Na 22 jaar houdt de moord op Pim Fortuyn de gemoederen nog altijd bezig. Want wie leverde het wapen? Een tot nu toe geheim gebleven politierapport werpt nieuw licht op de zaak, vertelt onderzoeksjournalist Eric Arends. "Een mysterieuze zaak."

Wie de trekker op 6 mei 2002 overhaalde, is bekend: Volkert van der G. Maar wie het wapen - een Star Firestar M43 - leverde voor de moord op Pim Fortuyn is altijd onduidelijk gebleven. Arends heeft geheime politierapporten in handen en probeert in zijn podcast Vriend van Volkert antwoord te krijgen op die vraag.

Onopgemerkte arrestatie

Na de moord wordt namelijk een tweede verdachte opgepakt: Paul Molhoek. Politie en justitie denken maandenlang dat deze persoon degene is die het moordwapen aan Van der G. heeft geleverd. "Ik had er nog nooit van gehoord", vertelt Arends. Dat is niet vreemd, want in de periode na de moord op Fortuyn blijft deze arrestatie vrijwel onopgemerkt.

De verdachte zit een paar dagen vast en zijn woning wordt doorzocht. "Gaandeweg tijdens mijn research kwam ik erachter dat De Gelderlander wel een keer iets heeft geschreven over de arrestatie van deze man", vervolgt hij. "Zij hadden had het over een oud-buurman van Volkert." Maar dat is niet het hele verhaal.

Bekende van justitie

Uit de geheime documenten die Arends in handen heeft, blijkt namelijk dat Molhoek zestien keer eerder in aanraking is gekomen met justitie. Daarnaast is hij veroordeeld voor wapenbezit en wordt hij in verband gebracht met de handel in wapens en explosieven. Ook heeft hij connecties met de beruchte crimineel Stanley Hillis, die in 2011 wordt geliquideerd.

"Hij was dus een bekende van de politie, maar ook een bekende bij de inlichtingendienst", zegt Arends daarover. Na de moord op Fortuyn stuurt de AIVD een zogenoemd ambtsbericht naar de politie over zijn verleden. "Daaruit kun je opmaken dat deze man op de radar stond van de inlichtingendiensten."

Boven kantoor wonen

Tegelijkertijd is er dus ook een directe link met Van der G.. En die band gaat wel iets verder dan 'een oud-buurman', valt te lezen in de politiedocumenten. "In dat rapport stond nog iets anders opmerkelijks, namelijk dat deze man een aantal jaar bij Volkert in het kantoorpand heeft gewoond."

Dat zit zo: Van der G. is medeoprichter van de Vereniging Milieu-Offensief (VMO) en deze club van milieuactivisten opereert in die tijd vanuit een pand in Wageningen. Molhoek en zijn vrouw wonen boven het kantoor. Een paar maanden voor de moord op Fortuyn verhuist het stel naar Amersfoort.

Bevriend met Van der G.

Volgens het geheime politierapport zijn de twee ook bevriend. "Het staat er letterlijk in", zegt Arends. "Dus ben ik gaan uitzoeken: waar bestond die vriendschap dan uit?" Wat wist Molhoek bijvoorbeeld van de denkbeelden van Van der G.? "Heeft hij misschien wel iets geweten van de plannen van Volkert? Spraken ze met elkaar ook over Fortuyn?"

De onderzoeksjournalist komt erachter dat Molhoek na de moord afspreekt met de toenmalige vriendin van Van der G.. Bovendien belt hij met Van der G., terwijl die dan al is opgepakt en vastzit. "Dat zijn allemaal punten waarvan je zou kunnen denken: hé, dat is bijzonder", zegt Arends. "Wat steekt daar achter? Dat heeft de politie natuurlijk ook gedacht."

