Anderhalf jaar geleden torende FVD boven de PVV uit in de peilingen. Nu zijn de rollen omgedraaid. Deze zomermaanden vond Geert Wilders de stijgende lijn terug.

"Forum voor Democratie kan ik alleen maar met een diepe buiging feliciteren", verzuchtte Geert Wilders anderhalf jaar geleden. De partij van zijn concurrent Thierry Baudet behaalde, vanuit het niets 12 Eerste Kamerzetels. Drie daarvan kwamen van de PVV - een derde van het nieuwe electoraat van Baudet stemde eerder op Wilders. Had Wilders het nog, of was zijn partij nu overbodig? "Politiek is een kwestie van vallen en opstaan", vervolgde de PVV-leider. Met de nadruk op dat laatste woord.

Rollen omgedraaid

Wilders probeerde positief te blijven, maar de PVV stond er destijds niet goed voor. Forum scoorde die maand 25 Tweede Kamerzetels in De Peiling van EenVandaag en Ipsos, de PVV 14. De maanden erna zou dat zelfs dalen tot 11 zetels. Maar vandaag, anderhalf jaar later, zijn de rollen omgedraaid. De PVV behaalt het dubbele aantal zetels van Forum: en noteert 18 zetels, FVD staat op 9.

Natuurlijk implodeerde Forum voor Democratie grotendeels door onhandige uitspraken van Baudet en vooral de ruzies en afsplitsingen binnen de partij. Maar dat zou Wilders mijns inziens toch tekort doen.

Ongekende kiezersbeweging

Want als we kijken hoe de zetels zich ontwikkelen, zien we dat in januari van dit jaar beide partijen even hoog stonden. Forum had zich redelijk hersteld van de ruzies met Otten en steeg de maanden ervoor van 11 zetels naar 16. Hetzelfde aantal als de PVV.

Maar toen kwam de coronacrisis, die een ongekende kiezersbeweging op gang bracht. Het vertrouwen in premier en kabinet steeg naar grote hoogten, net zoals het zetelaantal van de VVD. Wilders en met name Baudet kozen voor de aanval - een verkeerde zet. Een derde van de Forumkiezers, en een vijfde van Wilders' achterban steunden Rutte in crisistijd en vertrokken naar de VVD.

Focus gevonden

Vanaf dat moment zakt FVD verder weg. Maar Wilders lijkt - als één van de weinige oppositieleiders - een goede houding te hebben gevonden in deze vreemde crisistijd. Namelijk: een focus op vrijheid - dus tegen de spoedwet. Een focus op 'Marokkanen' - en dus fel op de rellen van de afgelopen weken.

En een focus op zorg. De rel rond weglopende coalitiekamerleden voor de 'motie-Wilders' die zorgmedewerkers meer loon zou geven, onderstreept Wilders' ervaring als politiek strateeg. Het brengt zijn partij met een sprong weer op het zetelaantal (18 zetels) dat ze vóór de coronacrisis had. Maar het laat vooral zien dat Wilders, aan het begin van de verkiezingscampagne, zijn 'mojo' weer terug heeft.

De druk van China op Taiwan wordt steeds groter. Met grootschalige militaire oefeningen rondom het eiland groeit de vrees voor een invasie. Gaat China nu echt proberen Taiwan zich opnieuw toe te eigenen? "Dit moeten we zien als het nieuwe normaal."

'Eenheid van kabinetsbeleid': voor en tijdens het Kamerdebat over de lintjesaffaire gaat het er veel over. Meerdere politici vinden dat minister Marjolein Faber aan deze eenheid morrelt. Maar wat betekent het precies? "Ze moeten met één mond spreken."

Afgelopen weekend werd duidelijk dat minister Marjolein Faber van de Asiel en Migratie weigert te tekenen voor koninklijke onderscheidingen voor vrijwilligers die zich hebben ingezet voor vluchtelingen en asielzoekers. Als oplossing zullen premier Dick Schoof en minister van Binnenlandse Zaken Judith Uitermark hun handtekening zetten. Maar volgens critici staat de 'eenheid van kabinetsbeleid' hierdoor op het spel.

