In Zweden is het sinds 1 juli illegaal om seks te hebben met iemand die daar geen explictiete toestemming voor heeft gegeven. Critici twijfelen echter of de wet ook echt zal werken; is mondeling toestemming geven genoeg om seksueel geweld te voorkomen en te bestraffen? En wordt seks met zo een wet niet te veel een zakelijke bedoeling?

#MeToo

De komst van de wet is onlosmakelijk verbonden met de Me Too- discussie die bijna een jaar geleden losbarstte. De beweging die daardoor ontstond wilde misstanden wat betreft seksueel misbruik aan de kaak stellen. Een van de verontrustende conclusies was dat een grote meerderheid van de slachtoffers van seksueel geweld geen aangifte doet, omdat ze bang zijn dat niemand hen zal geloven. De Zweedse 'sekswet' lijkt dan ook een oplossing, maar toen de Zweedse premier Stefan Löfvén de wet aankondigde, waren de reacties nogal lacherig. 

De wet lijkt bijna niet te handhaven: moet je bij elk seksueel contact van te voren om toestemming vragen? Dat kan voor nogal ongemakkelijke situaties zorgen als je op een eerste date bent. Toch vindt Debby Gerritsen, hoofdredacteur van het vrouwenblad VIVA de wet een mooi initiatief. "Ik vind het op zijn minst bewonderenswaardig dat er iets geprobeerd wordt. In Nederland is er niet heel veel veranderd na de Me Too-discussie. Ik weet niet of de wet werkt, maar ik denk wel dat het goed is als we er meer over gaan nadenken."  

Volgens Iva Bicanic van het Centrum Seksueel Geweld zal de wet niet helpen om verkrachting te voorkomen. "We weten nog niet wat het oplevert, maar ik denk niet dat het een structurele oplossing is. Mensen die willen verkrachten, doen dat toch wel. Seksueel geweld uit zich in allerlei vormen. Mensen die het zelf meemaken zijn soms in verwarring: wat heb ik nou meegemaakt en kan ik het wel verkrachting noemen?Je gaat uit met iemand, het is leuk en het zoenen is ook wel leuk, maar daarna gaat de deur op slot en wordt het ineens ruwer. Dat wordt door slachtoffers als miscommunicatie gezien, terwijl dat ook verkrachting is."  

Zakelijke romantiek

De Nederlandse app LegalFlings speelt in op de Zweedse wet en gaat nog een stapje verder. In de app kun je aangeven wat je wel en niet wil doen tijdens de seks, zwart op wit dus. Volgens bedenker Rick Schmitz is het inderdaad niet heel romantisch, maar gaan we wel naar een wereld waarin alles wat zakelijker wordt. "Er zijn genoeg mensen die vooraf duidelijk willen maken wat ze wel en niet willen doen in de slaapkamer. En ik denk dat praten altijd goed is, maar ik denk dat we het met de huidige technologie nóg bespreekbaarder kunnen maken." 

Gerritsen vindt de app een goed idee: "Ik vind het goed dat we het grijze gebied ingaan en daarover praten: wat mag nou wel of niet. Check het eens bij elkaar, is het nog oke wat ik doe. Als je jong bent en je leert eerder om nee te zeggen: dan kan voorkomen worden dat je in een situatie terecht komt waarin je dingen doet waar je later spijt van krijgt." Volgens Bicanic is zo een app mosterd na de maaltijd. "In de situaties waarin het mis gaat, dan is die app al te laat. Die wordt niet eens tevoorschijn gehaald. Kinderen die opgroeien met huiselijk geweld en misbruik lopen het meeste risico om slachtoffer of dader te worden van seksueel geweld. Daar moet je eigenlijk al ingrijpen." Toch zijn beide vrouwen het eens dat Zweden in ieder geval een stap in de goede richting zet. Bicanic: “Het is een mooi statement van de Zweedse regering die wil zeggen dat seksueel geweld niet meer getolereerd wordt.”

