radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Wie is de baas over onze gezondheidszorg? En 5 andere vragen over de macht van zorgverzekeraars beantwoord

Wie is de baas over onze gezondheidszorg? En 5 andere vragen over de macht van zorgverzekeraars beantwoord
Bron: ANP

Medicijntekorten, tandartsafspraken of huisartsenzorg: zorgverzekeraars spelen een grote rol in ons zorgsysteem. Voor EenVandaag Vraagt vroegen we wat jullie willen weten over de macht van zorgverzekeraars. We beantwoorden een aantal van jullie vragen.

1. Is de zorgverzekeraar meer de baas van de gezondheidszorg dan de minister van Volksgezondheid?

Het is lastig om te zeggen wie meer de baas is, zegt hoogleraar Patrick Jeurissen (Betaalbaarheid van Zorg) van RadboudUMC. "Beide hebben veel invloed. Zorgverzekeraars hebben nu veel meer vrijheid op het gebied van zorginkoop. Zij kunnen bijvoorbeeld grotendeels zelf bepalen welke instelling ze wel of geen contract geven en hoeveel ze willen betalen", zegt Jeurissen.

"Dat is potentieel belangrijk voor het sturen van de gezondheidszorg. Maar de minister is natuurlijk verantwoordelijk voor de wetten en kan randvoorwaarden stellen aan hoe zorgverzekeraars hun zorg moeten inkopen."

Daarbij is het zo dat de politiek zich ermee gaat bemoeien, als de burger iets belangrijk vindt, legt Jeurissen uit. "Uit enquêtes blijkt dat burgers de gezondheidszorg heel erg belangrijk vinden. Dus er is een vrij stevige drijfveer voor politieke bemoeienis. Maar als je naar het systeem kijkt, zijn de zorgverzekeraars weer verantwoordelijk om daar invulling aan te geven. Daarin hebben ze een grote mate van vrijheid."

Bekijk ook

2. Waarom mag een zorgverzekeraar bepalen welke medicijnen en welke behandelingen vergoed worden?

Omdat het politiek is bepaald dat zorgverzekeraars daar vrij in zijn, vertelt Jeurissen. Daarbij is het wel belangrijk om te zeggen dat zorgverzekeraars niet mogen bepalen welke 'stof' zij vergoeden, maar wel met welke fabrikant zij in zee gaan. "Als drie fabrikanten dezelfde stof maken, er een ander doosje om doen en er een andere prijs op plakken, dan mogen verzekeraars de goedkoopste variant van die stof kiezen. Daar zijn ze vrij in. De stof is dus echt iets anders dan een medicijnmerk, benadrukt Jeurissen.

Wouter Kniest van brancheorganisatie Zorgverzekeraars Nederland voegt toe dat de zorgverzekeraar dus niet precies bepaalt welke werkzame stoffen en behandelingen er in het basispakket zitten.
"Dat pakket wordt door de overheid vastgesteld. Hierdoor heeft iedereen bijvoorbeeld recht op huisartsenzorg en ziekenhuiszorg."

"Voor sommige hulpmiddelen en medicijnen bepaalt de overheid soms of het wel of niet in het pakket zit. Dat is onder andere afhankelijk van de prijs. Maar bij medicijnen waar er meerdere van zijn met dezelfde stof, kan de zorgverzekeraar wel afspraken maken met bepaalde fabrikanten", legt Kniest uit. Ze maken die afspraken niet alleen om de prijs laag te houden, zegt hij. Ook voor de kwaliteits- en leveringszekerheid spelen mee.

3. Waarom beslist de zorgverzekeraar vaak wat de 'beste' zorg is, en niet de arts die de patiënt kent en veel beter kan oordelen?

"Ik snap de vraag, maar het zit anders", zegt Kniest. "Het is aan de patiënt en de zorgverlener om te bepalen wat de beste zorg is. In het basispakket zijn regels opgenomen over de zorg. De beroepsgroepen, zoals de wetenschappelijke vereniging van artsen, die bepalen bijvoorbeeld wat goede behandelingen zijn."

De zorgverzekeraar kan zich niet bemoeien met wat er in de spreekkamer gebeurt, vervolgt Kniest. "Wij baseren ons op wat de beroepsgroepen hebben vastgesteld. Dus is het niet zo dat wij zelf de wijsheid in pacht hebben wat goede zorg is. Wel hebben zorgverzekeraars de rol om het gesprek daarover aan te gaan."

Maar hoe de zorginkoop plaatsvindt en bij wie, dat mogen de zorgverzekeraars dus wel zelf bepalen, legt Jeurissen uit. "Het is overigens niet zo dat als jij als patiënt naar een arts of instelling gaat die de zorgverzekeraar niet heeft gecontracteerd, dat ze niet hoeven te betalen. Dan moeten ze ook betalen, maar niet de volledige vergoeding."

Bekijk ook

4. Wie bepaalt wat wel of niet onder de basisverzekering valt? Waarom de tandarts niet en de huisarts wel?

"De politiek", zegt Jeurissen. "Het kabinet beslist wat er wel en niet in het pakket moet komen. Een tijd terug is bepaald dat de mondzorg niet in het basispakket zit maar de huisarts wel. De minister wordt daarbij geadviseerd door het Nederlandse Zorginstituut. Dat kijkt naar een aantal criteria, waaronder de effectiviteit, noodzakelijkheid en doelmatigheid. Op basis daarvan wordt het pakket samengesteld."

Jeurissen snapt dat mensen zich afvragen waarom tandartszorg niet in het basispakket zit. "Dinsdagochtend heeft de Raad voor de Volksgezondheid RVS wel geadviseerd dat het in het basispakket zou moeten." Of dat op korte termijn zal gebeuren, vindt hij lastig om te zeggen. "Het is natuurlijk heel duur om te realiseren, het gaat om veel geld. Het wordt nu ook grotendeels uitgegeven, maar dan door private huishoudens."

5. Hoe kan de macht van de zorgverzekeraars beperkt worden? (kan de overheid niet ingrijpen)

"Het kan natuurlijk wel, maar de vraag is natuurlijk: wat wil je precies beperken?", zegt Jeurissen. "Er zouden bepaalde wetten gemaakt kunnen worden, maar er is één aspect dat dat bemoeilijkt: zorgverzekeringen zijn privaatrechtelijke ondernemingen. Er is een grens in hoeverre je een private rechtelijke onderneming kan korten in zijn vrijheden."

Dus feitelijk gezien zou de overheid kunnen zeggen dat ze contractering met fabrikanten anders willen of dat ze meer invloed zouden willen hebben op de prijzen. Maar het wordt ingewikkeld om dat uit te voeren, legt Jeurissen uit.

Maar waarschijnlijk onmogelijk voor de overheid is, om zorgverzekeraars te nationaliseren. "Juridisch lijkt me dat vrijwel onmogelijk. Dan zouden ze schadevergoeding moeten uitbetalen en dat soort dingen, je overtreedt allerlei grondrechten daarmee. Dat lijkt me geen reële weg."

6. Wat zijn de verschillen met een ziekenfonds en is er politiek draagvlak voor een ziekenfonds?

Als je kijkt naar de ziekenfondstijd, dan had je particulier- en ziekenfondsverzekerden, legt Kniest uit. Hierin betaalden de armere mensen in het ziekenfonds voor elkaar, en de rijkere mensen in de particuliere verzekering voor elkaar. We hebben er toen voor gekozen dat we die tweedeling niet meer wilden op deze manier. Iedereen moest dezelfde toegang hebben tot zorg, ongeacht je leeftijd, inkomen etc.

Dus over het algemeen zijn we niet voor niets doorontwikkeld, concludeert Kniest. "Overigens is er veel in de zorgverzekeringswet overgenomen uit de ziekenfondstijd. Veel zorgverzekeraars waren bijvoorbeeld vroeger ziekenfondsen, hadden ook geen winstoogmerk of waren coöperaties met een ledenraad. Er zijn wel dingen anders, maar ik denk dat de verschillen misschien wat groter lijken dan dat ze daadwerkelijk zijn."

Wat betreft het politieke draagvlak zijn er wel politieke partijen die pleiten voor een ziekenfonds, zegt Jeurissen, zoals de SP bijvoorbeeld. "Het is dus niet zo dat geen enkele partij daarvoor is, het zijn vooral de partijen aan de linkerkant van het spectrum die daar voor zijn."

info

EenVandaag Vraagt

In dit artikel zijn antwoorden verwerkt op vragen die zijn ingestuurd via EenVandaag Vraagt. Met EenVandaag Vraagt heb je invloed op wat we maken. Wil je meedoen? Download dan de Peiling-app van EenVandaag, ga dan naar 'Instellingen' en zet je notificaties voor EenVandaag Vraagt aan. Je vindt de vragen en antwoorden terug bij 'Doe mee'. De Peiling-app van EenVandaag is gratis te downloaden in de App Store of Play Store.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Voorzichtig positieve cijfers over economie: durft coalitie alsnog hard te bezuinigen? 'Na 11 april weten we of we nog een kabinet hebben'

Voorzichtig positieve cijfers over economie: durft coalitie alsnog hard te bezuinigen? 'Na 11 april weten we of we nog een kabinet hebben'
Minister van Financiën Eelco Heinen tijdens een debat over het belastingplan 2025
Bron: ANP

De Nederlandse economie groeit de komende jaren gematigd, blijkt uit de de verwachting van het CPB. Maar het CPB geeft ook een waarschuwing: de geopolitieke onrust zorgt voor onzekerheid. Wat betekent dit voor de onderhandelingen over de voorjaarsnota?