Getuige meldt zich

Molhoek is inderdaad maandenlang in het vizier van politie en justitie, totdat in oktober 2002 een nieuwe getuige zich meldt. Het gaat om iemand die in dezelfde studentenflat als Van der G. heeft gewoond. De man beweert in de jaren 90 samen met Van der G. het wapen te hebben gekocht in een Turks café in Ede.

Uiteindelijk wordt er geen belastende informatie tegen Molhoek gevonden en concludeert het Openbaar Ministerie (OM) dat hij ten onrechte als verdachte is aangemerkt. Maar volgens Arends is nooit duidelijk geworden waarom politie en justitie zijn afgestapt van de theorie dat Molhoek de wapenleverancier was. "Wat is daarvoor nou precies de reden geweest? Is het allemaal wel goed uitgezocht?"

Twijfels binnen de politie

Hij blijkt niet de enige die zich dat afvraagt. Ook binnen de politie wordt er getwijfeld of dit allemaal puur toeval kan zijn, vertellen bronnen aan hem. Zo zijn er vermoedens dat Molhoek eigenlijk een informant van de inlichtingendienst is, die de leden van VMO in de gaten moest houden. Dat idee wordt versterkt na de moord op Theo van Gogh in november 2004.

Kort na die moord worden meerdere leden van de Hofstadgroep gearresteerd, waaronder Jermaine W. uit Amersfoort. En wie blijkt de buurman van deze terreurverdachte te zijn? Paul Molhoek. Dat hij zich eerst in de kringen rond Van der G. bevindt en daarna in die van Jermaine W. moet volgens hen wel betekenen dat het om een undercoveragent gaat.

Rapport is topgeheim

Dat het politierapport topgeheim is, maakt de zaak volgens Arends nog mysterieuzer. De informatie mag absoluut niet op straat belanden. Het is zelfs niet mogelijk om de documenten op te vragen via de Wet open overheid (Woo, vroeger Wob). De onderzoeksjournalist kreeg de stukken 2 jaar geleden toegespeeld, maar wil er verder niets over kwijt.

Er zijn dus nog veel vragen die beantwoord moeten worden. Inmiddels zijn de eerste drie afleveringen van de podcast te beluisteren, er volgen hierna nog vier. Misschien dat er in het volgende deel meer duidelijk wordt? "Dan spreek ik Molhoek, die uitgebreid zijn verhaal doet", zegt Arends tot slot. "Wat hij allemaal zegt? Ik zou iedereen willen zeggen: 'Ga vooral luisteren.'"

Hulpverleners zijn hard bezig overlevenden te redden in Myanmar na de aardbeving. Ook een Nederlands team met reddingshonden staat klaar om het land, dat midden in een burgeroorlog zit, te helpen. "Ter plaatsen zullen we zien met wie we gaan samenwerken."

De eerste raket van de Duitse start-up Isar Aerospace wordt morgen in het noorden van Noorwegen gelanceerd. Als deze slaagt, is het de eerste keer dat een raket vanuit West-Europa in een baan om de aarde wordt geschoten. "Dit is belangrijk voor Europa."

Isar Aerospace is een van de eerste Europese commerciële bedrijven die zich bezighoudt met het bouwen van raketten, vertelt deputy director van het Netherlands Space Office (NSO), Joost Carpay. Europa loopt, vergeleken met Amerika, achter op dit gebied. "Maar nu lijkt er een gat in de markt te zijn waarin een paar commerciële bedrijven springen."

'Mooie ontwikkeling'

"Dit zijn mooie ontwikkelingen voor Europa", benadrukt Carpay. Volgens hem is het belangrijk dat we vanaf ons eigen grondgebied kunnen lanceren. Hij vindt het daarom goed dat het commerciële bedrijf Isar Aerospace, dat de intentie heeft om de Europese concurrent van het Amerikaanse SpaceX te worden, een risico neemt.

"Je ziet dat er op het moment minstens vier bedrijven bezig zijn met het ontwikkelen van raketten", vertelt hij. "En daar wordt dus ook in geïnvesteerd, soms door overheden maar dan zonder de ontwikkeling te sturen. Dus alleen met financiering." Ook zijn er private investeerders die steeds meer interesse tonen. En als de testlancering morgen succesvol blijkt, zal die belangstelling alleen maar groter worden, voorspelt Carpay.

Onafhankelijkheid voor Europa

Deze nieuwe ontwikkelingen zijn van groot belang voor Europa. Het is volgens de deputy director belangrijk om onafhankelijk te zijn, van wie dan ook: "Ruimtevaart is strategisch van groot belang. We willen zelf kunnen bepalen welke satellieten we wanneer waarnaartoe lanceren en dat moeten we in eigen hand hebben."

"Dit bedrijf ziet dus een markt naast SpaceX, ook omdat zij een kleine raket hebben. Die heeft SpaceX niet. Dus het is ook een kwestie van marktkansen zien."

Meer raketten en lanceerbases

Maar wat moet er eigenlijk nog gebeuren voordat we op grote schaal dit soort raketten kunnen lanceren, zodat we écht kunnen concurreren met SpaceX van Elon Musk? "Het belangrijkste is het ontwikkelen van de raketten en een lanceerbasis", antwoordt Carpay.

Hij vertelt dat in het ontwikkelen van zulke bases al grote stappen worden gezet. "Er zijn al een aantal in Europa die voor de wat kleinere raketten geschikt zijn. En onze Spaceport in Frans Guiana wordt ook voor die kleinere raketten klaargemaakt." Het is op dit moment een kwestie van de ontwikkelingen blijven stimuleren, stelt hij.

'Het blijft een uitdaging'

Maar wat als het morgen dan toch misgaat? "Het blijft een uitdaging", antwoordt Carpay. "Maar ik denk ook dat het bedrijf daar zelf rekening mee houdt. Het blijft altijd een risico, zeker omdat de raket nog nooit gevlogen heeft."

Wel is hij ervan overtuigd dat Isar Aerospace het proces grondig heeft aangepakt. En mocht het toch fout gaan, dan is het een goede les. "Dat betekent alleen maar dat de kans dat het de volgende keer goed gaat, groter is."

Lancering over 1 à 2 jaar

Gaat de testlancering morgen wel goed, dan komt een echte lancering sneller dan gedacht om de hoek kijken, denkt Carpay. "Ik zag dat ze hun eerste lanceringen in 2028 verkocht hebben. Maar als het morgen goed blijkt te gaan dan weet ik zeker dat we al eerder kunnen zeggen dat hij klaar is voor ontwikkeling."

"Dus laten we zeggen, dan verwacht ik dat binnen 1 of 2 jaar echt ook de markt het vertrouwen heeft in de raket om lanceringen in te kopen."

Sneller en wendbaarder dan ESA

Ook de European Space Agency (ESA), de Europese variant van de NASA, is al 10 jaar bezig met de bouw van raketten. Waarom duurt het daar veel langer dan wanneer een commercieel bedrijf een poging waagt?

"Die bedrijven zijn vaak wat sneller en wendbaarder dan de ESA", weet de deputy director. "Bij de ESA moeten 23 lidstaten beslissingen nemen."

Kleine raket

Maar ook het gewicht dat de raket van Isar Aerospace heeft, maakt het makkelijker voor het bedrijf om snel een raket te bouwen. "Het is een kleine die precies onder de gewichtsklasse zit van de raketten die ESA heeft ontwikkeld. Dus hij is speciaal voor de wat kleinere satellieten", legt Carpay uit.

"Normaal lanceren we met één raket een heleboel tegelijk. Maar met een kleinere raket gaat het met één of twee tegelijk." Ook hoeven de kleinere satellieten van de Duitse start-up niet te wachten tot ze met een grotere raket mee kunnen, vertelt de expert. "En dat maakt het heel interessant."