Met één mond spreken

Het kabinet moet met één mond spreken, legt politiek commentator Joost Vullings uit. Dat is volgens hem een van de kernwaarden van het Nederlands staatsbestel. "Je moet het eigenlijk zo voor je zien: je mag als minister best je eigen mening hebben, maar die bespreek je dan alleen in de ministerraad met alle ministers achter gesloten deuren."

"Maar als er dan uiteindelijk een besluit wordt genomen, dan sta je daar met z'n allen achter en draag je dat ook uit", gaat hij verder. "Want anders heb je als kabinet natuurlijk buitengewoon weinig gezag als vervolgens iedere minister alsnog zijn eigen mening gaat geven. En dat is dus hier het geval."

Niet de eerste keer

Toch is het niet voor het eerst dat een minister uitspreekt dat hij of zij het niet eens is met de rest van het kabinet. Zo keerde Mona Keijzer, toen nog staatssecretaris van Economische Zaken, zich in 2021 tegen een in de ministerraad genomen besluit over het coronatoegangsbewijs. Zij stapte uiteindelijk niet zelf op, maar werd ontslagen door toenmalig premier Mark Rutte: een uitzonderlijk besluit.

Het Kamerdebat vandaag gaat dan ook niet alleen om een eventueel excuses van minister Faber, maar ook om leiderschap van premier Schoof, vertelt Vullings. "Het is de bedoeling dat hij tegen zijn minister zegt: 'Luister, wij willen dat deze lintjes worden uitgedeeld aan die mensen. En we willen ook dat iedereen dat uitdraagt en er niet één iemand zegt het er niet mee eens te zijn.'"

'Kabinet is als voetbalteam'

Partijleider Mirjam Bikker van de ChristenUnie vergelijkt het kabinet met een voetbalteam. "Als je gaat spelen in verschillende stijlen, wordt het geen wedstrijd. En een belangrijke regel is: het kabinet regeert, en gaat als het goed is aan de slag met wetsvoorstellen, en de Kamer controleert."

"Maar als de ene minister zegt 'ik vind het een goede wet' en de andere 'ik vind het een slechte wet', dan kan de Kamer dat niet meer controleren", benadrukt ze over het belang van 'eenheid van kabinetsbeleid'. "Wat je persoonlijk op een verjaardag vindt, is tot daaraan toe. Maar als minister spreek je dezelfde woorden als je collega's, want je bent het met elkaar eens."

'Niet alleen excuses, ook tekenen'

Ook GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans is niet te spreken over de huidige situatie. Volgens hem is eenheid juist nu nodig. "Kijk eens in wat voor tijd we leven: op 2 uur vliegen is er een oorlog gaande, vandaag kondigt Trump handelsmaatregelen aan die Nederland hard kunnen raken", somt hij op. "Dan moet je een eensgezind landsbestuur hebben en dat hebben we niet, ze maken alleen maar ruzie."

Het is volgens hem dan ook belangrijk dat Faber niet alleen haar excuses aanbiedt, maar ook zelf de aanvragen voor de lintjes ondertekent. "Dat moet ze beloven, want dat is dan eenheid van kabinetsbeleid. En dat ze iedere volgende aanvraag - die ongetwijfeld zal komen - ook zal tekenen. Daarmee herstel je het vertrouwen in het decoratiestelsel."

Herhaling voorkomen

Chris Stoffer van de SGP sluit zich hierbij aan en benadrukt hoe belangrijk die eenheid is. "Het is altijd zo geweest en zie in wat voor rommeltje we nu terechtkomen." Daarom vindt hij het ook belangrijk dat premier Schoof uiteindelijk toch aanwezig is bij het Kamerdebat. "Het gaat nu over het hele kabinet", zegt Stoffer. "Hij moet ingrijpen en zorgen dat het niet nog een keer gebeurt."

Ook Vullings ziet dat alle ogen nu op de premier gericht zijn, zegt de politiek commentator tot slot. "Vijf lintjes zijn misschien een kleine kwestie, maar als je nu niet optreedt, dan kan het nog een keer gebeuren."