3 jaar geleden werd de Wet zorg en dwang (Wzd) ingevoerd. Die moest voorkomen dat zorgmedewerkers nog dwang konden gebruiken bij het verzorgen van cliënten. Maar vooral in de wijkzorg pakt de wet vaak extreem bureaucratisch en onwerkbaar uit.

"De Wet zorg en dwang is bedacht door mensen die nooit zelf in de thuiszorg hebben gewerkt", verzucht Nathalie Meijerhof van Volantis in Zorg, een wijkzorg-organisatie in Groningen. Horendol worden zij en haar collega's van de Wzd in zijn huidige vorm. "Als je vijf verpleegkundigen bij elkaar had gezet, hadden zij in een week iets werkbaarders bedacht."

Onwerkbaar

Meijerhof is niet alleen bestuursvoorzitter van Volantis, maar ook zelf verpleegkundige. Ze maakt nog dagelijks rondjes langs cliënten die wijkzorg nodig hebben. "Ik kom bij veel verschillende mensen over de vloer. We doen van alles: chronisch zieken helpen, wondverzorging, revalidatie, maar ook gewoon steunkousen aandoen."

"Veel van onze cliënten zijn ggz-patiënten of ouderen met beginnende dementie. En bij veel van deze klanten krijgen we om de haverklap te maken met de onwerkbaarheid van de Wet zorg en dwang."

'Betere bescherming was nodig'

Meijerhof benadrukt dat ook zij vindt dat een wijziging van de oude wetgeving nodig was. "Het was een goede zaak om na te denken over betere bescherming van de rechten en wensen van patiënten. De eerdere wetgeving was niet duidelijk hierin, met als gevolg dat er nog regelmatig dwang werd toegepast in de verzorging. Dat moest echt anders."

Maar de nieuwe wet is wat haar betreft veel te ver doorgeschoten. "Het voelt bijna als een motie van wantrouwen jegens de wijkverpleegkundige, ons werk wordt er regelmatig onmogelijk door gemaakt."

'Even de koelkast checken mag niet meer'

Als voorbeeld geeft Meijerhof het simpele openen van de koelkast. "Soms zie je dat een dementerende cliënt niet lekker is, en vermoed je dat diegene bedorven voedsel heeft gegeten."

"Dan wil je als verpleegkundige even de koelkast checken, of er misschien eten in ligt dat over het houdbaarheidsdatum heen is. Volgens de nieuwe wet moet je dan eerst de cliënt om toestemming vragen voordat je de koelkastdeur opent", zegt ze.

Kost veel tijd

Simpel zat zou je denken, maar wat als een dementerende cliënt nee zegt? "Dan treedt de hele Wzd-molen in werking. Ik moet dan eerst met de huisarts contact opnemen, dan met de specialist ouderengeneeskunde of een andere Wzd-functionaris, zoals dat heet. Maar deze mensen zijn vaak razend druk, die krijg ik niet zomaar te pakken."

Meijerhof vervolgt: "En ook met de mantelzorger, als die er is, moet worden gesproken. Zo kan het dagen duren voordat ik daadwerkelijk in de koelkast mag kijken. Dat is absurd, kost ongelofelijk veel tijd en is zeker niet in het belang van de cliënt."

'Doorgeschoten regelgeving'

Zo zijn er talloze voorbeelden in de wijkzorg waar medewerkers met de doorgeschoten regelgeving van de Wzd te maken krijgen, zegt Hans Buijing van brancheorganisatie Zorgthuisnl. "Naast dat dit allemaal enorm tijdrovend is, zorgt het ook voor veel stress bij de thuiszorgmedewerkers: 'Mag ik wel of niet de huisdeur op slot doen, mag ik een bedhek gebruiken?'."

"Ook voor een kleine beslissing die je snel wilt nemen, moet vaak het hele Wzd-traject opgestart worden. Mensen verlaten de sector omdat ze zo niet kunnen en willen werken. Terwijl we iedereen juist heel hard nodig hebben."

Vernietigende evaluatie

Afgelopen jaar werd de Wet zorg en dwang geëvalueerd door ZonMw, de Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie. "De evaluatie was vernietigend", vertelt Buijing. "Op tientallen punten werden aanbevelingen en verbetersuggesties gedaan. Er is nooit goede voorbereiding geweest op de nieuwe wetgeving, geen scholing van personeel en geen sturing. Het is betreurenswaardig dat wij als zorgverlener hier na 3 jaar nog steeds mee zitten opgezadeld."

