Het was duidelijk wat zich in IJsselmonde afspeelde, er leek echt een verband", legt ze uit. En veel was ook onzeker. Er was veel politie, zichtbaar en onzichtbaar in de wijk. Ook was er veel aandacht voor. "Wat doet dat met zo'n verdachte? Escaleert het meer, wordt de situatie gevaarlijker? Daar moet je toch rekening mee houden."

Bewoners ondersteunen

Na het derde slachtoffer gaat het ineens snel. Er wordt een duidelijke foto vrijgegeven en na een klopjacht kan de politie hem inrekenen. Beelden van de inval circuleren al snel via social media, het gaat om een flat in de buurt van de schietpartijen. De 24-jarige Sendric S. werd er aangehouden, die niet officieel woont in het gebouw. De opluchting is groot. "Omdat je echt bang bent dat er nog andere slachtoffers gaan vallen."

De strafzaak tegen S. begint, over een motief is niets bekend. Wijkmarinier Van de Haterd is nog erg bezig met het organiseren van de nazorg in de wijk. "Het effect van dat gevoel van onveiligheid dat gaat heel lang door", vertelt ze. "We zijn met z'n allen druk bezig om te kijken wat we kunnen doen om de bewoners hierin te ondersteunen".