Welke partijen hebben een meerderheid op basis van de zetelpeiling? Met de coalitiemeter check je dat zelf

De Tweede Kamer heeft 150 zetels. Om een meerderheid te hebben, heeft een coalitie daarom 76 zetels nodig. In onderstaande grafiek kun je jouw eigen coalitie samenstellen. Klik op partijen in het menu bovenaan om ze te verwijderen of toe te voegen en check hoeveel zetels jouw coalitie heeft in de laatste zetelpeiling.

Waarom is een meerderheid zo belangrijk voor een coalitie?

Als de meerderheid van de Kamerleden voor een voorstel stemt, kan een regering in de Tweede Kamer wetten doorvoeren. Meestal stemmen Kamerleden in Nederland mee met de lijn van hun partij. Als hun partij in een coalitie zit, stemmen Kamerleden in principe in met het afgesproken beleid.

Het kabinet-Schoof had, tot het opstappen van de PVV, een ruime meerderheid van 88 zetels in de Tweede Kamer. Eigenlijk was BBB voor die meerderheid zelfs niet nodig: PVV, VVD en NSC haalden bij de verkiezingen van 2023 samen 81 zetels. Dat komt omdat er ook rekening gehouden wordt met een meerderheid in de Eerste Kamer, terwijl de BBB niet nodig was voor een meerderheid in de Tweede Kamer, waren ze dat wel in de senaat.

Hoe werkt het vormen van een nieuwe coalitie?

Als de verkiezingsuitslag er is, gaan politici meteen rekenen: met welke partijen is een meerderheid van minimaal 76 zetels te halen in de Tweede Kamer? De dag na de verkiezingen spreken alle partijen met de voorzitter van de Tweede Kamer. De leider van de grootste partij kiest een verkenner die gaat onderzoeken welke coalities er mogelijk zijn.

Daarna wordt besloten welke combinatie van partijen de meeste kans heeft op succes en gaan die partijen praten met een informateur. Onder leiding van de informateur wordt onderhandeld over het beleid van de toekomstige coalitie. Als ze daar uit zijn, gaan de partijen bellen met mensen die ze in gedachten hebben voor een ministerspost of een staatssecretariaat. Hebben ze genoeg mensen die willen? Dan staat het kabinet daarna op het bordes en kan het aan de slag.

Wat voor soorten kabinetten hebben we vooral gehad?

Nederland heeft meestal meerderheidscoalities: coalities met een meerderheid in de Tweede Kamer. In 2010 weken VVD, CDA en PVV daar vanaf. Toen zaten de VVD en CDA in de coalitie en had de PVV een gedoogrol: ze steunden de plannen van het kabinet, maar zaten er zelf niet in.

Bij de Eerste Kamerverkiezingen kan het ook nog gebeuren dat een coalitie de meerderheid in de Eerste Kamer verliest. Dat gebeurde bijvoorbeeld bij het kabinet-Rutte II in 2012. Als oplossing daarvoor maakte het kabinet afspraken met een groep partijen (D66, ChristenUnie en SGP), die in ruil daarvoor het kabinetsbeleid steunde.

Welk verschil kan een campagne maken?

Een campagne is nooit voorspelbaar. Vaak gebeurt er ineens iets waardoor de campagne een andere wending krijgt en de kaarten opnieuw geschud worden. Een bekende uitspraak van de voormalig Britse premier Harold Macmillan over waar een campagne om draait is dan ook: "Events, dear boy, events."

Bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen had het bijvoorbeeld veel invloed dat Pieter Omtzigt een eigen partij begon. Ook veranderde het speelveld toen Dilan Yeşilgöz van de VVD de deur openzette voor samenwerking met de PVV. Onder Mark Rutte sloot de VVD het na 2012 uit om nog een keer met de PVV samen te werken. Yeşilgöz week daar vanaf. Toen duidelijk werd dat de PVV toch wel in een coalitie terecht kon komen, steeg Wilders in de peilingen.

Wat is er gezien de huidige standpunten realistisch?

Nadat Wilders het kabinet had laten vallen in juni, sloot de VVD het uit opnieuw een coalitie te vormen met de PVV. Ook een gedoogconstructie wordt niet meer als optie gezien. Zoals altijd, werken linkse partijen liever met linkse partijen samen en rechtse partijen met rechtse partijen. Zo kunnen ze inhoudelijk het meeste voor elkaar krijgen.

Omdat kiezers vaak verdeeld zijn, hebben partijen die luxe meestal niet. Grote kans dat dat nu ook weer gaat gebeuren: dat partijen aan de linkerkant, uit het midden, en aan de rechterkant, tot elkaar veroordeeld zijn en samen een coalitie moeten vormen.