tv LIVE radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Wiki: PX10

Wiki: PX10

Vanaf de jaren zestig tot 1993 zijn honderdduizenden dienstplichtigen en beroepsmilitairen bij Defensie blootgesteld aan de kankerverwekkende wapenolie PX-10. In het middel, dat gebruikt werd bij het schoonmaken van wapens, zit de kankerverwekkende stof benzeen verwerkt.

De gevaren van PX-10 waren intern al jaren bekend, toch besloot Defensie in 1984 met het gebruik van het middel door te gaan. Dit blijkt uit een brief van de Defensietop uit 1984 die EenVandaag in handen kreeg via de Wet openbaarheid van bestuur. In de brief staat: “Het produkt PX-10 blijft bij de KM (evenals KL en KLU) gehandhaafd."

Enkele honderden (oud)-Defensiemedewerkers hebben inmiddels kanker gekregen, anderen hebben neurologische aandoeningen. Een groot aantal is overleden. Defensie wijst claims van ziek geworden militairen of nabestaanden af. Het erkent in individuele gevallen de relatie tussen het middel en de ziekte leukemie wel, maar dat moet je dan wel als persoon aanvechten. Defensie weigert een verband tussen het werken met PX-10 en ziekte te erkennen voor de gehele groep.

Het baseert zich daarbij op een onderzoeksrapport van het RIVM uit 2011 dat concludeert dat er geen causaal verband is. Maar dat rapport is omstreden. In oktober 2014 uiten toxicologen in een uitzending van EenVandaag felle kritiek op het onderzoek. Het zou wetenschappelijk incorrect zijn en het RIVM zou een foute rekenmethode gebruikt hebben. Het onderzoek zou verder uitgegaan zijn van verkeerde aannames over de blootstelling aan benzeen. Ook zou er niet gekeken zijn naar individuele gevallen.

De militaire vakbond AFMP en Tweede Kamerleden eisen hierna opheldering van minister Hennis van Defensie en willen dat ze het onderzoek heropent. Dit weigert Hennis. Ondertussen komen er meer meldingen van mensen die gewerkt hebben met de wapenreinigingsolie. Letselschadeadvocaat Jan de Bruin heeft een speciaal meldpunt geopend en hier melden zich honderden militairen. In een enquête van de advocaat zeggen 480 militairen onbeschermd met het middel gewerkt hebben. 162 melden nu ziek te zijn.

In het najaar van 2015 komt er nog meer kritiek op het onderzoek van het RIVM uit 2011. De proeven blijken voor een deel uitgevoerd te zijn met de stof tolueen, in plaats van het kankerverwekkende benzeen. Dit vanwege het risico voor de onderzoekers die het experiment uitvoerden. Volgens het RIVM zouden de stoffen vergelijkbaar zijn, maar toxicologen zeggen dat tolueen tot drie keer sneller verdampt dan benzeen. Ook is er kritiek op het feit dat maar 23 militairen van één eenheid zijn gesproken voor het onderzoek. Verder gaan Defensie en het RIVM uit van lage concentraties schadelijke stoffen in PX-10. Onterecht vinden critici: het is nog onduidelijk hoeveel benzeen er in het middel zat.

Begin 2016 roepen militaire vakbonden AFMP en MARVER en de SP minister Hennis opnieuw op het onderzoek naar PX-10 te heropenen. 

afbeelding px-10 wiki

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ophef om astronauten die 'te lang' zouden vastzitten in ISS, maar hoe erg is dat? 'Naar Mars duurt nog langer'

Ophef om astronauten die 'te lang' zouden vastzitten in ISS, maar hoe erg is dat? 'Naar Mars duurt nog langer'
Astronauten Barry Wilmore en Sunita Williams in ruimtestation ISS
Bron: NASA

SpaceX-eigenaar Elon Musk beweert dat de twee astronauten die vastzitten in het internationale ruimtestation al lang thuis hadden kunnen zijn. Maar is het eigenlijk wel zo erg dat ze langer in de ruimte bijven? "Prachtige kans voor wetenschap."

De Amerikaanse astronauten Sunita Williams (59) en Barry Wilmore (62) zitten al een tijdje 'vast' in de het internationaal ruimtestation (ISS). Maar het einde van hun missie lijkt na maanden van vertraging eindelijk in zich te komen. Toch is er nu 'ruzie' over hun langere verblijf in de ruimte.

Ruimteschip kapot

Williams en Wilmore gingen begin juni de ruimte in tijdens de eerste bemande testvlucht met het Starliner-ruimteschip van Boeing. Ze zouden een week in het ISS blijven, maar hun vaartuig had technische problemen. De NASA vond het niet veilig om ze terug te sturen en de Starliner vertrok leeg naar de aarde.

De Amerikaanse astronauten moeten daarom met een ander ruimteschip worden opgehaald. De volgende mogelijkheid daarvoor, deze keer met een capsule van ruimtevaartbedrijf SpaceX, staat gepland voor eind maart. Dat betekent dat de missie van Williams en Wilmore zeker driekwart jaar zal duren, in plaats van de 8 dagen die oorspronkelijk gepland waren.

Bekijk ook

Aanbod geweigerd?

SpaceX-eigenaar Musk zei eerder deze week in een tv-interview met Fox News dat de astronauten al veel eerder opgehaald hadden kunnen worden. Volgens heeft stelde zijn bedrijf voorgesteld om een extra capsule te sturen naar het internationale ruimtestation. Toenmalig president Joe Biden zou niet ingegaan zijn op dat aanbod, beweerde Musk.

De ondernemer sprak van 'politieke redenen' waarom Biden niet zou zijn ingegaan op het aanbod van SpaceX. Bewijs dat zo'n aanbod daadwerkelijk is gedaan en vervolgens is afgewezen, leverde hij overigens niet. Maar hoe erg is het eigenlijk dat Williams en Wilmore nu langer dan gepland in de ruimte moeten blijven?

'Kunnen ermee omgaan'

De astronauten wisten waar ze aan begonnen, vertelt ruimtevaartexpert Nancy Vermeulen. "Ze moesten een testvlucht uitvoeren voor de Boeing Starliner", legt ze uit. "Om alle systemen te testen en te kijken of de procedures vlot verliepen." De heenreis ging goed, maar eenmaal in het ISS aangekomen bleken er dus technische mankementen aan het ruimteschip.

Dat ze hierdoor niet naar de aarde konden terugkeren, daar waren Williams en Wilmore ook op voorbereid, benadrukt Vermeulen. "Hun missie duurt nu inderdaad erg lang, maar professionele astronauten zijn getraind op het onverwachte, dus ook op veranderingen in de missie. Ze kunnen dus omgaan met een langdurig verblijf in de ruimte."

Bekijk ook

Bewuste keuze van NASA

Het is volgens haar uiteindelijk een 'bewuste keuze' van de NASA geweest om de twee astronauten nog maanden extra in de ruimte te houden. Zij nemen nu namelijk de plek in van astronauten die eigenlijk na hen in het ISS zouden verblijven. "De NASA heeft in september in plaats van vier maar twee nieuwe astronauten met een SpaceX-capsule opgestuurd."

Op de manier hoopt de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie 'de algemene planning van het internationale ruimtestation niet te veel in het gedrang te brengen', legt Vermeulen uit. Als de missie van de in september aangekomen astronauten afloopt - en volgens planning zal dat dus eind maart zijn - gaan Williams en Wilmore met hen mee terug naar de aarde.

'Zeker niet gezond'

Ondanks dat de astronauten voorbereid zijn op onverwachte veranderingen, heeft een lange ruimtereis wel gevolgen voor hun gezondheid, vertelt Vermeulen. "Want langdurig in de ruimte blijven is zeker niet gezond", benadrukt ze. "Er gebeurt van alles met je lichaam: je botten verslappen, je spieren slinken en je wordt blootgesteld aan grote hoeveelheden straling."

Maanden in de ruimte zweven zonder zwaartekracht heeft dus echt ingrijpende fysieke gevolgen voor astronauten, gaat de expert verder. "En om die zoveel mogelijk tegen te gaan moeten astronauten elke dag 2 uur sporten aan boord van het ISS."

Bekijk ook

Missie naar Mars

Hoewel hun langere verblijf in het internationale ruimtestation voor Williams en Wilmore zelf dus niet per se heel gezond is, is deze situatie voor de wetenschap wel 'goed'. "Dit geeft onderzoekers natuurlijk een prachtige kans om te kijken wat er met hun lichamen gebeurt", zegt Vermeulen daarover.

De uitkomsten kunnen namelijk gebruikt worden voor latere ruimtemissies, legt de expert tot slot uit. "We willen opnieuw naar de maan en op de lange termijn ook naar Mars. Een reis naar de maan duurt maar enkele dagen, maar men wil daar ook langdurig verblijven. En een reis naar Mars duurt heen en terug 3 jaar. Daarvoor is dit soort kennis erg nuttig."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Deze landen steunen Rusland in de oorlog tegen Oekraïne

Na 3 jaar oorlog in Oekraïne heeft Rusland te maken met westerse sancties, maar komt er nog wel steun uit andere landen. Waarom en van wie? In deze video zetten we de militaire en economische hulp die president Poetin krijgt op een rij.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant