Kan de economie van Duitsland zonder de staalindustrie? Volgens de topman van de Duitse staalproducent Salzgitter is staal heel belangrijk is voor de Duitse economie en kan het land niet zonder. Experts leggen uit hoe dat zit.

De topman van staalproducent Salzgitter zegt in het Financieel Dagblad: "Staal is diep geworteld in de Duitse economie. Zonder staal valt ons de broek op de schoenen, zonder staal geen Duitse economie." Is dat daadwerkelijk zo?

Het hart van de Duitse economie

Volgens de Duitse journalist Annette Birschel speelt staal een belangrijke rol in Duitsland. "Je zou bijna kunnen zeggen dat staal, samen met kolen, het hart van de Duitse economie is." Het is begonnen in het Ruhrgebied tijdens de industrialisering in de negentiende eeuw, vertelt Birschel.

"Als je staal zegt, dan zeg je Kruppstahl. Nog steeds een van de grootste producenten van Europa", vertelt ze. "Bovendien denk je bij staal ook aan de productie van auto's en machines, twee belangrijke economische sectoren binnen de Duitse industrie."

'Vier miljoen werknemers zijn afhankelijk'

In de Duitse staalindustrie werken ongeveer negentigduizend mensen, weet Birschel. "Maar volgens de Duitse staalbedrijven gaat dat enkel over mensen die rechtstreeks in de staalindustrie werken. Zo'n vier miljoen werknemers zouden afhankelijk zijn van de staalproductie en tweederde van de export leunt op de staalproductie."

De Duitse overheid zet momenteel flink in op verduurzaming van de staalindustrie. Want de productie van staal is enorm vervuilend, zegt René Peters, energie-expert bij onderzoeksinstituut TNO. "Vergroenen kan bijvoorbeeld met groene waterstof. Daarmee kan het productieproces van ijzererts volledig verduurzaamd worden, zodat die uitstoot enorm afneemt."

Kosten leidt tot zorg

Maar die verduurzaming is een heel duur proces. Dat leidt tot zorgen in Duitsland. "Het is de vraag of de industrie in staat is dit duurzame staalproductieproces te realiseren en de investeringen te doen die daarvoor nodig zijn", legt Peters uit.

Voor een deel springt de Duitse overheid bij. Maar de bedrijven zullen volgens Peters zelf ook moeten bijdragen. "Als ze daar niet toe bereid zijn, zal de staalproductie worden teruggeschroefd of misschien voor een deel in het buitenland verdwijnen."

Import en export

In hoeverre is de Duitse economie écht afhankelijk van staal? Dat ligt eraan hoe je ernaar kijkt, zegt Steven Brakman, hoogleraar Internationale Economie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Technisch gezien heeft Duitsland volgens hem geen staalindustrie nodig:

"Dat je als land niet zonder een eigen staalindustrie kan, is niet zo. Kijk maar naar de betalingsbalans van elk land. Goederen die we zelf maken kunnen we exporteren en goederen die we niet zelf maken kunnen we importeren", legt hij uit. "Dat geldt ook voor staal. Er zijn heel veel landen die staal importeren, dat zou ook voor de Duitse economie kunnen gelden."

'Staal is ontzettend belangrijk voor Duitsland'

Duitsland staat niet te springen om staal te importeren, meent Peters. "De vraag is natuurlijk of je als groot land met veel staalgebruik afhankelijk wil worden van import. Uit China bijvoorbeeld, koploper op het gebied van staalproductie", vertelt de hoogleraar. "Staal is ontzettend belangrijk voor Duitsland, met name voor de toekomst van de automotive sector."

Bovendien speelt ook de economische structuur van Duitsland een belangrijke rol, zegt Birschel. "Duitsland is kwetsbaarder dan andere landen, omdat in Duitsland bijna zevenentwintig procent van de hele economie afhankelijk is van de industrie."

Hulpverleners zijn hard bezig overlevenden te redden in Myanmar na de aardbeving. Ook een Nederlands team met reddingshonden staat klaar om het land, dat midden in een burgeroorlog zit, te helpen. "Ter plaatsen zullen we zien met wie we gaan samenwerken."

De eerste raket van de Duitse start-up Isar Aerospace wordt morgen in het noorden van Noorwegen gelanceerd. Als deze slaagt, is het de eerste keer dat een raket vanuit West-Europa in een baan om de aarde wordt geschoten. "Dit is belangrijk voor Europa."