Het Amerikaanse bedrijf Uber wil vanaf 2026 zelfrijdende taxi's aanbieden in Europa. Het bedrijf werkt nu samen met de Chinese ontwikkelaar Momenta om dit voor elkaar te krijgen. Maar is Nederland daar klaar voor? "Infrastructuur is goed geregeld."

Ruim 180 Surinamers hebben een verblijfsvergunning gekregen die ze na de onafhankelijkheid in 1975 zijn kwijtgeraakt. Maar door strenge eisen zijn er ook afwijzingen. Dat moet anders, vindt gemeente Amsterdam. "Het leidt tot schrijnende situaties."

Naast de verblijfsvergunningen die zijn afgegeven, zijn er nog ongeveer 25 in behandeling. Een van de mensen die nu al succesvol gebruik heeft kunnen maken van de regeling is Jayant Ganesh uit Den Haag. Hij woonde bijna 25 jaar zonder papieren in Nederland, maar krijgt nu een verblijfsvergunning.

'Ik kon die beslissing niet zelf nemen'

"Ik ben er heel erg blij mee, het neemt alle angst en stress weg. Ik hoef niet meer op de straat te lopen en bang te zijn dat ik word opgepakt en uitgezet", vertelt hij. "Het is een opluchting en het geeft ons ook de erkenning die wij verdienen, gezien het feit dat wij ons Nederlandschap nooit hebben afgestaan."

Ganesh was nog een kind toen Suriname onafhankelijk werd. "Ik kon dus niet de beslissing nemen of ik Nederlander wilde blijven of Surinamers wilde worden."

25 jaar ongedocumenteerd

In 2000 komt hij op zijn 29ste naar Nederland, maar papieren krijgt hij niet. "Gelukkig had ik hier een netwerk van familie en vrienden die mij opvingen. Ik heb meerdere keren bij de IND aangeklopt de afgelopen 25 jaar, maar steeds zonder succes."

Nu Ganesh wel een verblijfsvergunning heeft, voelt hij zich weer een vrij mens: "Ik kan nu legaal werk zoeken, ik kan in aanmerking komen voor een huurwoning en het belangrijkste, ik kan nu gewoon over straat lopen zonder dat ik bang ben dat er iets gebeurt."

Eenmalige speciale regeling

Om Surinamers als Ganesh tegemoet te komen, kwam voormalig staatssecretaris Van der Burg afgelopen jaar met een eenmalige, speciale regeling, waar Surinaamse oud-Nederlanders tussen 1 januari en 1 juli van dit jaar gebruik van kunnen maken.

Iedereen die geboren is voor 25 november 1975, de dag dat Suriname onafhankelijk werd, en die kan aantonen dat hij of zij langer dan 10 jaar in Nederland woont, komt in aanmerking voor een verblijfsvergunning.

500 zaken afgewezen

Maar die laatste eis, 10 jaar onafgebroken in Nederland wonen, zorgt er nu voor dat ruim 500 zaken van Surinaamse oud-Nederlanders zijn afgewezen. Zij konden niet bewijzen dat ze meer dan 10 jaar in Nederland woonden.

"Veel mensen vallen hierdoor buiten de boot", merkt wethouder van Amsterdam Rutger Groot Wassink. Zijn gemeente is verantwoordelijk voor de uitvoering van de regeling.

'Historisch onrecht'

Om deze groep mensen toch te helpen, pleit hij voor het verkorten van de eis, van 10 naar 5 jaar: "Zodat meer mensen gebruik kunnen maken van deze regeling."

"We hebben het hier over Nederlanders die ten onrechte niet de Nederlandse status hebben gekregen", gaat de wethouder verder. "Ik vind dat historisch onrecht en dat kunnen we nu rechtzetten."

Schrijnende situaties

Hij voorziet grote problemen voor deze groep als ze ongedocumenteerd blijven. "Het is voor die mensen buitengewoon vervelend en het leidt ook tot schrijnende situaties."

"Ze moeten dan illegaal wonen, illegaal werken en ze hebben geen toegang tot zorg. Het is een buitengewoon ingewikkeld bestaan voor deze mensen", aldus Groot Wassink.