Intramuraal, dus in verpleeg- en verzorgingshuizen gaat het inmiddels wel wat beter met de Wzd, vertelt Buijing: "Maar daar loopt bijna altijd een specialist ouderengeneeskunde rond of een huisarts. In de wijk daarentegen zijn deze toetsingspersonen vaak helemaal niet bereikbaar. Het wordt onze mensen zo onmogelijk gemaakt om hun werk goed te doen."

Kabinetsreactie

Het kabinet komt binnenkort met een reactie op de evaluatie van de Wet zorg en dwang. Medewerkers in de wijkzorg hopen dat minister Helder voor Langdurige Zorg de wet zo snel mogelijk werkbaarder gaat maken.

"Leg meer regie in handen van de wijkverpleegkundigen", luidt het dringende advies van Nathalie Meijerhof. "We kunnen echt inschatten wat iemand nodig heeft, daar zijn we voor opgeleid. Geef ons iets meer vertrouwen."

Hij was jarenlang een van de vaste gezichten van EenVandaag: Pieter Jan Hagens. Gisteren presenteerde hij het programma voor het laatst. Hij gaat met pensioen na een carrière van meer dan 40 jaar als journalist en presentator, op radio en tv.

Normaal stelt Pieter Jan de vragen, nu mochten jullie die aan hem stellen.

1. Hoe kijk je terug op je carrière?

"Ik vind dat ik een geluksvogel ben. Ik heb 43 jaar in de journalistiek gezeten en ik heb er enorm van genoten. Ik zou niet weten wat ik anders had moeten doen, er is geen vak dat ik zo leuk zou vinden als dit."

"Het leuke van met pensioen gaan is dat de oude doos wordt opengemaakt. Ik heb veel verschillende dingen kunnen doen en meegemaakt, ook buiten de journalistiek. Dat komt allemaal weer naar boven. En het gevoel dat ik steeds opnieuw krijg is: wat heerlijk dat ik dat heb kunnen doen."

Bron: ANP

1/7In de jaren 90 was Pieter Jan een van de gezichten van Jules Unlimited

2. Hoe heb je de journalistiek zien veranderen?

"De journalistiek is veranderd, maar ik ben zelf ook veranderd. Ik begon bij de VARA in de jaren 80, waar ik met stevig linkse journalisten werkte. Ik dacht: zo hoort het kennelijk. Later heb ik me daar een beetje van gedistantieerd, ik vond het te activistisch. Ik vond dat de feiten meer moesten spreken."

"In deze tijd, waarin grimmige leiders opstaan en democratische vrijheden op het spel staan, denk ik juist weer: journalisten zijn er niet alleen voor de feiten, maar ook om bepaalde ideeën te beschermen. Ideeën die het fundament vormen voor onze liberaal-democratische samenleving."

3. Wat was jouw favoriete onderwerp om te presenteren, en wat het moeilijkste interview?

"Ik heb bij Buitenhof veel bijzondere mensen aan tafel gehad, met wie ik langere gesprekken kon voeren. Ik heb veel bijzondere denkers, schrijvers en politici gesproken. Die hadden vaak iets te vertellen waar ik wel wat van opgestoken heb. Vooral de Israëlische schrijver Amos Oz maakte indruk, dat was zo'n wijze man."

"Hij maakte zulke goede opmerkingen. Dat was in 2015, de aanslagen in Parijs waren toen net geweest. Hij duidde dat terrorisme op zijn manier. Hij had het erover dat terroristen geen gevoel voor humor hebben, en dat klinkt nu heel plat, maar hij vertelde dat zo raak en mooi. En ik weet ook dat veel kijkers van die uitzending hebben genoten."

"Maar ook bij EenVandaag heb ik veel spannende dingen gedaan. Ik denk meteen aan de verkiezingsdebatten. Het debat in 2023, waaruit het huidige kabinet is voortgekomen, is een van de betere debatten die ik heb geleid. Maar tegelijkertijd waren die debatten een van de moeilijkste dingen die ik heb gedaan, dat is een hele opgave."

"Het is fijn dat je dan eindeloos met collega's kan brainstormen over wat de beste opzet is. En dat je de spanning deelt: tijdens het debat hoorde ik dan de eindredacteur in mijn oortje, die net zo zenuwachtig was. Dit delen met collega's ga ik het meeste missen aan het werk. Want ook als je geen beste vrienden bent, maken ze toch een groot deel uit van je sociale leven."

4. Welke peiling had de meest verrassende uitslag voor jou?

"Ik heb niet zo'n goed geheugen voor peilingen, moet ik eerlijk zeggen. Het Opiniepanel is natuurlijk een heel goed gereedschap van EenVandaag. Maar als ik in de studio sta, ben ik bezig met het gesprek dat ik voer met de presentator van de paneluitslagen, niet met de uitslagen zelf. Ik kan die niet tegelijkertijd goed onthouden, dus weet ook niet meer welke uitslag mij het meest heeft verbaasd."

5. Hoeveel invloed heb je zelf gehad op de onderwerpen die behandeld werden? En ging dat weleens in tegen je eigen mening?

"Eigenlijk heb ik daar niet zo veel invloed op. EenVandaag is een olietanker die op koers vaart, er werkt een grote redactie. Ik kan wel meepraten en meedenken, maar ik ben geen eindredacteur. Toch heb ik zeker in interviews wel een belangrijke stem. En ook in de politieke debatten kan ik als presentator de richting van het gesprek bijsturen."

"Of de presentatie weleens tegen mijn eigen ideeën of mening in ging? Laat ik zeggen dat ik wel blij ben dat ik mezelf nu meer mag gaan uitspreken. Maar ik ben ook blij dat ik dat als journalist en presentator niet gedaan heb. Ik zou mezelf geen knip voor de neus waard vinden als ik in interviews een bepaalde politieke lijn zou voorstaan. Ik vind dat je als journalist niet te koop moet lopen met je eigen mening."

"Tegelijkertijd vind ik het gek om nu weg te gaan, omdat er zoveel gebeurt op het moment, waarvan je denkt: oei, waar gaat dit heen? In de Verenigde Staten durven wetenschappers zich niet meer uit te spreken, er zijn bezuinigingen op het hoger onderwijs, ook in Nederland. Het klimaat verandert. Daar maak ik me zorgen om. Het voelt als een grote opluchting dat ik niet geheimzinnig hoef te doen over waar ik mij zorgen om maak. Dat heb ik gemist de afgelopen jaren."

"Ik heb niet de illusie dat ik daar in mijn eentje iets aan kan doen. Maar alles wat journalisten, maar ook burgers doen, is op dit terrein van belang. Wat ik daarom ook ga doen is als burger mezelf meer uitspreken. Dat kan nu ook, ik ben journalist af. Misschien sluit ik me wel aan bij een politieke partij. Ik weet nog niet welke, maar ik ga het wel doen. Niet als politicus, maar gewoon als burger."

Bron: EenVandaag

1/6Achter de schermen bij de laatste uitzending van Pieter Jan Hagens

6. Wat ben je van plan om te gaan doen tijdens je pensioen?

"Ik ga eerst zeilen met mijn vrouw, een paar maanden weg. En daarna wil ik graag dingetjes doen waar ik tot nu toe niet aan toe kwam, zoals een houten bootje maken waar mijn kleinzoon in kan leren zeilen. Dat ben ik zeker van plan."

"Het is sowieso goed om weer eens met een frisse blik de wereld in te kijken, want er komt voor het werk ongetwijfeld iets anders moois in de plaats. Aan de andere kant: ik stop weliswaar met de vaste dingen, maar ik blijf nog steeds graag interviews en debatten leiden, voice-overs inspreken, misschien invallen bij een radio-uitzending. Dus als iemand ergens ziek is, weet me te vinden."

7. Hoe hoop je dat de journalistiek er de komende jaren uit gaat zien?

"Ik hoop dat de journalistiek zich opstelt als beschermer van de waarden waar wij allemaal op drijven, zoals gelijkheid, vrede, rechtvaardigheid en verdraagzaamheid. Al die dingen zijn zo belangrijk in onze democratische samenleving, en ik hoop dat journalisten daaraan meewerken. Elke journalist is op dit terrein van belang."

"Ik denk dat de meeste journalisten dit ook zo zien, sowieso al mijn collega's hier bij EenVandaag. Ik ben er trots op dat alle collega's zich ervan bewust zijn dat we een rubriek zijn die dicht bij de mens wil staan, waar de onderwerpen die we brengen echt relevant zijn, en waarin tegelijkertijd de feiten heilig zijn. Juist in deze tijd waarin onverdraagzaamheid en angst toenemen, denk ik dat het belangrijk is dat er programma's zoals EenVandaag zijn."

Wereldwijd liggen er miljoenen landmijnen onder de grond. Hierdoor vallen er jaarlijks honderden slachtoffers. Om dit te stoppen werd in een verdrag afgesproken dat het wapen de wereld uit moest. Maar nu de spanningen toenemen, trekken landen zich terug.