Isar Aerospace is een van de eerste Europese commerciële bedrijven die zich bezighoudt met het bouwen van raketten, vertelt deputy director van het Netherlands Space Office (NSO), Joost Carpay. Europa loopt, vergeleken met Amerika, achter op dit gebied. "Maar nu lijkt er een gat in de markt te zijn waarin een paar commerciële bedrijven springen."

'Mooie ontwikkeling'

"Dit zijn mooie ontwikkelingen voor Europa", benadrukt Carpay. Volgens hem is het belangrijk dat we vanaf ons eigen grondgebied kunnen lanceren. Hij vindt het daarom goed dat het commerciële bedrijf Isar Aerospace, dat de intentie heeft om de Europese concurrent van het Amerikaanse SpaceX te worden, een risico neemt.

"Je ziet dat er op het moment minstens vier bedrijven bezig zijn met het ontwikkelen van raketten", vertelt hij. "En daar wordt dus ook in geïnvesteerd, soms door overheden maar dan zonder de ontwikkeling te sturen. Dus alleen met financiering." Ook zijn er private investeerders die steeds meer interesse tonen. En als de testlancering morgen succesvol blijkt, zal die belangstelling alleen maar groter worden, voorspelt Carpay.

Onafhankelijkheid voor Europa

Deze nieuwe ontwikkelingen zijn van groot belang voor Europa. Het is volgens de deputy director belangrijk om onafhankelijk te zijn, van wie dan ook: "Ruimtevaart is strategisch van groot belang. We willen zelf kunnen bepalen welke satellieten we wanneer waarnaartoe lanceren en dat moeten we in eigen hand hebben."

"Dit bedrijf ziet dus een markt naast SpaceX, ook omdat zij een kleine raket hebben. Die heeft SpaceX niet. Dus het is ook een kwestie van marktkansen zien."

Meer raketten en lanceerbases

Maar wat moet er eigenlijk nog gebeuren voordat we op grote schaal dit soort raketten kunnen lanceren, zodat we écht kunnen concurreren met SpaceX van Elon Musk? "Het belangrijkste is het ontwikkelen van de raketten en een lanceerbasis", antwoordt Carpay.

Hij vertelt dat in het ontwikkelen van zulke bases al grote stappen worden gezet. "Er zijn al een aantal in Europa die voor de wat kleinere raketten geschikt zijn. En onze Spaceport in Frans Guiana wordt ook voor die kleinere raketten klaargemaakt." Het is op dit moment een kwestie van de ontwikkelingen blijven stimuleren, stelt hij.

'Het blijft een uitdaging'

Maar wat als het morgen dan toch misgaat? "Het blijft een uitdaging", antwoordt Carpay. "Maar ik denk ook dat het bedrijf daar zelf rekening mee houdt. Het blijft altijd een risico, zeker omdat de raket nog nooit gevlogen heeft."

Wel is hij ervan overtuigd dat Isar Aerospace het proces grondig heeft aangepakt. En mocht het toch fout gaan, dan is het een goede les. "Dat betekent alleen maar dat de kans dat het de volgende keer goed gaat, groter is."

Lancering over 1 à 2 jaar

Gaat de testlancering morgen wel goed, dan komt een echte lancering sneller dan gedacht om de hoek kijken, denkt Carpay. "Ik zag dat ze hun eerste lanceringen in 2028 verkocht hebben. Maar als het morgen goed blijkt te gaan dan weet ik zeker dat we al eerder kunnen zeggen dat hij klaar is voor ontwikkeling."

"Dus laten we zeggen, dan verwacht ik dat binnen 1 of 2 jaar echt ook de markt het vertrouwen heeft in de raket om lanceringen in te kopen."

Sneller en wendbaarder dan ESA

Ook de European Space Agency (ESA), de Europese variant van de NASA, is al 10 jaar bezig met de bouw van raketten. Waarom duurt het daar veel langer dan wanneer een commercieel bedrijf een poging waagt?

"Die bedrijven zijn vaak wat sneller en wendbaarder dan de ESA", weet de deputy director. "Bij de ESA moeten 23 lidstaten beslissingen nemen."

Kleine raket

Maar ook het gewicht dat de raket van Isar Aerospace heeft, maakt het makkelijker voor het bedrijf om snel een raket te bouwen. "Het is een kleine die precies onder de gewichtsklasse zit van de raketten die ESA heeft ontwikkeld. Dus hij is speciaal voor de wat kleinere satellieten", legt Carpay uit.

"Normaal lanceren we met één raket een heleboel tegelijk. Maar met een kleinere raket gaat het met één of twee tegelijk." Ook hoeven de kleinere satellieten van de Duitse start-up niet te wachten tot ze met een grotere raket mee kunnen, vertelt de expert. "En dat maakt het heel interessant."