Gaat het kabinet bezuinigen of niet? Dat moet de komende weken duidelijk worden bij de onderhandelingen over de voorjaarsnota. Dat is het moment dat het kabinet de Rijksbegroting bijstelt.

Geopolitiek zorgt voor onzekerheid

Het kabinet kijkt voor die onderhandelingen ook naar de economische verwachting die het Centraal Planbureau vandaag heeft gepresenteerd. Positief is dat het begrotingstekort lager uitvalt dan verwacht en dat er sprake is van gematigde economische groei: dit jaar 1,9 procent en volgend jaar 1,5 procent.

Maar er is ook een serieuze waarschuwing: de geopolitieke onrust zorgt voor extra onzekerheid. "Sinds het aantreden van een nieuwe Amerikaanse regering is de voorspelbaarheid van politieke beslissingen afgenomen en zijn disruptieve veranderingen mogelijk op het terrein van handel en internationale samenwerking", schrijft het CPB in een persbericht.

Bekijk ook

'Een echte begrotingshavik'

Wat betekenen de nieuwe economische cijfers voor de coalitie? Politiek commentator Joost Vullings: "Dat is maar net door wiens bril je het bekijkt. Als het beter gaat dan gedacht, dan zou je zeggen dat een minister van Financiën daar hartstikke blij mee is en dat zal-ie ook zijn."

Aan de andere kant, denkt Vullings, zal minister van Financiën Eelco Heinen (VVD) zich realiseren dat hij met coalitiepartijen PVV en BBB te maken heeft die wat minder van de begrotingsdiscipline zijn en ook meer uit willen geven. "Die kunnen nu zeggen: 'Laten we het feestje maar gaan vieren nu het goed gaat'. En ik denk dat Heinen daar een beetje bang voor is, want hij is wat we dan noemen een echte 'begrotingshavik': iemand van regels, van zuinigheid en die wil graag de hand op de knip houden."

Nare opdrachten

Hand op de knip houden, bezuinigen of lastenverlichting voor de burgers, dat zijn de keuzes waar de coalitie nu voor staat. Het kabinet heeft wel te maken met begrotingsregels die de 4 coalitiepartijen zelf afgesproken hebben, dus daar kan Heinen de andere 3 altijd aan houden, zegt Vullings. "Het punt is dat er gewoon heel veel wensen zijn voor extra uitgaven van alle 4 partijen."

Maar het geld moet volgens Vullings dan wel ergens vandaan komen. "Hij gaat nooit zomaar geld bij lenen of het begrotingstekort op laten lopen." En dat is nog niet alles, zegt de politiek commentator. "Voor het terugdraaien van de btw-verhoging moet nog een dekking gevonden worden. Er staan nog bezuinigingen op de zorg die nog veranderd moeten worden. Kortom, er liggen nog best nare opdrachten die gedaan moeten worden en dan heb je het nog niet eens over extra geld uittrekken."

Politiek commentator Joost Vullings in de Tweede Kamer
Bron: EenVandaag
Politiek commentator Joost Vullings in de Tweede Kamer

Bekijk ook

Ligt veel op tafel

Er is volgens Vullings sprake van een tussenformatie, want er ligt veel op tafel. "Neem alleen al defensie: minister Brekelmans zal zeggen dat nu Trump er is en we misschien een vredesmacht moeten gaan leveren in Oekraïne, er misschien nog meer geld bij moet." En dan heb je het bij defensie al gauw over miljarden. "En als je dat allemaal netjes wilt regelen met elkaar kom je in een soort tussenformatie terecht."

Dat hoeft op zich geen probleem te zijn, want elk kabinet krijgt wel te maken met financiële tegenvallers en die kun je oplossen. Dan moeten partijen elkaar wel iets gunnen, zegt Vullings. "Maar je moet ook bereid zijn om pijn te pakken. En al deze 4 partijen houden er in hun achterhoofd rekening mee dat er ieder moment weer verkiezingen kunnen zijn en dan wil je niet net iets hebben besloten waardoor je in de campagne kwetsbaar bent."

Verloven ingetrokken

De politiek commentator denkt dat er politiek spannende weken aan komen. "11 april moet het financiële werkstukje af zijn. Ondertussen loopt er ook nog de stikstofdiscussie, die qua geld ook nog in de voorjaarsnota speelt."

Vullings denkt dat iedereen in Den Haag, van de coalitie en oppositie tot aan de pers vooral uitkijken naar die 11 april. "Daarna weten we of we nog een kabinet hebben."

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

ASML investeert heel veel in wetenschappelijk onderzoek, maar daar hangt ook risico aan: 'Niet in eentje de kar trekken'

ASML investeert heel veel in wetenschappelijk onderzoek, maar daar hangt ook risico aan: 'Niet in eentje de kar trekken'
ASML investeert veel in wetenschap en innovatie
Bron: ANP

Dat ASML een belangrijk bedrijf voor Nederland is, is algemeen bekend. Op het gebied van werkgelegenheid, maar zeker ook op het gebied van innovatie. Van alle Nederlandse bedrijven investeren ze het meeste in wetenschappelijk onderzoek.

Executive vice president technology van ASML, Jos Benschop, vertelt dat het bedrijf al jaren 15 procent van hun omzet uitgeeft aan 'research & development' (R&D). Doordat hun omzet is gegroeid, is daarmee ook hun uitgaven aan wetenschappelijk onderzoek flink gegroeid. Het bedrijf gaf hier in 2023 2,8 miljard aan uit.

'Is onze rol te groot?'

Met deze uitgaven aan wetenschappelijk onderzoek is ASML met afstand de grootste private investeerder in wetenschappelijk onderzoek.

Nummer 2, Philips, geeft 'slechts' 700 miljoen uit aan onderzoek. Dat is vier keer minder dan ASML. Nu vraagt ASML zich af: is onze rol in wetenschappelijk onderzoek niet te groot?

Zorgelijke ontwikkeling

Onderzoeker bij TNO Marcel De Heide vindt het een zorgelijke ontwikkeling dat ASML er zo bovenuit stijgt. Hij ziet een steeds grotere concentratie van uitgaven aan R&D bij steeds minder bedrijven.

"De top 3 wordt steeds belangrijker, maar het is belangrijk om een bredere basis te hebben. Wij maken wel eens het grapje dat je niet alleen een A-SML, maar ook een B-SML, C-SML en D- SML nodig hebt in Nederland", zegt hij.

Bekijk ook

Van 300 naar 14.000 mensen

Maar dat ASML zoveel uitgeeft aan onderzoek noemt Benschop juist logisch aangezien het bedrijf in een sector zit waar de ontwikkelingen steeds sneller gaan, en je alleen bij kan blijven door te investeren in kennis.

Die urgentie zie je ook terug in het bedrijf zelf, vertelt hij. "Toen ik 28 jaar geleden begon, waren er 300 mensen bezig met R&D, vandaag de dag zijn dat er 14.000."

Nederland, kennisland

ASML geeft nu 70 procent van hun uitgaven aan R&D uit in Nederland. De reden: "We willen met de beste samenwerken", zegt Benschop. "En dat is nu gelukkig voor een groot deel in Nederland."

"Het is daarom heel belangrijk dat we blijven investeren in onze kennisbasis. De academische wereld en bezuinigingen daarop zouden op de lange termijn weleens tegen Nederland kunnen werken", vertelt Benschop.

Bekijk ook

Concurrentievermogen neemt af

De Heide kan zich hier ergens wel in vinden. "Het is natuurlijk geweldig dat we die grote spelers hebben in Nederland", zegt hij. "Maar", voegt hij toe, "die basis in Nederland van die uitgaven is heel erg smal."

"Stel dat het misgaat bij dat bedrijf zelf of in die sector en die R&D uitgaven zouden wegvallen bij de grote bedrijven, dan nemen die uitgaven ineens schrikbarend af." En dat zou betekenen dat het concurrentievermogen uiteindelijk afneemt, legt De Heide uit.

Innovatiekracht

Volgens hem verliezen we dan ons vermogen om die nieuwe en slimme producten te produceren waarmee Nederland in de toekomst geld moeten gaan verdienen. Daarom is het belangrijk dat die basis zo veel mogelijk wordt verbreed, weet de onderzoeker.

Benschop deelt deze zorgen over de toekomst. "Ik denk dat het voor Nederland heel belangrijk is dat er een gezond ecosysteem is met grote en kleine spelers die allemaal investeren in onze onderzoeken en innovatie."

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant